Əli ibn  Abdu`r-RAHMAN əl-HUZEYFİ


ƏMANƏTT


www.islamevi.az


Bu kitab, DİNİ QURUMLARLA İŞ ÜZRƏ DÖVLƏT


KOMİTƏSİNİN 27/09/2006 tarixli № DK – 377d


 ilə nəşr edilmişdir.


saylı razılığı


Kitabın müəllif hüquqları qorunur.


2


ƏMANƏTT


Hər şeyi bilən və hikmət sahibi ALLAH`a


həmd olsun. O, hökmrandır, nöqsanlardan uzaq


dır, sakit həyata qovuşduran, nəzarət edib qoru


yan və üstün, istədiyini etdirən, böyüklükdə


misli olmayandır. ALLAH Q, müşriklərin şərik


qoşduqları şeylərdən uzaqdır. Məxluqatı Ona


ibadət etmələri üçün yaratmış və itaət etmələ


rini onlara fərz qılmışdır. O, etdiklərindən sor


ğu-suala çəkilməz, əksinə insanlar etdiklərin


dən sorğu-sual olunur. Verdiyi nemətlər səbə


bi ilə Ona həmd edir və şükr edirəm. Bütün


xeyirlərə görə Onu tərif edirəm. Şəhadət edi


rəm ki, ALLAH`dan başqa ibadətə və itaətə


layiq haqq məbud yoxdur. O, Təkdir və şəriki


yoxdur. Şəhadət edirəm ki, Muhəmməd Onun


qulu və Rəsuludur. Onu seçmiş və üstün qıl


mış, Ona açıq nur nazil etmiş və Onu doğru


yola yönəltmişdir. Ey ALLAH`ım!.. Qulun və


3


Rəsulun Muhəmmədə, ailəsinə və bütün əsha


bına xeyir-dua et, onları mübarək qıl!..


ALLAH Q belə buyurur:


“Biz əmanəti (ALLAH`a itaət və ibadəti,


şəri hökmləri yerinə yetirməyi) göylərə, yerə və


dağlara təklif etdik. Onlar ona yüklənməkdən


(götürüb özləri ilə daşımaqdan) qorxub çəkin


dilər. Ona insan yükləndi. Həqiqətən, o çox


zalım, çox cahildir. (İnsan bu ağır əmanəti gö


türməklə özünə zülm etdi və cahilliyi üzündən


onun çətinliyini, ağır nəticəsini bilmədi). ALLAH


münafiq kişiləri və qadınları, müşrik kişiləri


və qadınları əzaba uğratsın, mömin kişilərin


və qadınların da tövbələrini qəbul buyursun


deyə (əmanəti öz razılığı ilə Adəm övladına


tapşırdı). ALLAH (möminləri) bağışlayandır,


rəhm edəndir!”1


Bu kainata, onun səmasına, yerinə və


dağlarına ağır yük, böyük vəzifə və təhlükəli


1 əl-Əhzab surəsi, 33/72-73.


4


iş təklif olundu, lakin o bunu daşımaqdan çə


kindi. ALLAH`ın Q əzabından qorxaraq onu


yerinə yetirməyi rədd etdi. Bu əmanət Adəmə


Α təklif olundu və Adəm Α onun məsuliy


yətini öz üzərinə götürdü.


“Həqiqətən, o çox zalım, çox cahildir.”  


Yəni etinasız yanaşaraq əmanəti itirən insan


çox zalım, çox cahildir. Bu Adəm  deyil.  


Abdullah ibn Abbas Ν  belə deyir:


“Əmanət, fərzlərdir. ALLAH Q onları göylərə,


yerə və dağlara təklif etdi. Yerinə yetirdiyi


təqdirdə onlara mükafat verəcəkdi. Əks təq


dirdə isə onlara əzab verəcəkdi. Onlar bunu


xoşlamadı. ALLAH`a Q üsyan etməyərək, ək


sinə ALLAH`ın Q dinini ucaldaraq bu əma


nətin məsuliyyətindən qorxdular.”


Həsən əl-Basri  Σ belə deyir:


“ALLAH onu ulduzlarla bəzədiyi yeddi


qat göyə və böyük yeri daşıyan mələklərə


təklif etdi. Onlara deyildi ki: “Əmanəti və için


dəkini daşıyarsınız?” dedilər ki: ”İçindəki nə


5


dir?” Deyildi: “Əgər yaxşılıq etsəniz mükafat


landırılacaq, pislik etsəniz cəzalandırılacaqsı


nız.” dedilər ki: “Xeyr!” Sonra onu döşək kimi


yayılan və dağlarla möhkəmləndirilən yeddi


qat yerə təklif etdi. Onlara deyildi: “Əmanəti


və içindəkini daşıyarsınız?” dedilər ki: ”İçin


dəki nədir?” Deyildi ki: “Əgər yaxşılıq etsəniz


mükafatlandırılacaq, pislik etsəniz cəzalandı


rılacaqsınız.” dedilər ki: “Xeyr!” Sonra onu


dağlara təklif etdi. Onlar da bu əmanəti rədd


etdi.  


Ey ALLAH`ın qulları!.. Əmanət, şəri


məsuliyyətlərdir. ALLAH`ın Q haqları və


qulların haqlarıdır. Kim onları yerinə yetirsə,


ona savab vardır. Kim də onları pozub yerinə


yetirməsə, ona cəza vardır. Abdullah ibn Mə


suddan Κ belə dediyi rəvayət edilir:


“Namaz əmanətdir, dəstamaz əmanət


dir, ölçü əmanətdir, çəki əmanətdir.” Başqa


bir çox şeyləri də saydıqdan sonra:


6


“Bunların ən ağırı əmanət olaraq qoyu


lan əşyalardır” deyir.2  


Əbu`d-Dərda Σ  belə deyir:


“Cənabətdən yuyunmaq əmanətdir.” Ki


min əmanəti (güvənliyi) qüsursuz olsa, dinini


möhkəmləndirmişdir. Kim əmanətə (güvənli


yə) diqqətsiz yanaşsa, dini bir kənara atmış


dır.  Abdullah ibn Ömər Ν Rəsulullahın − belə


buyurduğunu rəvayət edir:


“Əmanəti (güvənliyi) olmayanın imanı


yoxdur.”3


Malik ibn Ənəs Κ Rəsulullahın −  belə


buyurduğunu rəvayət edir:


“Əmanəti olmayanın imanı, sədaqəti olma


yanın da dini yoxdur.”4


2 Əhməd ibn Hənbəl. əl-Beyhəqi. İbn Əbi Hatim.


3 ət-Tabərani.


4 Əhməd ibn Hənbəl. əl-Bəzzar. ət-Tabərani.


7


Bu səbəbdən əmanət (güvən) peyğəm


bərlərin və ALLAH`a Q yaxın qulların xüsu


siyyətidir. ALLAH Q, Nuh, Hud və digər pey


ğəmbərlərdən Ε bəhs edərək belə dediklərini


bildirir:


sı


“Şübhəsiz ki, mən sizin üçün etibar oluna


(bel


bağlanılası)


bir


peyğəmbərəm!


ALLAH`dan qorxun və mənə itaət edin!”5  


Güvənmə azaldıqca imanın şöbələri də


azalır. Huzeyfədən Κ bu rəvayət edilir:  


“Rəsulullah  əmanətin, insanların qəlbi


nə endiyini (yaradılışlarına fitri meyllər kimi


verildiyini), sonra Quranın verildiyini, beləlik


lə onu Quran və sünnədən də öyrəndiklərini


bildirdi. Sonra bizə əmanətin necə aradan


qalxdığını xəbər verdi. Belə buyurdu:


“İnsan yuxudakı kimi bilmədən qəlbindən


əmanət alınır. Ondan sonra ayaq izi kimi iz qalır.


5 əş-Şuara surəsi, 26/125-126.


8


İkinci dəfə də yuxudakı kimi insan bilmədən


qəlbindəki əmanət hissindən bir qədər də alınır.


Bundan da, qəlbdə bir iz qalır. Belə ki, ayağın


üzərinə yanar köz parçası buraxsan, keçdiyi yerləri


qabarmış görəcəksən. Lakin içində faydalı heç nə


yoxdur.”


Sonra Rəsulullah  − xırda bir çay daşı


götürüb onu ayağının üzərində yuvarladı və


belə davam etdi:


“Alış-verişə gedən insanlarda əmanət tama


milə aradan qalxır. Hətta: “Filan qəbilədə dürüst


bir insan var imiş” deyə barmaqla göstərilir. Hətta,


qəlbində zərrə qədər iman olmayan birisinin "Nə


kübar, nə ağıllı insan" deyə tərifləndiyi də olur.”6


Əgər insan etinasızlıqla dinin fərzlərin


də və vaciblərində məsuliyyətini bilə-bilə yeri


nə yetirməsə, qulların haqları ilə bağlı xainlik


etsə, qəlbindən əmanətin alınması ilə cəzalan


dırılacaq. ALLAH Q, qulun bir qüsuru olma


6 Muslim.


9


dan, dini vəzifələrini və qulların haqlarını la


qeyd yanaşmadan bir kimsənin qəlbindən


əmanəti almaqdan uzaqdır. ALLAH Q belə


buyurur:


“(Ya Rəsulum!) Xatırla ki, bir zaman


Musa öz qövmünə demişdi: “Ey qövmüm!


Mənim ALLAH`ın sizə göndərilmiş peyğəm


bəri olduğumu bildiyiniz halda, niyə məni


incidirsiniz?” Onlar (haqdan) üz döndərdi.


ALLAH (Özünə asi olan) fasiqləri doğru yola


yönəltməz!”7  


Hədisin sonu əmanətin iman olduğuna


işarədir. Tövhid, namaz, zəkat, oruc, həcc və


qohumluq bağları, yaxşılığı əmr etmək, pis


olanlardan çəkindirmək, mal, onu günah


yolunda istifadə etmə əmanətdir. Göz əmanət


dir, onunla ALLAH`ın Q haram qıldığı şeylərə


baxma! Əl və cinsiyyət üzvü, mədə, sənə halal


7 əs-Saf surəsi, 61/5.


10


olmayan şeyləri yemək, uşaqlar sənin yanında


əmanətdir, onların doğru tərbiyəsinə diqqətlə


yanaş! Ərlərin qadınlar üzərindəki haqları


əmanətdir. Qulların maddi və mənəvi haqları


əmanətdir, onlara diqqət et!  


ALLAH Q, əmanətlərin və haqların yerinə


yetirilməsinə savabların ən böyüyünü vəd


etmişdir. ALLAH Q belə buyurur:


“O möminlər ki, əmanətlərini və əhd


lərini qoruyub saxlayarlar (onlara tapşırılmış


əmanətə xəyanət etməz, verdikləri sözü yerinə


yetirərlər) Namazlarına riayət edərlər (həmişə


vaxtlı-vaxtında namaz qılarlar) Onlardır (bilin)


varis olanlar - Firdovs cənnətinə varis olan


lar, orada əbədi qalanlar!”8


Əbu Hureyrə Λ, Rəsulullahın −  belə


buyurduğunu rəvayət edir:


8 əl-Muminun surəsi, 23/8-11.


11


“Məni altı şeydən əmin edin, mən də sizi


cənnətə girəcəyinizdən əmin edim.” dedim ki:


“Ey ALLAH`ın Rəsulu! Onlar nələrdir?”


Belə buyurdu:


“Namaz, zəkat, əmanət, cinsiyyət üzvü, mə


də və dil.”9


Əmanətlərdə diqqətsiz olmaq və dində


vacib olanları yerinə yetirməmək insanların


hallarında qüsur və pislik yaradır, həyatı,


mənasız və acı edir, cəmiyyətin əsaslarını çök


dürür, ümumi və xüsusi mənfəətləri təhlükə


altında qoyur, anlayışları və nizamları pozur,


Kainatın sonunu elan edir. Rəsulullahdan −,


Qiyamətin nə zaman qopacağı soruşulduğu


zaman belə buyurur:


“Əmanət itirildiyi zaman Qiyaməti göz


ləyin.”  


9 ət-Tabərani. əl-Munziri isnadında zəiflik olmadığını deyir.


12


Ey ALLAH`ın qulları!.. ALLAH`dan


layiqincə qorxun! Əmanətləri və vacibləri


qoruyun! Haramlardan çəkinin! ALLAH Q


belə buyurur:


“O kəslər ki, əmanətə xəyanət etməz,


verdikləri sözü yerinə yetirərlər. O kəslər ki,


düzgün şəhadət verərlər və o kəslər ki, namaz


larını (layiqincə) hifz edərlər- Məhz onlar


cənnətlərdə ehtiram olunacaq (əzizlənəcək)


kimsələrdir!”10


ALLAH Q məni və sizləri müqəddəs


Quranla şərəfləndirsin...


Cəlal, ikram və izzət sahibi ALLAH`a


həmd olsun. RƏBB`imə həmd edir və böyük


nemətlərinə görə Ona şükr edirəm. Şəhadət


edirəm ki, ALLAH`dan başqa ibadətə və ita


ətə layiq haqq məbud yoxdur. O, Təkdir və şə


riki yoxdur. Şəhadət edirəm ki, Peyğəmbə


10 əl-Məaric surəsi, 70/32-35.


13


rimiz Muhəmməd Onun qulu və Rəsuludur.


Aləmlərə rəhmət olaraq göndərilmişdir. Ey


ALLAH`ım!.. Qulun və Rəsulun Muhəmmə


də, ailəsinə və bütün əshabına xeyir-dua et,


onları mübarək qıl!..


Bundan sonra.. ALLAH`dan layiqincə qor


xun, əmr etdiyini yerinə yetirərək, qadağan etdi


yindən çəkindirərək Ona itaət edin ki, Onun


cənnətini və rizasını qazanasınız!  


ALLAH Q belə buyurur:


“ALLAH sizə əmanətləri öz sahiblərinə


qaytarmanızı və insanlar arasında hökm etdi


yiniz zaman ədalətlə hökm etmənizi əmr edir.


Həqiqətən, ALLAH`ın bununla (belə bir tapşırıqla)


sizə verdiyi öyüd necə də gözəldir! Əlbəttə,


ALLAH (hər şeyi) eşidəndir, görəndir!”11  


Bu mübarək ayə bütün əmanətləri əhatə


edir. Əmanətlərin ən böyüklərindən biri də


vəzifələr, məqamlar və bunların haqlarıdır.


11 ən-Nisa surəsi, 4/58.


14


Kim bu vəzifələrdə ALLAH`ın Q haqlarını


yerinə yetirib, məsuliyyətinə verilən müsəl


manların mənfəətlərini həyata keçirsə, özü


üçün doğru olanı edib, axirəti üçün xeyirli iş


görmüşdür. Vəzifələrində və haqlarında qü


surlu davranan, məsuliyyətinə verilən qulla


rın mənfəətlərini həyata keçirməyən, vəzifə


sindən sui-istifadə edərək rüşvət alan və ya


müsəlmanların mallarını oğurlayan özünü al


datmış, özünə xəyanət və zülm etmişdir. Rə


sulullahın −  belə buyurduğu rəvayət edilir:


“ALLAH Qiyamət günü əvvəlkiləri və son


rakıları bir yerə topladığında hər xəyanət edən


üçün bir bayraq qaldırılacaq və “Bu, filankəsin


oğlu filanın xəyanətidir” deyiləcək.”12


Əmanətlərin ən böyüklərindən biri də


insanların sizə əmanət olaraq verdikləri


əşyalar və haqlardır.  


12 Muslim.


15


Abdullah ibn Məsudun Κ belə dediyi


rəvayət edilir:


“ALLAH yolunda döyüşmək, əmanət


xaricində bütün günahlara kəffarədir.” Sonra


belə deyir: “Qiyamət günü qul gətiriləcək və


ona “əmanətini ver!” deyiləcək. “Ey RƏBB`im!


Dünya keçib getdikdən sonra necə verim?”


deyəcək. Bundan sonra “Onu cəhənnəmə


atın”


deyiləcək və cəhənnəmə doğru


aparılacaq. Əmanət, ona verildiyi kimi


görünəcək. Onu görüb, tanıyacaq. Tutmaq


üçün arxasınca atılacaq. Onu çiyinləri


üzərində daşıyacaq. Çıxacağını zənn etdikdə


çiynindən düşəcək. Beləliklə o, əbədi olaraq


onun arxasınca aşağı enəcək.”13  


Ey ALLAH`ın qulları!.. ALLAH Q siz


lərə seçdiyi və üstün qıldığı Peyğəmbərinə xe


yir-dua etməyinizi əmr edərək belə buyurur:


13 Əhməd ibn Hənbəl. əl-Beyhəqi.


16


“Həqiqətən, ALLAH və Onun mələkləri


Peyğəmbərə salavat göndərirlər (xeyir-dua


verirlər). Ey iman gətirənlər! Siz də ona


salavat göndərib (onun üçün salavat deyib)


layiqincə salamlayın!”14


Əli ibn  Abdu`r-RAHMAN əl-Huzeyfi


05-08-1423 Hicri – 11-10-2002 Miladi


14 əl-Əhzab surəsi, 33/56.


17