ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
ު އ ަނާމ " : ު އ ުެގ މަދާއ ުެވ ންނ ރަދ . ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ ު، ްއަތްތަޔާއ
ުްށަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުާވްއެދ އަޔ ކ ު، ްއެކަތްނ ލ ޫސަރ ުެގްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ
، ްނ އެރެތ ުެގްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުްށަތާގ ،ަމ ަނ ފ ްނެގ އަޑަވ ުެހަފ ު،ެވ ރެވާވ ްޤަތ
ު ދައ ( ުްއަތ ލަމަޢ ) ު ޙާލ ްޞ އ ުާހ މ ފްށޮކ ( ުެވ ެށާންނަދ ). ުެހަފ ުެއ ުެގްނ ހ މ
ުްށަކަޗްއަމ ުްސެވްއެއ ުްއެރ ބ ުެވ ެތ ެނ . ު ދައ ުެއ ، ންނ ހ މ ު ނާރ ކަމާތ ހ ު ކަޔަބ
ުްސެވ އަގ މަކ ުެވ ެއެމ ވެމ ނ ".
ު އ ަނާމ " : ު ދައ ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ ުްއަތްތަޔާއ ، ްށޮކ ގޮދ ު ދައ ު ދެމާއެއ
ުްތަގެވ ރެވ ރ ބ ކ ު ްނ ހ މ ، އެއ ުެގ އަކަރަނ ުެވ ެންނ ރެވ ލ ހައ . ުެއ ު ންނ ހ މ
ު އަގ ނަތެއ ު ނ ބ ތ މެދ ުެވ ެންނ ހ މ ". [ ުްލައ-ު ފާރްޢައ : 35-36 .]
ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
ު އ ަނާމ " : ު އ ުެވ ންނ ކަތ ްސ މ . ުެގްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުްށަބްއަރ
ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު ްނަކ ޅައ ުެވ ެށާރ ކ . ުެއ ، ހާލ އ ު އާންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ
ުެގްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު ްނ ރ ކ ު ނ ޅ އ ު ްނ ހ މ ުާވްއަރ ކ ޤްލަޚ ު ވެދްއެހ ުެވ ެބްއަރ .
ު އެއ ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުެވެއޯތ ވ ރެވާވ ްޤަތ ".
ު އ ަނާމ " : ުެއ ، ހާލ އ ު އަކ ަޓްށަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުްއެޗްއަމ ްނަތ ު އަގ މަކ
ު ްނ ބ ، އަވްއަލ ު ދައ ުްއެއާނ ބ ު އަގ މަކ ު ޑ އ ، އަވްއަލ ު ދައ ު ްނ ޑ އ ު ްނެފ
، އަވ ަސްއެވ ުެހަފ ު ްނެދ ު ްނ އެއ ުްށަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުްއެޤްޒ ރ ު އަގ މަކ ުެގާވ މ
ުްއަތްތަވ ާބ ު ވްއ ރެނ ުެވެހާލ އ . ުެހަފ (ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ްނަކަތްނަވ ޤ ލާޚ )
ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ، ެބ ތ ެނެދ ﷲ ުްށައ ( ުްށޮކ ކ ރ ަޝ ) ުަދަފްއެއ
ުްއެކަތްނ ރެވ އ ަބ ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުެވ ެށާލ ނ ".
ު އ ަނާމ " : ު ދައ ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ ުްށައާޅައ ( ު ހ ަބެއ : ުްށަނާފެގ ދަމްއަޙ މ )
ު ްނަމ ތ ު ހާލ އ ު ވްއެލ އަވ ާބ ު ދެމާކަޗްއެއ ( ު ހ ަބެއ : ު ދެމާނާއްރ ޤ )
ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު އަގްއެމަކ ކްއ ަޝ ،ަމ ަނ ނަވ ުެހަފ ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ
ުަދަފާވ އަގ އ ުްއެތަރޫސ ު ްނަކ ނ ުެވ ެށާލަބ ްސެނެގ . ު ދައ ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ
ު ްނ ރެވ ދެތ ު އަގ މަކ ،ަމ ަނ ނަވ ﷲ ުާވ ަޔ ފ ުްށަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު ރ ްޞަނ
ު ނ ދ ު ްނ ރެތ ހެއ ( ު،ަމ ަނ ބ ތ ުްށަންނ ހ މެއ ) ު ްނަކ ނ ު، އަވޮގ
ުެވ ެށާލަބ ްސެނެގ ".
ު އ ަނާމ " : ުެހަފ ުްށަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު ްނަކެއ ،ަމ ަނ ނ ވ ެރ ކ ނ - ު ދައ
ުްށަކ ަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުަމަހ ުާލ ހ ުެއ ުްއެކަތްނަކ ުެމ ނ ު ތ ެނ ވ ެރ ކ -، ުެހަފ
21
ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުްށައަކަރަނ ،ެވ ތެވ ރ ބ ުެވ ެށާވ ރެތާކްއަރ . ު، ކައަކަރަނެއ
ު އާންނ ހ މ ، ަލ ހ ުެގ އ ުާވ އަގ މަކ ރަދ ުެވެއަކަރަނ . ުެއ ުަކަރަނ
، ނަވ އަފާވްއަރ ކ ރާޔްއަތ ުްށަންނ ރ ފާކ ުެވެއަކ ަޓ ".
ު އ ަނާމ " : ު ދައ ުެވ ްނާމ އ ު ޙ ލ ާޞ ުްއަތ ލަމަޢ ު ރ ކ ، އަކ ަޓްށަންނ ހ މ
، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުްއެކަތ ތ ަންނަޖ ުެގ މަކ ރ ހ ު ރެވާފ އ ު ރަބަޚ ު ނާފެގ ލަކ
ުްށަންނ ހ މެއ ުެވ ެށާވްއެދ . ުެގ ކަތ ތ ަންނަޖެއ ު ްނ ށަދ ުްއަތ ރޯކްނެފ
ު އަގނ ހަގނ ހ ުެވ ެތެރ ހ . ު ްނ ކަތ ތ ަންނަޖެއ ުެގްއެޖްއޯރ ު އަގ ތޮގ ު މ ުެގާވ
ުްސެވެމ ްނޮކ ު، ްއެތަވ ާބ ުެއ ުްށަންނ ހ މ ު ބ ލ ުެމ ްނޮކ ، ކަރަހަފ ު ްނ ހ މެއ
ުެވ ެތ ެނާނ ބ . ު އ މ ުްސެވ ްނ ރ ކ ުްށަންނެމެރަހައ ު ނ ބ ލ ުެވެއާވ މ . ުެއ
ުްށަންނ ހ މ ުަދަފެއ ުާވ މ ު ށ ހާވްއެދ ( ު ްނ ށ ފ ރ ބ ) ުާވ ރަތްއަވްއެއ ުެވެއަގ ލާޙ .
ު ދައ ުެގ ތ ަންނަޖެއ ު އަގ ކަތ ުެއ ު އަކ ަޓްށަންނ ހ މ ުާވ ްނެގ ވ ެރ ކ ރ ހާޠ
ުްއެކަތްނ ބނައ ުެވެއެވ . ު ދައ ު، ންނ ހ މެއ ުެގ ތ ަންނަޖެއ ު އަގ ކަތ ު ނ ބ ތ މެދ
ުެވ ެކެޔަބ ". [ ުްލައ-ުާރަޤަބ : 21-25 .]
ުެގ ްނ ލ ޫސަރ ު ދަދަޢ ު ވ ްނެގެވ ަނ ގ ު ްނެގެވްއ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ﷲ ު ނަވ ު ކެއ ުްށަކަތްތަމްއ އ ު ްނ ލ ޫސަރ ުެވެއ އަފާވްއ ނޮފ . ، ެހަފ ުެއ
ުްށަކަތަމްއ އ ﷲ ު ކަލ ޫސަރ ު އަފާވްއ ނޮފ ު ނޫނ ު މ އަގަމަހ ުްއެތަމްއ އ ުެވ ެތެވ ނ .
ު އެއ ުެގްނ ހ މ އ ަބެއ ުްށަބްއަރ ު ްނަކ ޅައ ުްށަމ ރ ކ ުެވެއ އަކަޓްށަމ ވްއެލާވޮގ .
ު ދައ ުެއ ުެގ ހާލ އ ު އާކަތ ޅ ފ ރ މައ ުްއަތ ހ ަނ ު ަބެއ ުްށަންނ ހ މ އ
ުެވެއަކ ަޓްށަމ ވްއެދްށޮކ ރޯފ . ު ދައ ުެއ ުާހެމ ްނެއ ުެގްނ ލަކ ބ ުެގ ތަވ ޢަދ
ު ވ ްށަކައ ޑނަދ ޑނަލ : ުާވ ްނެގެވަތްނަވ އަކްއެއ ﷲ ުަޒްއަޢ ުްށައަލްއަޖަވ ު ނަކެއ
22
ުެވެމ ރ ކްނަކ ޅައ . ު ދައ ުެއ ުެގްއެތަމްއ އ ުާލ ޫސަރ ު ވ ެންނެގ އަޑަވ
ުާވ އަގ މަކްއަތްނަކ :ﷲ ުެގ ު، ދ ޙ އަތ ުެއ ުްތަމްއ އ ުާލްށޮކޫދ ުަތަވ ނ ުްށޮކ ޑ ަބ ޑ ަގ
ު ްނަރ ކ ލަދަބ ުާށަފ ުެމ ްނޮކ ، ކަރަހަފ ު ގަމ ، ްށޮކާދ ސ ﷲ
ު އާމ ރ ކަތްނަވ އަކްއެއ ު އާދ ޙްޥަތ ު ދައ ުްށަހާލ އެއ ު ްނ މ ވ ރެތްނަމަޔ ކ ،
ު ރެތްތަމާލ ަސ ުްށަތަރ ޠ ފ ު ްނ ކަތ ްސ މ ުާރ ބނައ ު އަކ ަޓްށަމ އ ަނެގ ު ްނެހެއ
ުްށަކަލ ޫސަރ ﷲ ު ފ ލްކަތ ުެވެއަވ ަސްއަޖ .
، ްސޮގްނެހެއ ﷲ ު ްނ ލ ޫސަރ ، ވްއެރ ކްމ ތަޚ ުެގ ނާފެގ ލަކެއ ުްށަޗްއަމ
ު އާތާވަލ ަޞ ުާވ ްނެގ ވްއެލްމާލ ަސ ުެވ ެންނ ނާފެގ ދަމްއަޙ މ . ު އެއ ުްތަމާޔ ޤ ުާހަވ ދ
، ްށައަމަހ ުާހެމ ްނެއ ،ާވ ްށަންނ ކަތ ްސ މ ުަމަހ ރ ފ ު ްނެގ އާނ ދ ު ދައ
ު ވ ނަންނޮއ މެދ ު މްއާޢ ު ްނެގ އާތަޢ ރ ަޝ ު ވ ެންނެގ އަޑަވ ު ލަކ ުެވ ެނާފެގ . ު ދައ
ު އެއ ުެގ އ ު ވ ްނ ރ ކ ުްއަތްތަޢ ރ ަޝ ުްށޮކަމަހ ރ ފާރ ފ ު ދައ ުާލްށޮކ ޚ ްސަނ
ު ޚ ސާނ ުެވ ެންނެގ އާތަޢ ރ ަޝ . ު ދައ ުްތަމާޔ ޤ ުާހަވ ދ ުްށައަމަހ ު ްނ ދ މ
ުްށަދަބައާތ ު މެދ ުްށަމ ވ ެޓްއެހެލ ު ބްއަރ ުަލްއަޖ ުާލަޢަވ ުެވ ލާވަހ
ުެވެއ ވ ެންނެގ ޑޮވެވ ނ މާޖ .
ުާހެމ ްނެއ ުްށަންނ ލ ޫސަރ ުްށަމ އަޖްއެވ ްނާމ އ ، ްނެދްނާދ
ުްއ ެނ މ އ މ ު އަގ މަކ ުާހ މ ު ެނާވ ނ
ު ްނ ލ ޫސަރ ު ވެވްއ ނޮފ ު، ކަތާރަފ ﷲ ުެވެއ . ު ދައ ުްށަންނ ލަކ ބެއ
ުްށަމ ވ ްނަމަޔ ކ ުެގ ހާލ އެއ ުާހެމ ްނެއ ުްށަންނ ކަތ ޤްލަޚ ު ރ މައ ު ވްއެރ ކ ުެއ
ުެވެހާލ އ . ު ދައ ު ްނ ލަކ ބެއ ު ެރ ކ ުެމ ްނެއ ުެގްއެލަކ ބ ުްސެވ ްށަތަލ ާސ ރ
،ާހ މެޖްއެވ ރ ފާކ ުެހަފ ުެއ ުާހ ރ ހ ުްށަންނ ލަކ ބ ުާނ އ ުެޖްއެވ ރ ފާކ ުެވެއ . ުެހަފ
23
ﷲ ުެގ ، ްށަޗްއަމ ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ޙަވ ުާނާސްނ އ ުާލްށޮކ ދްއަރ ުާހ ްނ ލްށޮކޫދ
ުާވ ްނެގެވ ޑ ޮބ ުްއެއަފާފ ުެވެއެވ ނ . ، ްނ މަކްނެހެއ ުްށަތ ަންނަޖ ު އަކ ަޓްށަމ ނަވ
ުާހެމ ްނެއ ުްށަންނ ލ ޫސަރ ުްސެވ ްނެހެމ ްނޮކ ު ްނާވ ްނާމ އ ުެވެއެހެޖ .
ުެހަފ ު މ ،ާވ އަގ ނާމަޒ ުެމ ްނޮކ ުެގްއެހ މ ުްށަޗްއަމ ، ނަވ ްނެގެވ ބ ޖާވ ﷲ
ުްށައ ،ެވ ްނާމ އ ު ދައ ﷲ ުެގ ުާހެމ ްނެއ ުްށަންނ ލ ޫސަރ ،ެވ ްނާމ އ ު ދައ ުްތަރ ޚާއ
ުްށަހަވ ދ ުެވެމ ވ ްނާމ އ . ު ދައ ( ުެގްނ ލ ޫސަރ ) ުެމ ްނެއ ުެގ ހަފ ު ލ ޫސަރ ު ދައ
( ު ްނަކ ލ ޫސަރ ު ވްއެރ ކްމ ތަޚ ) ުެގްނ ލަކ ބެއ ،ްމ ތާޚ ު މ ު ދަމްއަޙ ﷺ ުްށައ
ުެވ ްނާމ އ ު ދައ ުްށަނާފެގ ލަކެއ ު ްނެގެވަޢ ަބަތ ު ވ ނެމ ުްއެމަކެއ ުެވ ެތ ެނާވ ނ .
( ު ނާފެގ ލަކެއ )، ު ވ ނަންނޮއ މެދ ު ްނ ތާޒ ޖްޢ މ ު އާދ އާތ ު ްނ ލ ރާބްއެއ
ުާވ ްނެގ ވެދ ުެވ ެނާފެގ ލަކ . ު އެއ ު ތ ރ ކ ުެވ ެނާއްރ ޤ . ު އާމ ބ ު ދައ ުެގ މ ބެއ
ުާހާވ އަގ ތަމ ުްއެޗްއެއ ު ހާލ އެއ ު ރާވ ުާވްއަރ ކަތ ، ްނެދްނާވްއަރ ކ ރެވ ﷲ ުެއ ުްތޮފ
ުްށަމ ވްއެރ ކ ރެތާކްއަރ ުާވ ްނެގ ޑޮވެވ ލާވަހ ުެވ ެތޮފ .
، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ްނ ލ ޫސަރ ު ެރ ކ ުްސެވްއެއ ުްށަކަލ ޫސަރ
ުްށަމ ވ ްނާމ އ ު ފ އަދަހ ޅޮކެދ ، ކަހ މ ުެހަފ ، އާނ އ ﷲ ުްށައ ު،ާވ ްނެގެވ ރ ފާކ
ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ޙަވ ު ރ ކ ގޮދ ، ްނަކްއެހ މ ު ތ ރ ކ ު އަގ ނާއްރ ޤ ﷲ ު ރްކ ޛ
ުެވެއ ވްއެރ ކ .ﷲ ުާލާޢަތ ު ޙަވ ުެވެއ ވްއެރ ކ :
ު އ ަނާމ " : ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ﷲ ު އާއ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުްށަންނ ލ ޫސަރ
24
،ެވ ރ ފާކ ﷲ ު އާއ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުާންނ ލ ޫސަރ ު ދެމެދ ( ު ްނާމ އ ު އަގ މ ވ )
ު ްނަރ ކ ތާފަތ ، ދެއ ު ްނެމ ްނަމ ތ ުްށަކަޔަބްއެއ ުެވ ްނާމ އ ު ދައ ުްއ ެނައ
ުްށަކަޔަބ ު ރ ފާކ ު މަވ ، ެނ ބ ުެއ ު ްނ ދެމެދ ުްއެގަމ ުްށަމ ފ ހ ު ްނ ހ މ ދެއ
( ުެވ ެށާންނަދ ").
ު އ ަނާމ " : ުެއ ، ކ ަންނ ހ މ ު ްނެގ ޅެއަޑނަކ ު ގނެއ ު އަގ ތޮގ ު ބ ތ
ުެވ ެންނ ރ ފާކ . ު ދައ ުްށަންނ ރ ފާކ ު ތ ެނާހ އ ، ބާޛަޢ ު ްނަމ ތ ު ހާލ އ ު ރާޔްއަތ
ުެވެމ ވްއެރ ކ ". [ ުްއައ-ު އ ާސ ނ : 150-151 .]
، ްނ މަކްނެހެއ ު ްނެމެރަހައ ، ްނ މ ލ ްސ މ ﷲ ު އާށައ ުްތަރ ޚާއ ުްށަހަވ ދ -
ﷲ ު ވްއެރ ކ ރ މައ ު ްނ އަދަފ - ުެވެމަވ ްނާމ އ . ު ދައ ުާހެމ ްނެއ ު އާށަންނ ލ ޫސަރ
ު ދައ ު ަޔ ދެވ ްސ އ ުާހ ރ ހ ުްށަކަތްތޮފ ު ްނެމެރަހައ ުެވެމަވ ްނާމ އ . ﷲ ުާލާޢަތ
ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
ު އ ަނާމ " : ، ްށައާލ ޫސަރ ުެގ ނާފެގ ލަކެއ ުެގ ބްއަރ ު ްނ ތަރ ްޟަޙ
ު ވްއެލ އަވ ާބ ުްށަކަޗްއެއ ( ު ހ ަބެއ : ުްށަނާއްރ ޤ ) ު އާއާލ ޫސަރ ު ްނ ނ މ އ މ
ު ްނާމ އ ުެވެއ ވ .ުެއ ުެމ ްނެމ ްނެއ ﷲ ު ދައ ުެއ ުެގ ހާލ އ ، އާންނ ތަކ އާލަމ ުެއ ު ހާލ އ
( ު ވްއެލ އަވ ާބ ) ، އާކަތްތޮފ ުެއ ު ހާލ އ ު ވްއ ނޮފ ުްށަންނ ލ ޫސަރ ު ްނާމ އ ުެވެއ ވ .
(ުެއ ު ްނ ހ މ ުެވެއ ެނ ބ ). ، ްނެމ ްނަމ ތ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގްނ ލ ޫސަރ ު ްނ އެރެތ
ުްސެވ ދެމާކަކެއ ުްއެތާފަތ ުެވ ެއ މަރ ކ ނ . ު ދައ ުެއ ު ްނ ހ މ ުެވ ެޏްނ ބ . ު ްނެމ ްނަމ ތ
25
ުާހައ ުެވެއ މ އަޖްއެވ ްނަމަޔ ކ . ުެގްނެމަޅައ ުެވ ެބްއަރ . ުެގްނެމަޅައ ުަފާފ
ުެވެއެވ ދނާފ އަވ ަސްއ ފ ! ު ދައ ު ރ ބނެއ ު ްނ ޔ ދ ، ނަވ ު ަބ އ ުެގ ހާލ އ
ުެވ ެށަތަރ ްޟަޙ ". [ ުްލައ-ުާރަޤަބ : 285 .]
ު ކ ު ތ ރ ު ކ ަނާއްރ ޤ ު އ ަބޮކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު ތ ރ ކ ު، ކ ަނާއްރ ޤ ﷲ ުެގާލާޢަތ ުެވެޅ ފްމާލަކ ( . ﷲ ުެގ ުެވެޅ ފ ްސަބ ). ު ދައ
ުެމ ްނެއ ުެގ ހަފ ު ލ ޫސަރ ުެގ ނާފެގ ދަމްއަޙ މ ުްށަޗްއަމ ު ވްއެލ އަވ ާބ ުެގ ހާލ އެއ
ުެވެއ ޙަވ . ު ދައ ، އެއ ު ނާފެގ ލަކެއ ﷺ ުެގ ު ްނަކ ބަނ ުެގ މަކ ދެތ ުްށަޗްއަމ
ު ދްށޮކ ލ ލަދ ުެމ ްނެއ ުާވ ްނެގެވ ޑ ޮބ ުެވ ެތާޒ ޖ ޢ މ . ު ދައ ު ތ ރ ކ ، ކ ަނާއްރ ޤ ުެއ
ުެގ ތޮފ ު އަގ ކަތްމ ކ ޙ ،ެވ އަގ މަކ ޤްއަޙ ު ދައ ުެއ ުެގ ތޮފ ުްއަތ ރަބަޚ ުާވ އަގ މަކ ދެތ
ުެވ ެތޮފ . 1
ު ދައ ު މ އަގ ﷲ ، ނަވ ުެމ ްނެއ ުަޑ ކ ު ްނ ނ މ ުަދަފެއ ުެމ ްނެއ ުްއެތަރޫސ
ުްސެވަމ ަނ ، ްށަމ އ ަނެގ ުަޅ ކ ގޮދެއ ުްށަންނ ހ މ ުެވެއަފާވ ަސްއަޖްނޮގ .
ުެހަފ ްނެދ ު ްނަކެއ ުްށަމ ރ ކ ު ްނެރ އެއ ުެވ ެނ ދެޅ ކ ނ . ު އެއ ު އަގ ތޮފެއ
ުާވ ްނެގ ވެލ ކެއ ުެގ ކަތ އ ަބ ،ެވ ތާވ ްނެގެވ ރެވ ތަމ ު ދައ ު އާއެޔ ނ ދ ު ޚާއ ުެގ ތަރ
ު އަގ ތާޔަޙ ުާއާނާސްނ އ ު ޅ ގ ުެމ ްނޮކ ުްއެމަކ ުެއ ު އަގ ތޮފ ުެވެއ ތާވ ްނެގެވ ލ މ ާޝ .
ު ދައ ުްށައެއ ު ްނ ވ ްނާމ އ ުާވ ްނެގެވ ބ ޖާވ ުެގ މަކްނާމ އ ުާހ ރ ހ ުްއަތްތަޤ ޤަޙ ުެއ
ު އަގ ތޮފ ުެވެއެވ ްނެގ ވެލ ކެއ .
1 ، ކަނާއްރ ޤ ﷲ ުެގ ު ޙަވ ުެވެޅ ފ ްސަބ . ު ދައ ުެގ ހާލ އެއ ުެވެޅ ފްމާލަކ . ު އެއ ު ޤްލަޚ ުާވ އަފ ވްއެރ ކ ުްއެޤޫލްޚަމ ުެވ ެނޫނ .
ު ްނ އަދަފެއ ު ެނ ބ ު ނަދަހ ު ރެވަޢ ދ ބ ުެވ ެކަތ ޑނަގ އަބ . ުްއ ލްހައ-ުާންނ ސ ުްލަވ-ުެގ ތަޢާމަޖ ، ކައާދ ޤަޢ ު ކަހާލ އެއ
ު ޑައ ު ްނެހ ނ ވ އ ު ޅ ފަކަހާވ ުާވަކްއަދ ު ދައ ުެގ ހާލ އެއ ު ޅ ފ ްސަބ ،ާވަވްއ އ ުްސަބ ު ޙަވ ،ާވްއަރ ކ ު ރެވ ތަމެއ ު ޅ ފަފ ޞ
ުާވ ްނެގ ބ ލ ު ހާލ އ ުެވެއަގ މަކ .
26
، ްނ އަދަފެއަމަހ ، ާނާސްނ އ ު އާއާނ އ ުެގާނ އ ުެގ ބްއަރ ، އަގ ދެމެދ
ުަތަވ ނ ު އާއާނ އ ުެގާނ އ ުެގ ސްފ ަނ ު، އަގ ދެމެދ ުަތަވ ނ ު އާއާނ އ ު ްނެހ ނެހެއ
ުާހެމ ްނެއ ުެގްނ ކަތ ޤްލަޚ ، އަގ ދެމެދ ުެގ މަކްނަކެއ ުްށަޗްއަމ ުާނ އ ު އަގނ ހ
ު ްނ ރ ހ މެދ ުާވ ްނެގެވ ބ ޖާވ ު އާކަތ ރ މައ ުްސެވްއަތ ހ ަނ ު އަގ އ
ުެވެއެވ ްނެގ ވެލ ކެއ . ު ދައ ުެއ ުާހ ރ ހ ، ނަވ ްސެވްއެމަކ ު އާމަކ ރެތްތަޣާލަބ
ުެގ މ ރ ކްނާޔަބ ުާވ ްނެގެވ ތަމ ު ޅޮކްތ ެނ ޅޮކ ުްސ އ ުެވެއަގްއ ެބޫލ ްސ އ .
ު މ ު ކަތޮފ ު ްނ ނާސްނ އ ު ދްއެފ އ ުްއެތޮފ ު، ްށަމަކްނޫނ ު، ަތްއެއ ކ ު އެއ
ުެގްނ ނާސްނ އ ު ރެވ ު ބްއަރ ުޫހ ަނާޙ ްބ ސ ުެގާލާޢަތަވ ުްށަމަކ ޅ ފ ްސަބ
ުާރ ކ ލ ލަދ ުްށަރަވ ު ަނ ގ ުެގ ދްއ ބ ު އާކަތ ލ ލަދ ު މްލ ޢ ުްސެވްއަތްތަޤ ޤަޙ ު މ
ު އަގ ތޮފ ުެވެއެވ ްނެގ ވެލ ކެއ .
ު ކައްމާލ ްސ އ ު އ ަބޮކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު ކަމަކްމާލ ްސ އ : ު ްނ ދ ޙްޥަތ ﷲ ުްށައާލާޢަތ ުެވެމ ވްމާލ ްސ ތ ްސ އ . ު ދައ
ު ްނ މ ވ ރެތްނަމަޔ ކ ުްށަހާލ އެއ ުެވެމ ބނެލޯބ . ު ދައ ު އާއަގ މ ހ ރ
ު ްނެގެވ ލޫބަޤ ުެގ ހާލ އެއ ު ްށަޢ ރ ަޝ ( ުްށަތަޢ ރ ަޝ ) ުެވެމ ރ ކ ލަމަޢ . ު ދައ ﷲ
ުާވ ަޔ ފ ު ްނަކ ޅައ ު ވ ެރ ކ ުެމ ްނޮކ ުްށަކަޗްއެއ ުެވެމ ވ ރ ފާކ . 1
، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ﷲ ު ްނ ލ ޫސަރ ު ވްއ ނޮފ ުްއެއ ުެވ ެންނެގ އާކަތަލ ާސ ރ .
ު އެއ : ުްށަތާރަފެއ ުްސެވްއެއ ު ކަކ ރ ަޝ ު ކައ ރެވ އ ަބ ުާވ ނ ﷲ ުްށައ ު ނަކެއ
، ްށޮކްނަކ ޅައ ު ދައ ﷲ ުާވ ަޔ ފ ު ްނަކ ޅައ ު ވ ެރ ކ ުެމ ްނޮކ ުްށަކަޗްއެއ
ުެގ މ ވ ރ ފާކ ުެވ ެންނެގ އާތަވްޢަދ .
1 ، ކަމ ވްމާލ ްސ ތ ްސ އ ު އަބނަލޯބ ުެވ ްނަމަޔ ކ ުެވ ްސާދ ޅައ ުެވެމ ވ ތެވ ޅައ .
27
ު ދައ ު ކ ަނ ދްމާލ ްސ އ ުާހެމ ްނެއ ުެގްނ ޔްއ ބަނ ުެވ ެނ ދ . ުެހަފ
ުެގްނ ލަކ ބެއ ު ކަތަވްޢަދ ުެވ ެކެޗްއަކެއ . ު ދައ ުެގްނ ލަކ ބެއ ުްއަތްތަޢ ރ ަޝ
ުެވެއެވ ްނެގެވ ތާފަތ . ު ދައ ު ްނެގާއެއ ުާހެމ ްނެއ ު ްނ ޔްއ ބަނ ުްތަގ އަޑަވ ުަޙްއ ަޞ
ު އަގ ނ ދ ު ްނެގ އ ަޓްއަހަފ ހ ު ދައ ު ބ ތ ު ނަކެއަމަހ ު ކ ަންނ ހ މ
ު މ ުެވ ެންނ މ ލ ްސ . ު ދައ ު މ ު އަގ ނާމަޒ ު ނަކެއަމަހ ، ކަޤްއަޙ ުްމާލ ްސ އ
( ުެގ ނ ދ ) ުެވ ެތަލ ާސ ރ . ު ދައ ު، އެއ ުެގ ޤ ލާޚ ު ްނ ތާރަފ ުާވ ްށަތަޔްއ ނާސްނ އ
ު ވ ެރ ކްމ ތަޚ ުެމ ްނެއ ުެގ ހަފ ުެވ ެތަލ ާސ ރ .
، ެހަފ ުެގްނ ލަކ ބެއ ުްށަޗްއަމ ުާވ ްނެގ ވްއެލްމާލ ަސ ު، އާނާފެގްމ ހާރްބ އ
ު، އާނާފެގ ާސޫމ ު ނާފެގ ާސ ޢ ު ވެވްއ ނޮފ ، ކަބްއަރ ު ްނ ލ ޫސަރ ު ވްއެރ ކްމ ތަޚ
ު ދަމްއަޙ މ ﷺ ުްސެވ ުަމަހ ު ވެވްއ ނޮފ ުެވ ެތާރަފ . ު ދައ ު މާލ ްސ އ ުްތަޢ ރ ަޝ
، ނަވ އަފ ްސ އައ ުެގ އ ު ވ ްނ ރ ކ ުްއަތްތަޢ ރ ަޝ ު ކަޚ ޫސްނަމ ުާރ
ުެގްއެތަޢ ރ ަޝ ުެވެއަގ ތޮގ .
، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ު އަގ ދައ ު ްނ ކަތ ްސ މ ު ްނަކ ޅައ ު އަގ މ ރ ކ ުްށަކ ަނ ދެއ
ުާވ ްސާދ ޅައ ުެމ ްނޮކ ، ކ ަނ ދ - ު ްނ ދްމާލ ްސ އ ުާވ ަޔ ފ - ުްސ ހ ު ްނ ނާސްނ އ
ުާވ އަފާދަހ ުެވ ެކެކަތްނ ދ . ުަތަވ ނ ު ްނ ރ ކ ު ހާލ އ ުްއެކަތްނ ދ ު އަގ މަކ ، އަފެވ
ު ްނެދ ުެގ އ ު ްނ ހަފ ުެގްނ ނާސްނ އ ު ްނ ތައ ުާއެއ ، ެޅ ކ ުެދު ްނ ު ފާރ ޚ
، އާންނ ކަތ ރަވ ނ ފ ުާވ އަފެވަތ ރާވ ުާދޯބ ، އާންނ ކަތ ކޯލ ފ ު ނާސްނ އ
ު ްނ ކަތ ދާހ ތްޖ އ ުާވ އަފެވ ނ ސްއަމ ުާވ އަފެވ ްށަކަޗްއެއ ުެވ ެކެކަތްނ ދ .
ުެގްނ މ ލ ްސ މ ު ްނ ދ ުެވެއ ަންނަދ . ުެހަފ ުެއ ު ކ ަނ ދ ،ާވ ންއެލަދަބ ު ފ ާސ
ު ޙ ޟާވ ުްއެއ ުެވ ެނ ދ . ، ްނ އަދަފެއަމަހ ު ްނ ހ މ އ ަބެއ ު އަގ ތޮގެއ ﷲ ުްށައ
ުާރ ކްނަކ ޅައ ުެގްނ ހ މ އ ަބެއ ުްސެވ ކަމަކ ޅައ ުަމަހ ުްއެއ ުެވ ެކެމަކ ޅައ .
28
ު ްނ ތޮގެއ ު ްނ ހ މ އ ަބެއ ު ެރ ކ ުެމ ްނޮކ ، ކަހ މ ުްސަފ ުެވެއެރ ކ ދާމ ަނ . ު ދައ
ުެގްނ ހ މ އ ަބެއ ު ްނ ލަދ މ ުްތާކަޒ ުެވ ެތެރެނ . ު ދައ ު ްނާޟަމަރ ު އަގ ހަމ
ު ްނ ހ މ އ ަބެއ ުެވ ެތަފ ހަދޯރ . ު ދައ ުެގްނ ހ މ އ ަބެއ ުާރޫތ ްސ ދ ު އަގ ދެމ ު ްނަކ ނ
ުެވ ެށާލ އ ަންސ ވ . ު އެއ ު ތ ރ ކ ުެވ ެނާއްރ ޤ . ުެހަފ ު އެއ ުެއ ުާހެމ ްނ ( ު އާކަތްނ ބ )
ުާވ އަގ ކަތްށަރ ުްއެއ ުެވ ެކެތޮފ . ު ހާލ އެއ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
...﴿ ُ م ُ كَ ل ُ تي ِض َ ر َ و ي ِ ت َ م ۡ عِن ۡ م ُ كۡ ي َ ل َ ع ُ ت ۡ م َ م ۡ ت
ު އ ަނާމ " : ު ދައ މ ު ްނަމ ތ ، ހާލ އ ުެގްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު ްނ ދ
ުްށަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުަމަހ ރ ފ ުެވެމ ފާވްއެދްށޮކ . ު ދައ ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ
، ްތަމްޢ ނ ުެގްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުްށަޗްއަމ ުަމަހ ރ ފ ުެވެމ ފާވްއެދްށޮކ . ު ދައ
ުްމާލ ްސ އ ( ު ްނ ދ ) ުްށަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު، އަގ މަކްއ ެނ ދ ު ްނަމ ތ ު ހާލ އ
ު ހ ރ ުެވެމ ފ ްނެގ ޑޮވ . ުެހަފ ުެގްއެމަކ ނޫހ އަހ ޑނަބ ު އަގ ރެތ ުެގ އަފާފ ުްށަތާރަފ
ު ތ ެންއެމ ތަގ ބނެލ ( ު ަޔ ދެވ ްސ އ ުްމާރަޙ ުެގ ތެކަތ ު ްނ އެރެތ ުްއެޗްއެއ
ުްށަމ އެކ ) ު ވ ރޫބ ޖަމ ުާހ މ ( ުެވ ެށާންނަދ ). ުެހަފ ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ﷲ ، އ
ު ްނ އ ަނ ގ ަނ ގ ުަފާފ ުާވ ަސްއ ފ ުަތްނަވްމ ޙަރ ުެވެހާލ އ ". [ ުަރޫސ ުްލ ތ -ުާދ އާމ :
3.]
ުްސެވ ދައ ﷲ ުާލާޢަތ ު އަގ ނާއްރ ޤ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
ު އ ަނާމ " : ު ނާފެގ ލަކ ުެވ ެށާވ ޅާދ ވ : ު ްނެމ ްނަމ ތ ﷲ ، އާށައ ު ދައ
ުެގްނެމ ްނަމ ތ ުްށަޗްއަމ ު ވްއެލ އަވ ާބ ުްށަކަޗްއެއ ު ްނާމ އ ުެވެއ މ އަޖްއެވ . ު ދައ
، އާނާފެގްމ ހާރްބ އ ، އާނާފެގ ލ ޢާމ ްސ އ ު، އާނާފެގ ޤާޙ ްސ އ
، އާނާފެގ ބޫގްޢަޔ ( ު ދައ ުަރާބ ު ްނ ބަނ ު ވ އަގ މަކ ) ުެގ ނާފެގ ލަކެއ
ުަދ ުްށަންނ ލަކ ރަދ ރ ު ނ ވްއެލ އަވ ާބ ، އާށަކަޗްއެއ ު، އާނާފެގ ާސޫމ
، އާނާފެގ ާސ ޢ ( ުްސެވ ްނޫނެއ ) ، ްށަންނ ލަކ ބ ބަނ ުެގްނ ލަކ ބެއ
ުެގ ބްއަރ ު ްނ ތަރ ްޟަޙ ު ވްއެދ ުްށަކަޗްއެއ ުެވެއެމ ްސެވ . ުެގްނ ލަކ ބެއ
ު ްނ އެރެތ ުްސެވްއެއ ުާކަލަކ ބ ު އަގ ދެމ ު ްނެމ ްނަމ ތ ުްއެތާފަތ ުެވެއ މަރ ކ ނ . ު ދައ
ު ްނެމ ްނަމ ތ ު ނަވ ުެއ ުްށަހާލ އ ު އ ަބނަލޯބ ުެވ ެންނެގެވ ްނަމަޔ ކ ".
ު އ ަނާމ " : ު ދައ ުެގްއ ެނ ދ ު އަގ ތޮގ ުްމާލ ްސ އ ( ު ްނ ދ ) ު ްނޫނ ުްއ ެނ ދ ު ދެއ
ުާހ މ ( ުެވ ެށާންނަދ ). ުެހަފ ުެއ ުެގާހ މ ު ްނ އ ަބ ކ (ުެއ ު ްނަކ ) ުްއެލޫބަޤ ު ވ ެރ ކ ނ
ުެވ ެޓްއ ހ . ު ދައ ު އަގ ތަރ ޚާއ ުާނ އ ، ށ ހާވ ުާވ ްނެގެވ ނެލްއެގ ުެގްނ ހ މ
ުެވ ެންނ އެރެތ ". [ ު ލާއ ު ްނާރްމ ޢ : 84-85 .]
ުެހަފ ުްމާލ ްސ އ ، ކ ަނ ދ ުްށަތާޔަޙ ުާވ ްނެގެވ ލ މ ާޝ ުެވ ެކެޖަހ ްނަމ . ު، ްނ ދެއ
ު އާތަރ ޠ ފ ުާއ ދްއ ބ ުެވެއެވާމ ދ . ު ދައ ުާދ ާސ ުްއަތ ސްފ ަނ ު ްނ ދެއ ު ެނަގ އަލަބ
ުެވ ެތެރ ކ ލޫބަޤ . ުަތްނަވ ރެވ ތަމ ުްތާމ ު ޤ ލާޚ ުެއ ު ްނ ދ ުެއ ުެގ ހާލ އ
ުްށަންނ ކަތ ޤްލަޚ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޢ ރ ަޝ . ު ދައ ، އެއ ު ެޔ ނ ދ ު އާއ ު އަގ ތަރ ޚާއ
ުާހެމ ްނެއ ުާވ ްށަންނ ކަތ ްސ މ ު އާވެހ ު ްނަކ ރެވަޖްއާބ ު ދ ްސެނެގ ުެވ ެނ ދ . ުެއ
، ްނ ދ ުްއެއ ު ލ ްސަނ ުްއ ެނައ ުެގ ލ ްސަނ ، ްށަކަޗްއަމ ުްއެއަލ ކްއެއ ުްއ ެނައ
ުެގްއެއަލ ކ ުްސެވ ްށަކަޗްއަމ ުްށޮކ ތާފަތ ުަގަހާފ ުެވ ެތެރ ކ ނ . ު އަގ ނ ދެއ
30
ު ްނ ކަތ ްސ މ ު ނަވ ުެވ ެންނެގެވަމަހަމަހ . ު ކަހ މެއ ުާވ އަފްށޮކ ު ޙ ލ ާޞ
ުެގ ކަތ ލަމަޢ ު ްނ ރަވ ްނ މ ު، ވ ނެމ ު އަގ ނ ދްމާލ ްސ އ ުްސެވްއެއ ު ކަހ މ ުްއ ެނައ
ުެގ ކަހ މ ުްށަޗްއަމ ުްށޮކ ތާފަތ ުެވެއެރ ކ ނ ކަވ .
ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
ު އ ަނާމ " : ުެގްނ ނެހ ރ ފ ، ްސަޔ ވ ްނ އެރެތ ުަތަވ ނ ުެގްނ ނެހ ްނައ
، ްސަޔ ވ ްނ އެރެތ ު ދައ ު އާނ އ ު ކ ަނ މ އ މ ުާވ އަގ މަކ ، ލާޙ ު ޙ ލ ާޞ ު ލަމަޢ
ުާހ މ ފްށޮކ ( ުެވ ެށާންނަދ ). ުެހަފ ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުްށަކަހ މެއ ، ޅަގނަރ
ު ރެވަޖްއާބ ، ްއެތާޔަޙ ު ްނަމ ތ ު ހާލ އ ުެވެމ ށ ހާވްއެދ . ު ދައ ުަކަމަހ ު، ްނ ރަވ ަށ
ު ްނ ހ މެއ ު ލަމަޢ ު ނ ޅ އްށޮކ ުެމ ްނެއ ުެގ ތޮގޮޔެހ ު ްނ ތަމ ުެގްނ ހ މ އ ަބެއ
، ރ ޖައ ު ްނަމ ތ ު ހާލ އ ުްށަންނ ހ މ އ ަބެއ ުާޒަޖ ުެވެމ ށ ހާވްއެދ ". [ ުްއައ
ު ލްޙ ަނ : 97 .]
ު ކ ަނ ދްމާލ ްސ އ ު އާމަކ ރެވަޖްއާބ ުެގ މަކ ރެވާފ އ ު ގަމ
، ކ ަނ ދްމާލ ްސ އ ުާހެމ ްނެއ ުެގްނ ޔްއ ބަނ ުެވ ެނ ދ . ު ދައ ު އެއ ުާހެމ ްނެއ
ުާވ ްށަންނ ކަތ ްސ މ ﷲ ުެގ ުެވ ެނ ދ . ު ދައ ުްށަންނ ބަރަޢ ުާވ ްނެގެވ ަޞްއާޚ
ުްއ ެނ ދ ުެވ ެނޫނ .
، ކ ަނ ދްމާލ ްސ އ ު އަގ ޔ ނ ދ ު ޤ ޤަޙ ު ްނަކ ރެވާފ އ ، ބ ލ ު ދައ
ު އަގ ތަރ ޚާއ ުާވ ްނެގ މެދ ުްއަތްތަމ ޢ ނ ު ެނ ބ ލ ުެވެގަމ .
، ކ ަނ ދްމާލ ްސ އ ު އާއ ަނާރ ފ ުެގ ޑނަގ ށަހ ު އާކަތްނ ނ ބ ުްއަތްތަޖާޙ
31
ު ދ އަދްއ ފ ު ނަކެއަމަހ ުެވ ެނ ދ . ު ދައ ު އެއ ުާހެމ ްނެއ ު ނާސްނ އ ުެގ ކަތަލ ަސްއަމ
ުެވެލްއަޙ .ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
ު އ ަނާމ " : ުެއ ު ހާލ އ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ : ު ަޔ ތ ު ްނ ލަބނަކެދ ު އަގ ކެއ
ު ްނ އެގ ރަވ ސ ( ުްށަމ ބ ) ުެވ ެށާވ ަންނަގ އަޑަވ އ ަބ އަފ . ުެގްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ
ު ކަޔަބްއެއ ުްއ ެނައ ުްށަކަޔަބ ު ްނ ރެތްތާވާދަޢ ުާވ އަގ މަކ ުެވެއަގ ލާޙ . ުެހަފ
ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ ު ްނ ތަރ ްޟަޙ ުްށަންނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުްއެގަމ ދެތ
،ަމ ަނެޖްއެވ ތައ ު ްނެދ ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ ުްށަގަމ ދެތ ުެޖްއެވަޢ ަބަތ ުާހ މ
( ުެވ ެށާންނަދ ). ުެހަފ ުެއ ު ކަހ މ ުްއ ެނެގ ދެރ ފ ގަމ ުެވެއ ެނާދ ނ . ު ދައ
ުްސެވްއެއ ރެވަޖްއާބައ ުެވ ެއެމ ނާވެމ ނ ".
ު އ ަނާމ " : ު ދައ ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ ުްށަރ ކ ޛ ުާހ މ ފ ދ ްސަގަރ ފ
( ުެވ ެށާންނަދ ). ުެހަފ ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުެއ ، ތޮއްށަކަހ މ ު ތަދ ުެވ ެކެމ ޅ އ ރ ދ .
ު ދައ ުްތަމާޔ ޤ ، ްނ ހަވ ދ ު ކަހ މެއ ުެގްއެހ މ ނަކ ު އަގ ތޮގ ުްށަރ ަޝްޙަމ
ުެވެމ ށ ހާވްއ ނޮފ ". [ ުާހާޠ : 123-124 .]
ު އާއ ެޔ ނ ދ ު އަގ ތަރ ޚާއ ު މ ލ ްސ މ ު ްށައާހ މ ު ބ ލ ު ކައާދ އަފ
ުެވ ެޔްއެހ އ ަބޮކ ؟
ުްމާލ ްސ އ ( ުްށަނ ދ ) ު ތެޑ ޮބ ުްއެކަތާދ އަފ ުެވެއެވ . ުެގ އ ު އަގ ރެތ : - ު އަގ ޔ ނ ދ ުާދްނެގ ބ ލ ު އާއ ބާޔ މާކ ުެވެފަރ ަޝ . ު އެއ ﷲ ުެގ ުްއެޅައ
32
ު އަގ މަކ ުެވ ެންނ މ ވ ާނާސްނ އ . ،ަމ ަންނޫންނެހެއ ުާނ އ ، ނާދްނެގެވ ުާވަހ
( ުެގ ސްފ ަނ ުަލްއ މައ ު އާމ ދެއ )، ު އާއާނާޠ އ ަޝ ުެގ ކަތްތަވްހ ަޝ
ުެވެއަގ މަކްއެޅައ . - ު އަގ ތަރ ޚާއ ުާދްނެގ ބ ލ ުެވެއ ބާޔ މާކ . ު އެއ ،ﷲ ުްށައާނ އ
،ާވ ަސްއ ފަފާފ ު ދައ ުެގާނ އ ުްށަޗްއަމ ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ްނ ވ ެސްއ ރ ު، ވްއެލ ު ދައ ،ﷲ
ުާނ އ ުްށަތ ަންނަޖ ުެވެމ ވެދްއެވ . ު ދައ ( ﷲ ުެގ ) ، އާމ ވ ެސްއ ރ
( ުްސޮގ ނ އަލ ފ ) ުާވ ްނެގެވ މ އާޤ ު ްނ ކަތްތަމްޢ ނ ުާނ އ ، އާމ ވ ބާޔ މާކ
ުަރަނ ުެގ އަކ ު ްނ ބާޛަޢ ުާހ މ ުެވާޖަނ ުެވެމ ވ ެރ ކ ތްއ މ . - ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުްތަމާޔ ޤ ، ްނ ހަވ ދ ު ނ މ އ މ ުާހ މ ު، ނާވ
، އާންނ ޔްއ ބަނ ު ރެވ ދެތ ، އާންނ ޤ ދްއ ޞ ު އާންނ ދ ހ ަޝ
ުާންނ ޙ ލ ާޞ ުެވެއަގ ކެއ . ު ދައ ު އަގ ކެއ ު ޅ އ ުްއެކަތްނ ރެވ ކެއ ު އަގ މަކ ުެއ
ުެގ މ ވ ްނ ލަކ ބ ުެވެއާމަކ ނޮފ . ު ދައ ު ްނާމ އ ުެޖްއެވ ނ ުާހ މ ު ށ ހާވ ު، އާންނ ތޫޣާޠ
ު އ ަބ ނ ، އާންނ ހ މ ު ްނ މ ރ ޖ މ ު ދައ ުާރ ކަދ ާސަފ ުެވެއަގ ކެއާންނ ހ މ . - ﷲ ުްށަތ ަންނަޖ ުާވަދްއަވ ު، ްނ ހ މ ުްއެމ ވ ރަމ ުަތަވ ނ ުްއެމ ވ ލަބ ުަތަވ ނ
ުްއެމ ވ ދަތ ުަތަވ ނ ުްއެމ ވ ޅ ކ ްސ މ ުަތަވ ނ ުްއެމ ވ ަރެދ ، ތ ެނ ުާވ ްށަދަބައާތ
ު އަގ ކަތްތަމ ޢ ނ ުެވެއ ެނ ޅ އ ރ ދ . ު ދައ ު ްނ ހ މ އ ަބެއ ުާވ ްނ ނ ބ ުެމ ްނޮކ
ުެގްއެމަކ ުްށަޗްއަމ ުެގްނ ހ މ އ ަބެއ ުްއަތްނ ދެއ ު މ އ ަބެއ ުްށަންނ ހ
ުެވެއ ެނ ވެދ އަދްއ ފ . ު ްނ ޅޮކްއ ެނައ ުްށައަކަރަނ ު ަންނަވ ު ްނ ހ މ ު ށ ހާވ
ު ދަމ ރ ަސ ،ާވ ްށަމ އާދ ުްއެމ ޑނެކ ދެމ ުާވ ތ ެނ ުެވެއަގ ބާޛަޢ . 1
1 ު ދަމ ރ ަސ : ުާދަބައ ު ދަބައ ، އަގްއެތޮގ ު ދަބައާތ ު އަގްއެތޮގްއެއ ު ަންނ ހ މެދ ު ްނ ރ ހ މެދ .
33 - ު ްނ ކަލޮލ ު އަފެކެދ ،ާވ ނ ު ދައ ު ްނ ކަތަފ ްނަކ ު އަފާހައ ޑައ ،ާވ ނ ު ދައ
ުެގްއ ެނާސްނ އ ުްށަލޮބ ުްސެވ އަފ ންސ ވ ުާވ ނ ( ުްސެވ ްށަތ ހ ު އަފާރައ ުާވ ނ )
ުްއަތ މާރައ ު އަގ ތ ަންނަޖ ުެވެއެވ . ުެގ އ ުެގ ކަތ ލ ލަދ ު އަގ ރެތ ުެގނާލަކެއ
ުެގާލާޢަތ ު މ ުެވެއެވ ޅ ފ ްސަބ :
ު އ ަނާމ " : ުެގްނ ނެހ ރ ފ ، ްސަޔ ވ ްނ އެރެތ ުަތަވ ނ ުެގްނ ނެހ ްނައ
، ްސަޔ ވ ްނ އެރެތ ު ދައ ު އާނ އ ު ކ ަނ މ އ މ ުާވ އަގ މަކ ، ލާޙ ު ޙ ލ ާޞ ު ލަމަޢ
ުާހ މ ފްށޮކ ( ުެވ ެށާންނަދ ). ުެހަފ ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުްށަކަހ މެއ ، ޅަގނަރ
ު ރެވަޖްއާބ ، ްއެތާޔަޙ ު ްނަމ ތ ު ހާލ އ ުެވެމ ށ ހާވްއެދ . ު ދައ ުަކަމަހ ު، ްނ ރަވ ަށ
ު ްނ ހ މެއ ު ލަމަޢ ު ނ ޅ އްށޮކ ުެމ ްނެއ ުެގ ތޮގޮޔެހ ު ްނ ތަމ ުެގްނ ހ މ އ ަބެއ
، ރ ޖައ ު ްނަމ ތ ު ހާލ އ ުްށަންނ ހ މ އ ަބެއ ުާޒަޖ ުެވެމ ށ ހާވްއެދ ". [ ުްއައ
ު ލްޙ ަނ : 97 .]
ުްސެވ ދައ ުެއ ު ހާލ އ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
ު އ ަނާމ " : ުެހަފ ުެއ ު އަކ ަޓްށަންނ ހ މ ުާވ ްނެގ ވ ރޮފ ުެގ ލޮލ ު ްނަކ ނ ފ
( ު ހ ަބެއ : ުެގ ތ ަންނަޖ ުްއަތްތަމ ޢ ނ ) ުްސެވްއެއ ުްށަކ ަސްފ ަނ ުެވ ެތ ެނ ގނ ނ .
ު އެއ ު ްނ ހ މެއ ު ނ ޅ އްށޮކ ުެގ ކަތ ލަމަޢ ުެގްއެއާޒަޖ ުެވެއަގ ތޮގ ". [ ުްއައ
ުާދްޖ ަސ : 17 .]
34
ު ރ އަޣ ު މ ލ ްސ މ ު ްށައާހ މ ު ބ ލ ނ ު ނަދްނެގ ލްއެގ
ުެވ ެޔްއެހްއެމަކްނޮކ ؟
ު ްނ ރ އ ުެމ ްނެއ ުާވ ްނެގެވ ޑ ޮބ ު އާމްލ ޢ ު ްނ ވާފ ރ ޢަމ ުްށައާނާސްނ އ
ުެވ ެތ ެނާދ ލްއެގ . ު އެއ ﷲ ުްށޮކާފ ރ ޢަމ ުެގ މ ތަގ ެނެދ ުެވެމްލ ޢ . ު ދައ
، އަގ ޔ ނ ދ ުްށައާހ މ ު އާމަކްނާމައްނަމައ ު ްނ ހެޖަމަހްތ ހ ، ދ އ ަބްއ ލ ު ދައ
، އަގ ތަރ ޚާއ ުްށައާހ މ ުެވ މ އާޤ ުާވ ްނެގ މެދ ުްއަތްތަމ ޢ ނ ު ލ ު ދ އ ަބްއ ުްއަތްނަކ
،ާވ އަގ މަކ ﷲ ުްށައ ު ްނ ވ ްނާމ އ ުްށައާނ އ ުެވ ެތ ެނާދްނެގ ލްއެގ .
ުްށަންނ ކަތ ްސ މ ﷲ ު ވްއެލ އަވ ާބ ުެމ ްނެއ ު ރެވ ތަމ ުްށަތޮފ ުެވ ްނާމ އ ު ދައ
ުްށައެއ ު ްނ ވަޢ ަބަތ ު ްށައާނާސްނ އ ުެވ ެތ ެނާދ ލްއެގ .
ުާވ ްނެގެވްތާމ ުްށަންނ ބަނ ު ްނ ވ ްނާމ އ ުްށައާނ އ ުެވ ެއ ެނާދ ލްއެގ .
، ްނ އަދަފެއަމަހ ުްތަމާޔ ޤ ، އަގ ހަވ ދ ، އަގ ތ ަންނަޖ ުާންނ ލަކ ބެއ
ުެގ މ ވ އަގ ކެއ ުްސެވްތަމ ޢ ނ ުްށައާނ އ ުެވ ބ ުެވެއ ެނާދްނެގ ލްއެގ . ު ދައ ުާއާނ އ
ުެވ އަގ ކެއ ު ްނ ބ ޙ ާޞ ު އަގ މަކ ު ނާވ ، އާންނ ނާޠ އ ަޝ ު މ ރ ޖ މ ު އާންނ
ު ދައ ު ާންނ ތޫޣާޠ ، އަގ ކެއ ުެގ އަމ ަންނަހަޖ ުެވެއަގ ނާފ ލައ . ، އާޗްއެވޮގެއ ުެއ
ުެގ މަކ ރެޓްށަވައ ު ރ ހ ުެވެއާމަކ އ ަބ ނ !
ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
ު އ ަނާމ " : ު ނާފެގ ލަކ ުެވ ެށާވ ޅާދ ވ . ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުާވ ްނެގެވ ްނ ލްއެގ
35
، ކަޔަބ ުްތަމާޔ ޤ ު ްނ ހަވ ދ ުެއ ުެގްނ ހ މ ުަލްއ މައ ު، އާކަތ ސްފ ަނ ުެއ ުެގްނ ހ މ
ު ްނ ރެވ ލ ހައ ު ރ ކ ނެލްއެގ ުެވ ެންނ ހ މ . ުަގަލަބ ުެވ ޅާފ ުާވ ްނެގެވ ްނާޔަބ
ު ކަމ ވ ްނ ލްއެގ ުްއެއ އެއ ު ްނޫނ ުެވ ެޔްއެހ ".
ު އ ަނާމ (" : ު އަގ އަކަރަނ ) ުްށަންނ ހ މެއ ުެގްނ ހ މެއ ު އަގ ތަމ ުެގ ނާފ ލައ
ުެވެއެވްއެކަތަލަށަފ . ު ދައ ުެގްނ ހ މެއ ުްސެވ އަގ ށަދ ( ުެގ ނާފ ލައ )
ުެވެއެވްއެކަތަލަށަފ .ﷲ ުެއ ު ްނ ތެކަތ ުެގ ހާލ އެއ ު ްނ ކަތ ޅައ ުެވެއަވ ަންނަގ ރ ބ .
ު އ ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ ުެވ ންނ ކަތ ޅައ ! ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު ނ ު ްނަކ ު ްނަމ ތ ުްށަހާލ އ
ުެވ ރެވާވ ްޤަތ ުެވ ެށާލަބ ". [ ުްއައ-ު ރަމ ޒ : 15 -16 .]
ު އަގ ތަރ ޚާއ ު ްނ ވާޖަނ ު ދެއ ،ާހ މ ުެހަފ ުެގާނ އ ުްށަޗްއަމ ، ނަވ ﷲ
ު ްށައ ،ާވ ްނަމ ަޔ ކ ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ލ ޫސަރ ﷺ ުްށައ ުާވަޢ ަބަތ
ު ްނ ވ އަގ މަކްއެމ ލ ްސ މ
ުެގްނ ލަކ ބެއ ުްށަޗްއަމ ުާވ ްނެގ ވްއެލްމާލ ަސ ު އާންނ ބަނ ު ދައ
ު ނ ވެވްއ ނޮފ ު ްނ ލ ޫސަރ ުެގްއެމަކެއ ުްށަޗްއަމ ުާވ ްނެގެވ ޢާމްޖ އ ުެގ ކަތްތަޤ ޤަހ
ު އަގ ރެތ : ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ު އަގ ތަރ ޚާއ ު ްނ މ ލ ްސ މ ު ވ ނެމ
ުެވެއެވ ްނަކ ނާވ ނާޖަނ . ު، ންނ ހ މ އ ަބެއ ﷲ ުްށައާލާޢަތ ުެވ ްނާމ އ ު ދައ
ު އެއ ުްށަހާލ ު ްނަކ ޅައ ، އަގ މ ރ ކ ު ްނެހެއ ުްސެވްއެއ ުްއެތާރަފ ު ކ ރ ަޝ ުާރ ކ ނ
ުެވ ެންނ ހ މ . ު ދައ ، ންނ ހ މ އ ަބެއ ުާހެމ ްނެއ ު އާންނ ބަނ ުްށަންނ ލ ޫސަރ
ު ވ ްނާމ އ ުެވ ެންނ ހ މ . ުެހަފ ުްށަންނ ލ ޫސަރ ު،ެވ ްނާމ އ ު ްނ ލަކ ބެއ
، ްނެގްށޮކ ދެތ ުްށަންނ ލަކ ބެއ ު ވ ްނެގެވަޢ ަބަތ ުާހ ރ ހ ު ްނ ހ މ ު ްނަޖ ުްށަތ ަނ
ުެވ ެތ ެނާންނަވ . ު ދައ ު ްނ ހ މ އ ަބެއ ު ްނ އަކަރަނ ުެވ ެތ ެނާވ ޖްނ މ .
