ީމްލިޢ ެގުތަސާޔިރ ޭހެބ ާކަތްއަތްނަކ ީނީދ ެގީވަބަނ ްއުދިޖްސަމ ިއާމާރަޙ ްލުދިޖްސަމ
ީޓިމޮކ.
ިދައ ؟ެވެޔްއެހ ުކާކ ީރުކުޤްލަޚ ުންޥަކ
ީއެއ ިދައ ؟ެވެޔްއެހ ުކާކ ީރުކުޤްލަޚ ްނެރަހައ
؟ެވެޔްއެހ ްނެގެވްއީކ
؟ا َ ذا َ ميل َ و ؟ ي نِ َ ق َ ل َ خ ْ ن َ م َ و ؟ َ نو َ كلا َ ق َ ل َ خ ْ ن َ م
ު ންޥ ަކ ު ރ ކ ޤްލަޚ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ދައ ު ްނެރަހައ ު ރ ކ ޤްލަޚ ު ކާކ
ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ދައ ު އެއ ު ްނެގެވްއ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ُ ة َّ يِم ْ لِعلا ُ ة َ ن ْ ج َّ للا
ِما َ ر َ لحا ِد ِج ْ س َ ملا ِ ب ِة َّ يِني ِّ لدا ِنو ُ ؤ ُّ شلا ِة َ سا َ ئ ِ ر ِ ب ِد ِج ْ س َ ملا َ و ِّ يِ و َ ب َّ لنا
ުްލ ދ ޖ ްސަމ ުު ު އާމާރަޙ ުު ުްއ ދ ޖ ްސަމ ުު ުެގ ވ ަބަނ ުު ު ނ ދ ުު
ުާކަތްއަތްނަކ ުު ު ހ ެބުު ުެގ ތ ަސާޔ ރ ުު ު މްލ ޢ ުު ު ޓ މޮކ ު.
2
بِسْمِ يللا رلا َ ح ي ن رلا يح يمي
ުަކ ު ންޥ ު ރ ކ ޤްލަޚ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ދައ ު ްނެރަހައ ު ރ ކ ޤްލަޚ ު ކާކ
ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ދައ ު އެއ ު ްނެގެވްއ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ުްލ ދ ޖ ްސަމ-ު އާއްމާރަޙ ުްއ ދ ޖ ްސަމ-ުާވ އަގ ވ ަބަނ ު ނ ދ
ު ހ ެބާކަތްއަތްނަކ ުެގ ތ ަސާއ ރ ުާވ ްނ ށަދ ު މްލ ޢ ުާންޖަލ
ު ްނެރަހައ ު ނަވ މ ުަޙްއ ަޞ ު ޅަގނަރ ުެގ ގަމ ު އަގ ތަމ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު އާކަތ ޑ އ ު އާމ ބ ު ދައ ުެއ ުާހާވ އަގ ނަތެދ ުްސެވ ނ ، ގނެއ ުާނ ގ
ުްސެވ ދަދަޢ ުާހ ވ ެރ ކ ނ ު ަނ ގ ަނ ގ ު ތެޑ ޮބ ު ރ ހ ތަބ އަހ ުްއަތްތާޤޫލްޚަމ
ު ރ ކ ޤްލަޚ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު އާޑ އ ު އަގ މ ބ ުާވ މ ، ވ ަކ ، ކ ޒާނ ،ަމަހ ރ ފާރ ފ ުާނަދ ރަހ ު މާޡ ނ
ު ދްއެފ އ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު ާނާސްނ އ ު،ާވަދްއަފ އ ު ދައ ުްށައާނ އ ު އާމ ހެއ ު އާމ ނެފ ު ދައ ު ދްއ ބ
،ާވްއެދ ު ދައ ، އާމ ރ ކާފ ރްޢަމ ު މްލ ޢ ު އާމ ދޯހ ު ދައ ުްއަތްތަޤ ޤަޙ ު ެނަގ ެނެދ
ުެގ މ ތަގ އަގ ަނ ުްށަޗްއަމ ު ަނާދަޅ ކ ު އަގ މަކްއެހ މ ުާނ އ ު ވްއެލ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ުެގާބ ތ ުެގ ޑނަގ ށަހ ު އަގ ކަތްނަވ ަނ ގ ު ވ ަކ މ ު ކ ޒާނ ުާމ ރަފ
ުްށޮކ ރާޔްއަތ ު ދެހ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ދައ ުާބ ތ ، ްށޮކަރޫޞ ުެހަފ ު ތެވ ރ
ު ްނ ކައަރޫޞ ުާބ ތ ު ރ ކަރޫޞ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ުެގ އ ު އާމަކ ތާފަތ ު ދައ ުެގ އ ު ކެއ ކެއ ުެގ ކަތްތަވ ާބ ުާވ ްށަޗްއަމ ު ްނ ރ ދ ު ރ ހ
ުެގ ތާނ އާކ ުާޤްލަޚ ު އަގ ދެމ ުާބ ތ ު ްނަކ ނ ުެވ ެށާލަބަލާންސ ވ . ުްށައެއ
3
ުާހްތ ެންއެމ އ ( ުްށޮކަމަހ ރ ފ ) ު ްނ ށ ފ ރ ބ ު ްނަންނެފ ު ރ ހ ުްއަތްތޮގ ު ދެހ ު ކާކ
ުެވ ެޔްއެހ ؟
ުާދެވ ތ ވ ުްއެކަތެއ ުެގ ކަތ ރަހައ ، އަގ ތަމ ު ންޥ ަކެއ ު، ްށަރަބާރަބ
، ްށޮކ ކ ޒާނ ުްށޮކ ވ ަކ ުްށަޑނ ތްނ ޑނ ތ ު ޓްއެހެލ ެބ ުެގ އ ، އަގ ކަތ ނޫނާޤ
ު ޑ ޮބ މ ު ރ ހ ތަބ އަހ ، ންޥ ަކ ުެވ މާޡ ތްނ އ ު ދައ ު، ނަވ އަފެވ ރާރްޤ ތ ްސ އ
ު ްނ ކ ަނ ހ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ުްށަމަލާޢ މ ުާދްނ މަގނ ހ ުްއަތ މާޒ ނ ( ު އާމ ރ ހ ރ ދ ، އާމ ވ ރަމ
ުެގ ކަތްނ ރ ދ ު ލ ްސަނ ު ދެފ އ ، އާމ ޔ ދ މެދ ު އާޔެރ ، އާލާވ ދ ުްއަތްނ ސޫމ
، އާމ ވ ލަދަބ ުަދަފެއ ު ްނަކްނަކ ) ު ވްއެލ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
، ންޥ ަކ މ ުެގ ންޥ ަކ މ ުަލްއ މައ ުްށ ަސްފ ަނ ު ރ ކ ޤްލަޚ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ނޫނ
ުްސެވްއެޗްއަކެއ ު ތ ެނ ުެގ މ ތ ެނ ު ްނ އެރެތ ުަމަހ ު އައ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ނޫނ ( ުަމަހ
ުްށަކައ ލްއ ކ ) ު ްނ ކަޤާފ ތްއ އ ު ވ ދޫޖ ވ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ﷲ ުާލާޢަތ ު ޙަވ ުެވެއ ވްއެރ ކ :
﴿ َ نو ُ قِل َٰ َ خ ۡ لٱ ُ م ُ ه ۡ م
َ
أ ٍء ۡ ي َ ش ِ ر ۡ ي َ غ ۡ نِم ْ او ُ قِل ُ خ ۡ م
َ
أ ٣٥ ل َ ب َۚ َ ضرۡ
َ
أ ۡ لٱ َ و ِتَٰ َ وَٰ َ م َّ سلٱ ْ او ُ ق َ ل َ خ ۡ م
َ
أ
َ نو ُ نِقو ُ ي ا َّ ل 36 ﴾
ު އ ަނާމ " : ، ހްއެއ ކ ު ވެދްއެހ ުްއެތާރަފ ުެވ ތ ެނ ުްސެވ އާކަޗްއަކެއ ު އަލ ނ
ު ްނ ހ މެއ ު ތަގެވ ޤްލަޚ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ނޫނ ު ރ ކ ޤްލަޚ ، ކަކަތްތާރަފ ު ްނ ހ މެއ
ުެވ ެޔްއެހ ؟"
ު އ ަނާމ " : ، ހްއެއ ކ ު އާކަތ ޑ އ ު ްނ ބ ު ރ ކ ޤްލަޚ ު ްނ ހ މެއ ުެވ ެޔްއެހ ؟
، ޔްއެހްއެއ ކ ، ންނ ހ މެއ ު ްނ ޤަޔ ުާރ ކ ނ ( ު ހ ަބެއ : ުާވ ންނާމ އ )
ުެވ ެކެޔަބ ". [ ުްއައ-ު ރޫޠ : 35 -36 .]
4
ުެހަފ ، ްނެމެރަހައ ުެގްނެމެރަހައ ުަލްއ މައ ުްއަތ ސްފ ަނ ު ޤްލަޚ
،ަމ ަނާރ ކ ނ ު ދައ ުެގ މ ތ ެނ ު ްނ އެރެތ ު ްނެމެރަހައ ުަމަހ ު އައ ު އަގ މަކ ުަތަވ ނ
ު ްނ ކަޤާފ ތްއ އ ު އައ ު މ ވ އަގ މަކ ުްއެމަކ ލ ޙަތ ްސ މ ުަމ ަނާވ އަގ މަކ ؛ ުެހަފ ްނެދ
ު އަގ ދެމާއެއ ުްސެވްއެއ ުްއެކްއ ަޝ ުާވ ނ ު ކަޤްއަޙ : ުަކަމަހ ު ްނ ރަވ ަށ ު މ ، ންޥ ަކ ު މ
ު ންޥ ަކ ު ވެދްއެފ އ ު ރެވ ތަމ ު ރެތްތަރ ދ ޤ ުްއެޤ ލާޚ ުެވެމަކ ހެޖްނާވ . ު ނެހެއ
ު ންޥ ަކ މ ުެގ އ ުަލްއ މައ ުްށ ަސްފ ަނ ، ކަމ ތަގެވ ޤްލަޚ ުަތަަަވ ނ ުެގ މ ތ ެނ
ު ްނ އެރެތ ( ުްށައަލްއ މައ ) ، ކަމ އައ ުަތަވ ނ ު ްނ ކަޤާފ ތްއ އ ު، ކަމ އައ
ު ލ ޙަތ ްސ މ ުެވ ެންނ މ ވ ްށަކަމަކ .
ުާނާސްނ އ ުްށައާނ އ ު ަންނެފ ނ ު ހެޗްއެއ ުްށަމަކާވ އަގ ދޫޖ ވ
، ނަވ ްނާމ އ ު ްނެގެވްއ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ުްށަކަލާޘ މ ( : ، އާމ ތަގ ެނެދ ، އާއ ދްއ ބ
، އާޙޫރ ު އާކަތ ރޫޢ ޝ ު ދައ ުެވ ެބްތޯލ ). ު އެއ ުްށައާނ އ ުެގ އ ުްއަތ ރަޘައ
ު ތާންނެފ ު ްނޫނ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ، ެހަފ ްނެދ ުްށައާނ އ ުެގ ތާރަފެއ ުާޤޫލްޚަމ ، އާކަތްތ
ުެގ ތާރަފެއ ު އާކަތްނ ދްއެފ އ ު ދައ ުެގ ތާރަފެއ ުެގ ކަތްތަމްޙަރ ުްއަތ ރަޘައ
ު އަގ ދނ ހ ަންނެފ ؛ ު މ ުާވ ްނެގެވ ޑ ޮބ ު ންޥ ަކ ު ވެދްއެހ ުްއެޤ ލާޚ
ުްށަމަކާވ އަގ ދޫޖ ވ ު ާނާސްނ އ ު ރާކްނ އ ، ނާރ ކ ުެހަފ ު ްނ ކ ަނ ހ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު ރ ހ ދްއ ބ ުްސެވ ކަކެއ ުްށައާނ އ ު ްނެހ މ ު ްނ މ ވ ެނ ބ ުްއެލޫބަޤ
ުެވ ެތ ެނާރ ކ ނ : ު ލ ޒްނަމ މ ު އައ ުްސެވްއެއ ުްއެތާރަފ ު ްނަތ މ ުާނ ބ
ުްއ ެންނެގްށޮކ ުެވ ެނޫނ ! ުަތަވ ނ ުްށައާނ އ ު ްނެހ މ ުްސަނ ވ ެނ ބ
( ުެވ ެތ ެނާރ ކ ންއެލޫބަޤ ): ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ު ލ ޒްނަމ މ ުްށަދޫޖ ވ ު އ ަނެގ
ުްސެވްއެޗްއަކެއ ު ެނު ތ ުެވ ެންނ ކަމ ތ ެނ ! ުަމ ަނާވ ްށަމަކްނެހެއ ؛ ުްއެއ ަބ ، ްނ ހ މ
ު ްނެހ މ ުާނ ބ ުެގްނ ހ މ ުްސަބ ު ނާރ ކ ދެތ ުެވ ެޔްއެހ ްނ ކ ަނ ހ ކ :
5
ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ު މ ުާވ ްނެގެވ ޑ ޮބ ު ންޥ ަކ ު އައ ުްސެވްއެއ ުްއެޤ ލާޚ ުެވ ެއެވ ތ ެނ !؟ ު މ
ު ކ ޒާނ ުެގ މަކ ރެތްނ ވ ރ ުްށަޗްއަމ ު ންޥ ަކ ު އައ ު ްނ ކަޤާފ ތްއ އ ުްށަމަކ
ު ްނ ވ ެނ ބ ު ރ ހ ދްއ ބ ު ކަހ މ ު ނާރ ކ ލޫބަޤ ު ްނ ކ ަނ ހ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު ްނ އ މ ުެމ ްނޮކ ުްއެޗްއެއ ު ްނެމެރަހައ ު، ނެދްށޮކ ލ ޞާވ ުެމ ްނެއ
ުެވ ެށަކައާޖ ތ ަނ . ު އެއ : ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުްށަންޥ ަކ މ ު،ާވ ްނެގެވ ރެވ ތަމ
، ަތްނަވ ްނ ދަޅ ކަށަކ ުްށޮކ ރ ބްދަތ ުާވަގްނ ހ ުްއ ެބްއަރ ުެވެމަކާވ . ު ދައ
ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ު ްނ ވ ެރ ކްނަކ ޅައ ު ނަވ ްނެގެވ ޤްއަޙ ު ނަކެއަމަހ ުާރަފެއ ުްތ
ުެވެއަގ މަކ . ު ދައ ު ހާލ އެއ ު އަވ ަޔ ފ ު ވެވ ްނަކ ޅައ ުެމ ްނޮކ ، ްއެތާރަފ ުެހަފ ުެއ
ު ވެވ ްށަކަތާރަފ ު ކަމަކ ޅައ ު ލ ޠާބ ުެވެމަކްއެމަކ ޅައ .
ުާވ ްނެގެވ ރެވ ތަމ ުަތ ްނަވ ޤ ލާޚ ު ބްއަރ
ު ނަވ ުަތްނަވ ޤ ލާޚ ުެމ ްނެއ ުެވ ެކ ެބްއަރ . ުެއ ، ކަބްއަރ ުާހެމ ްނެއ ުެގ ތެކަތ
ު ރެވ ކްލ މ ުެވ ެތާރަފ . ުާހެމ ްނެއ ުްއެމަކ ުާވަގްނ ހ ުާވްއަރ ކ ރ ބ ދަތ ުެވ ެތާރަފ .
ުާހެމ ްނެއ ުްއެޤްޒ ރ ުާވްއެދ ުެވ ެތާރަފ . ު އެއ ުާވްއ ރ ދ ު ދައ ުާވ ަންނަގ ރަމ ުެވ ެތާރަފ .
ު ދައ ު އެއ ު ްނ ބ ،ާވަދްއަފ އ ުެއ ، ްނ ބ (ު ބ ު ފ ހ ްނ ނ ުްށަތޮގ ު އަގ ތަމ ދ ޚ )
،ާވްއަރ ކ ތެމަކ ނ ު ދައ ުެގނާލަކެއ ުްށަންނ ޤޫލްޚަމ ުާވ ްނެގ ށަކެއ
ު އަގ މަކްއ ެނަތ ުެއ ު ްނ ބ ު ވްއެލ ުެވެހާލ އ . ު ދައ ު އެއ ު އާކަތ ޑ އ ު އަގ ނަތެއ ު އަހާވ
ުާހެމ ްނެއ ު ތެޑ ޮބ ުްއަތްތާޤޫލްޚަމ ު ވްއެރ ކ ޤްލަޚ ުެވ ެތާރަފ . ު ދައ ު އެއ ު އާރ އ
ު އާދނަހ ު ދައ ު އާޔެރ ، ްށަލާވ ދ ު މ ، ކ ޒާނ ު ރަބާރަބ ު ްނ ގނ ހ ު ވެވްއެލ
ުެވ ެތާރަފ . ، ްނ އެއ ުެގ ތާރަފެއ ުްށަމަކ ރެވ ތަމ ުްށޮކ ލ ލަދ ުެވެއެދްށޮކ ކެހ .
ު ދައ ، ކަތާރަފެއ ުާއެއ ު އަލ ނ ުްށަންނެމެރަހައ ުްއެމ ރ ދ ުްއެތާޔަޙ ު ނާވ ނ
6
، އަވ ުެގްނެމެރަހައ ު އަގ ތަމ ދ ޚ ު ވްއެލ ުެވ ެތާރަފ . ު ދައ ުެއ ، ކަތާރަފ
ުެގްނެމެރަހައ ުްށަޗްއަމ ު ރާވ ުާވ ަސްއެވ ުެވ ެތާރަފ . ު ދައ ، އަކ ަޓްށަންނެމެރަހައ
ު އާކަތ ޑނަކ ުްއަތ ރޯކ ު ވްއެރ ކ ރެތްތަމ ދ ޚ ުެވ ެތާރަފ . ު ދައ ުެއ ު، ކަތާރަފ
ުެގްނެމެރަހައ ު އަގ ށ ފ ުްސެވްއެއ ުްއެރާބްއެރާއ ު ެނ، ތ ުެގްނެމެރަހައ ުެގްނ އަމ
ުެގ ކަތ ޑނަބ ، އަގ ރެތ ު އަގ ޑނަބ ުާހ ވ ނ ުެގްއެއ ރަދްތޮއ ު އަގ ތޮގ
ު ްނެމެރަހައ ު، ރ އްތޮއ ުްށަންނެމެރަހައ ުާވްއެދާނާކ
ުެވ ެތާރަފ ވްއެދްށޮކ ރެތާކްއަރ .
ު މ ުަތ ްނަވ ޤ ލާޚ ުާވްއެދ ޤްޒ ރ ު ކަބްއަރ : ުަތ ްނަވ ރ ހާޠ ްސ ހ ު ދައ
ުަތ ްނަވ ރެވ ތަމ ުްތާމ ﷲ ުެވ ެއ .
ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
﴿ ى َ ل َ ع َٰى َ و َ ت ۡ سٱ َّ م ُ ث ٖما َّ ي
َ
أ ِة َّ تِس ي ِ ف َ ضرۡ
َ
أ ۡ لٱ َ و ِتَٰ َ وَٰ َ م َّ سلٱ َ ق َ ل َ خ يِذ َّ لٱ ُ َّ للَّٱ ُ م ُ كَّ ب َ ر َّ نِ إ
ِۭتَٰ َ ر َّ خ َ س ُ م َ مو ُ ج ُّ نلٱ َ و َ ر َ م َ ق ۡ لٱ َ و َ سۡ م َّ شلٱ َ و ا ٗ ثيِث َ ح ۥ ُ ه ُ ب ُ ل ۡ ط َ ي َ را َ ه َّ نلٱ َ ل ۡ ي َّ لٱ ي ِش ۡ غ ُ ي ِۖ ِشۡ ر َ ع ۡ لٱ
َ و ُ ق ۡ ل َ خ ۡ لٱ ُ ه َ ل ا َ ل
َ
أ ٓۗ ۦِه ِ ر ۡ م
َ
أ ِ ب َ نيِم َ ل َٰ َ ع ۡ لٱ ُّ ب َ ر ُ َّ للَّٱ َ ك َ را َ ب َ ت ٓۗ ُ ر ۡ م
َ
أ ۡ لٱ 54 ﴾
ު އ ަނާމ " : ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުެގްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ، ކަބްއަރ ުަހ ުެގ ހަވ ދ
ު އަގ ރެތ ު އާކަތ ޑ އ ު ްނ ބ ުާވްއަރ ކ ޤްލަޚ ު ވެދްއެހ ﷲ ުެވެއ . ު ްނެދ ުެގ ޝްރަޢ
ުްށަޗްއަމ ު ހާލ އެއ ުެވާވަތ ްސ އ ުެވެއ ވ ެންނެގ ޑޮވ އަރައ . ު ދައ ު ހާލ އެއ
ު ްނ ޑނަގ ރ ު ލާވ ދ ުެވެއަވްއަލާވްއ ރޮފ ( . ު ްނ އެއ ުެމ ްނޮކ ުްއެއ ުްއެޗ )
ު ކެއާމަކ ްސަވައ ( ުްއެޗްއަކ ެނައ ) ުެވެއ ެނަގ އަދޯހ . ު ދައ ، އާރ އ ، އާދނަހ
، ްއަތ ރަތ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުްށަޅ ފ ރ މައ ު ްނަމަޔ ކ ުާވ އަފާވްއަރ ކ ު އަގ ތޮގ
ުެވެއ ވެދްއެހ . ުެވ ެށާންނަދ . ، އާމ ވްއެރ ކ ޤްލަޚ ު ްނ ވްއެރ ކ ރ މައ ު ްނެގެވ ކްލ މ
7
ު ނަވ ުެއ ުެވ ެށަހާލ އ . ުެގ ކަތްމަލާޢ ު ބްއަރ ،ﷲ ުެވ ރެތްތާކަރަބ ުެވ ރެވ ތަމ
ުެވެއެވ ްނެގ ޑޮވ ". [ ުްލައ-ު ފާރްޢައ : 54 .]
ﷲ ، އ ުާވ އަގ ނ އަކ -ުްށަންނެމެރަހައ ު ަންނެފ ު ދައ ުްށަންނެމެރަހައ
ު ަންނެފ ނ - ުެމ ްނޮކ ުްސެވްއެޗްއެއ ު ޤްލަޚ ު ވްއެރ ކ ުަތްނަވ ޤ ލާޚ ުެވ ެބްއަރ . ު ދައ
ުެއ ު ހާލ އ ުާވ ަޔ ފ ުެމ ްނޮކ ، ކަޗްއެއ ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ެރ ކްނ ޤޫލްޚަމ ުެވ ެކެޤޫލްޚަމ . ު ދައ
ު ްނަކ ޅައ ު ްނ ރ ކ ، ނަވ ްނެގެވ ޤްއަޙ ުެއަމަހ ު ނަކ ުެއ ުެވ ެށަހާލ އ . ު ދައ ުާހާލ އެއ
ު އަގ ކެއ ު ްނެހެއ ުްސެވްއެއ ުްށަކަތާރަފ ު ްނަކ ޅައ ު ްނެގ ވ ެރ ކ ުެވެއ ެނާވ ނ .
ުެގ ހާލ އެއ ، އަގ މަކ ްސަރ ުަތަވ ނ ުެގ ހާލ އެއ ، އަގ މ ވްއެރ ކ ޤްލަޚ ުަތަވ ނ
ުެގ ހާލ އެއ ، އަގ މ ވްއެރ ކ ރ ބްދަތ ުަތަވ ނ ުެގ ހާލ އެއ ، އަގ މަކ ޅައ ުްސެވްއެއ
ުަކ ރ ަޝ ު ކ ު ކައ ރެވ އ ަބ ުެވެއެވ ނ .
ު ދައ ުެގ މ ރ ކ ލަދަޖ ، ްނ ތޮގ ުަތްނަވ ލާލަޖ ުަތްނަވ ތ ރ ކަދަގ ުާބްއަރ
ު އަގ ކެއ ު ްނެހެއ ުްއެކަތްނ ހާލ އ ުްށަމަކާވ ު ްނެމ ރަހައ ުްށަކަލ ާސ މ ުަމ ަނ ލ ެބ ؛
ު ންޥ ަކ ުެވެހ އަޖްއެވަދ ާސަފ . ، ނެހެއ ުްއެއ ު އަގްއެތ ޤަވ ުެދ ުްށެހާލ އ ުެގ ންޥަކ
ުްއަތްއަތްނަކ ުްށޮކ ރ ބްދަތ ު ކަމ ގްނ ހ ުެގ ށަކެއ ު ނާވ ްނ ުްއެމަކ ުެވ ެނޫނ .ﷲ
ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
﴿ ا َ ت َ د َ س َ ف َ ل ُ َّ للَّٱ ا َّ ل ِ إ ٌ ة َ هِلا َ ء ا َ مِ هيِف َ نا َ ك ۡ و َ ل ... ﴾
ު އ ަނާމ " : ު އަގ ނަތެދެއ ( ު ހ ަބެއ : ު އާޑ އ ު އަގ މ ބ ) ﷲ ު ވ ނެމ
ުްއެކަތްނ ހާލ އ ،ަމ ަނ ވ ު ްނަތެދެއ ުެވެހ އަޖްއެވަދ ާސަފ "... [ ުްލައ-ު އާޔ ބްނައ :
22 .]
8
ުަތ ްނަވ ޤ ލާޚ ުެގ ބްއަރ ުްއަތ ޅ ފަފ ޞ
ުަތްނަވ ރ ހާޠ ްސ ހ ، ްށަބްއަރ ުާނ ގ ު ދަދަޢ ުާހ ވ ެރ ކ ނ ު ތެވ ރ
ުްއަތ ޅ ފ ްނަނ ުެވެއެވ . ު ދައ ުެގ ހާލ އެއ ުެގ މަކަތްނަވަމަހ ރ ފ ުްށަޗްއަމ
، ދްށޮކ ލ ލަދ ު ަނ ގ ަނ ގ ު ރެވ ތަމ ުްސެވްއެކަތ ޅ ފަފ ޞ ުެއ ުްށަހާލ އ ުެވެއެވ .
ުެހަފ ުެގ ހާލ އެއ ުެގ ކަތ ޅ ފ ްނަނ ު އަގ ރެތ : ުްލައ-، ޤ ލާޚ ު ދައ " ﷲ " ުެވެއެވ .
ުެގ އ ު ކައ ަނާމ : ު ޤްއަޙ ު އަގ މަކްއެހާލ އ ،ާވ ްނެގ ގ ެނ ު ްނަކ ޅައ ު ްނ ވ ެރ ކ
،ާވ ްނެގެވ ޤްއަޙ ުްށަހާލ އެއ ުްސެވްއެއ ު ކަކ ރ ަޝ ު ކައ ރެވ އ ަބ ުާވެމ ނ
ުަތްނަވ އަކްއެއ ުެވެހާލ އ- ުްސެވ ދައ ( ުެގ ހާލ އެއ ުެގ ކަތ ޅ ފ ްނަނ ު އަގ ރެތ ):
ުްލައ-، ޔްއަޙ ުްލައ-،ްމޫޔްއަޤ ުްއައ -ުްމ ޙަރ ، ުްއައ-ު ޤާޒްއަރ ު ދައ ުްލައ -ުްމ ރަކ
ުެވެއެވ . 1 ު ތ ރ ކ ު އަގ ނާއްރ ޤ ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
﴿ ِتَٰ َ وَٰ َ م َّ سلٱ ي ِ ف ا َ م ۥ ُ ه َّ ل َۚ ٞ م ۡ و َ ن ا َ ل َ و ٞ ة َ نِس ۥ ُ ه ُ ذ ُ خ
ۡ
أ َ ت ا َ ل َۚ ُ مو ُّ ي َ ق ۡ لٱ ُّ ي َ ح ۡ لٱ َ و ُ ه ا َّ ل ِ إ َ ه َٰ َ لِ إ ا َ ل ُ َّ للَّٱ
ۡ م ُ ه َ ف ۡ ل َ خ ا َ م َ و ۡ مِ هيِد ۡ ي
َ
أ َ ن ۡ ي َ ب ا َ م ُ م َ ل ۡ ع َ ي َۚۦِهِن ۡ ذ ِ إ ِ ب ا َّ ل ِ إ ۥ ُ ه َ دنِع ُ ع َ ف ۡ ش َ ي يِذ َّ لٱ ا َ ذ ن َ م ِۗ ِضرۡ
َ
أ ۡ لٱ ي ِ ف ا َ م َ و
ُ ي ا َ ل َ و ا َ ل َ و َ ضرۡ
َ
أ ۡ لٱ َ و ِتَٰ َ وَٰ َ م َّ سلٱ ُ ه ُّ يِس ۡ ر ُ ك َ عِس َ و َۚ َ ء ا َ ش ا َ مِ ب ا َّ ل ِ إ ۦِهِم ۡ لِع ۡ نِ م ٖء ۡ ي َ شِ ب َ نو ُ طيِح
ُ ميِظ َ ع ۡ لٱ ُّي ِ ل َ ع ۡ لٱ َ و ُ ه َ و َۚا َ م ُ ه ُ ظ ۡ فِح ۥ ُ ه ُ دو ُ ـ َ ي 255 ﴾
ު އ ަނާމ " : ﷲ ، އ ުެއ ު ހާލ އ ުާވ ަޔ ފ ( ު ްނ ރ ކްނަކ ޅައ ުާވ ޤްއަޙ ) ު ްނެހެއ
1 ުްލައ-ު ޤ ލާޚ : ުާހ ރ ހ ުްއެޗްއެއ ،ާވްއަރ ކ ޤްލަޚ ުާވަދްއަހ ުެވެހާލ އ .
ުްލައ-ު ޔްއަޙ : ، ްށަދަބައާތ ުެމ ދަބައ ުާވ ްނެގ ޑޮވ މެދ ރ ދ ުެވެހާލ އ .
ުްލައ-ުްމޫޔްއަޤ : ުަލްއ މައ ު އަގ ޅ ފ ތާޛ ުްށަމ އާދ ުެވ މ އާޤ ުާވ ްނެގ ޑޮވ މެދ ު ދައ ުާހެމ ްނެއ ު ްނެގ އަޗްއެކަތ ުެވ މ އާޤ ުާވ ްނެގ ޑޮވ
ުެވެހާލ އ .
ުްއައ-ުްމ ޙަރ : ު ނަހ ނ ު މްޙަރ ،ާވްއަރ ކ ުަތްނަވްމ ޙަރ ުެވެހާލ އ .
ުްއައ-ު ޤާޒްއަރ : ު ްނ އަނ ގަނ ގ ު ޤްޒ ރ ުާވްއެދ ު ދައ ު ޤްޒ ރ ުާވްއަރ ކ ދޯރ ުެވެހާލ އ .
ުްލައ-ުްމ ރަކ : ު ނަހ ނ ުަތްނަވ ތަލ ދ ު ރެތްތަލ ދ ުެވެހާލ އ .
9
ު ކަހާލ އ ުާވ ނ ުެވެހާލ އ . ،ާވ ްނެގ ޑޮވ މެދ ރ ދ ުްށަމ އާދ ުެވ މ އާޤ ުާވ ްނެގ ޑޮވ މެދ
ުެވެހާލ އ . ު ޅ ފަރާހަވައ ުްއެމ އައ ު ދައ ު ޅ ފަރާހަވައ ުްސެވްއެމ ވެޕްއެލ
ުްށަކަހާލ އެއ ުެވެއެވ ނ . ު އަގ ކަތ ޑ އ ު އަހާވ ، އާކަޗްއެއ ު އަގ މ ބ ު އަހާވ ުްއެޗްއެއ
ު ނަވ ްނެގެގ ޑޮވެވ ކްލ މ ު ެށަހާލ އެއ ުެވ . ުެގ ހާލ އެއ ުާޅ ފ ަންޛ އ ު ްނެގ އަލ ، ވ ނެމ
ުެއ ުެގ ހާލ އ ު އަގ ތަރ ްޟަޙ ު ެނާވ ރެތްތަޢާފ ަޝ ު ކަހ މ ު ކާކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ުެގްނ ހ މެއ
ު ްނ ރ ކ ( ު ހ ަބެއ : ުެގްނ ކަތ ޤްލަޚ ު ްނ ރ ކ ) ު އަހާވ އަފ ްސޮގެވ ްސ އ ، އާކަމަކ
ުެގްނ ހ މެއ ު ްނ ހަފ ުާހ ނާވ ، ްސެވްއެމަކ ު ހާލ އެއ ުެވެއެވ ްނެގ ޑޮވ ެނެދ . ުައު ދ
ުެގ ހާލ އެއ ުެގ ޅ ފ މްލ ޢ ު ްނ އެރެތ ު ހާލ އެއ ުްއެމަކ ވްއެރ ކަދާރ އ ،ާވ ަޔ ފ
ުްސެވްއެއ ުްއެޗްއެއ ުްށަކ ަންނ ހ މެއ ުްއ ެންނެގ ގނެއ ުެވެއެވ ނ . ުެގ ހާލ އެއ
، ސ ރ ކ ު އާކަތ ޑ އ ުެގ މ ބ ުާހެމ ްނެއ ުްށަކަތ ޅޮކްނަކ ުްސަވ ަނަތ ުެވެއެވ ްނެގެވ .
ު ދައ ު އާކަތ ޑ އެއ ު ްނ ބ ު ރެތާކްއަރ ުްއަރ ކ ުާވ ުްށަމ ވ ެޓްއެހެފ ހ ުެގ ހާލ އެއ
ުްށަކަތަރ ްޟަޙ ުްސެވަޑ ކ ުްއެމަކަރ ބ ުެވެއެވ ނ . ު ދައ ު ހާލ އެއ ު އަގ ތަމ
،ާވ ްނެގ ޑޮވ ުާވ ްނެގެވ ޑ ޮބ ތަބ އަހ ުެވެހާލ އ ". [ ުްލ ތަރޫސ-ުާރަޤަބ : 255 .]
ުްސެވ ދައ ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
﴿ ٌ د َ ح
َ
أ ُ َّ للَّٱ َ و ُ ه ۡ ل ُ ق ١ ُ د َ م َّ صلٱ ُ َّ للَّٱ ٢ ۡ د َ لو ُ ي ۡ م َ ل َ و ۡ دِل َ ي ۡ م َ ل ٣ ا ً و ُ ف ُ ك ۥ ُ ه َّ ل ن ُ كَ ي ۡ م َ ل َ و
ُ د َ ح
َ
أ 4 ﴾
ު އ ަނާމ (" : ު ަބ އ ު ނާފެގ ލަކ ބަނ ) ުެވ ެށާވ ޅާދ ވ : ު ހާލ އެއ ުަތްނަވ އަކްއެއ
ﷲ ުެވެއ ".
ު އ ަނާމ " : ﷲ ު އ ުްއައ-ުެވ ެއ ދަމ ަޞ ( . ު ހ ަބެއ : ުާހެމ ްނެއ ު ތެކަތ ުްށަހާލ އެއ
ު ްނ ނ ބ ،ާވ އަފ ހެޖ ު ދައ ުްސެވްއެއ ުްށަކަޗްއެއ ު ހާލ އެއ ު ްނެގ ޑޮވެވ ްނ ނ ބ
10
ުާވ ނ ުެވެހާލ އ ").
ު އ ަނާމ " : ުްށަހާލ އެއ ( ުްސެވްއެއ ުްއެލަކ ރަދ ) ުްއެއަފެވ ްނަފ އ ުެވ ެއެވ ނ .
ު ދައ ު ހާލ އެއ ( ުްސެވްއެއ ުްށަކަތާރަފ ) ުްއ ެންނެގ ޑޮވެވ ްނަފ އ ުެވެއެވ ނ ".
ު އ ަނާމ " : ު ދައ ުާހާލ އެއ ،ާވަމަހޫފ ކ ުާވަދަފްއެއ ު ްނެހެއ ުްސެވްއެއ ުްއެތާރަފ
ުެވެއެވ ނ ". [ ުްލައ-ުްޞާލްޚ އ :1-4.]
ު ވ ެރ ކްނަކ ޅައ ު ބްއަރ ު ނަވ ްނެގ ވ ެރ ކަފ ޞ ުެގ މަކަމަހ ރ ފ
ު ްނ ކަތ ޅ ފަފ ޞ
ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގ ކަތ ޅ ފަފ ޞ ު އަގ ރެތ ުެވެއެވ . ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ، ހާލ އެއ
( ު ޤްއަޙ ) ު އަގ މަކްއެހާލ އ ، ގ ެނ ( ު ޤްއަޙ ު އަގ ތޮގ ) ު ްނަކ ޅައ ު ވ ެރ ކ ުެވެހާލ އ .
ު ދައ ުެއ ު ހާލ އ ުާވ ަޔ ފ ު ްނެހެއ ، ކ ަސްއެޗްއެއ ުެހަފ ، ފަލްއަކ މ ު ފ ލްކަތ
،ާވ ްނެގ ހެޖ ،ާވ ްނެގ ވެވ ރ މައ ު ދައ ( ުެގ އ ުްށަޗްއަމ ) ު ވ ެރ ކ ރެވ ރާބ ( ުެގ އ
ުްށަޗްއަމ ) ުާވ އަފ ވެވަދަގ ުެވ ެކެކަތްނ ޤޫލްޚަމ .
ުްސެވ ދައ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގ ކަތ ޅ ފަފ ޞ ު އަގ ރެތ : ، ހާލ އެއ ުްލައ-، ޔްއަޙ
ުްލައ-ުެވެއްމޫޔްއަޤ . ުެހަފ ުާވ އަގ ދޫޖ ވ ުެމ ްނޮކ ، ެމްއެޗްއެއ ުެހަފ ުެގ މ ތ ެނ ު ްނ އެރެތ
ުެއ ު އަވްއަރ ކ ދޫޖ ވ ު ދައ ުެއ ު ވްއ ރ ދ ، ކަހާލ އ ﷲ ުެވެއ . ު ދައ ުެއ ުްއެޗްއެއ
، އާމ ވްއެރ ކ ދޫޖ ވ ުްށައެއ ުްއެދ ޤްޒ ރ ،ާވ ު އަގ މ ވްއެރ ކ ރެތްނ ދ ފ ުެގ އ
ުްށަޗްއަމ ުެވ މ އާޤ ު ނަވ ްނެގ ޑޮވ ުެއ ުެވެހާލ އ . ުެހަފ ، ްނ މަކްނެހެއ ު، ކަބްއަރ
ުާވ ްނެގ ޑޮވ މެދ ރ ދ ު ދައ ު ތ ެނ ުާވ ނ ރަމ ުެވެހާލ އ . ު ދައ ުެއ ު ބްއަރ ު ކަމ ވ ާނަފ
ުެވ ެކެމަކ ލ ޙަތ ްސ މ . ު އެގނާލަކެއ ު ޅ ފަރާހަވައ ،ާވަޕްއަލ ނ ުަލްއ މައ
ު ޅ ފ ތާޛ ު އަގ ުްށަމ އާދ ުެވ މ އާޤ ުާވ ްނެގ ޑޮވ މެދ ުެވެހާލ އ . ުެވ ެޔްއެހްއެއ ކ !
11
ު ޅ ފަރާހަވައ ުްއެމ އައ ު ދައ ު ޅ ފަރާހަވައ ުްސެވްއެމ ވެޕްއެލ ުްށަކަހާލ އެއ
ުެވެއެވ ނ . 1
ުެގ ހާލ އެއ ުެގ ކަތ ޅ ފަފ ޞ ު އަގ ރެތ : ، ހާލ އެއ ުްލައ -ުެވެއ މ ލަޢ . ު އެއ
ު އާމ ބ ، ްސެވ އަގ ޑ އ ުްށަހާލ އެއ ުްސެވްއެއ ުްއެޗްއެއ ު ްނެގެވ ާނަހ ްނަވ ުާވ ނ
ުެވެހާލ އ . 2
ުްސެވ ދައ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގ ކަތ ޅ ފަފ ޞ ު އަގ ރެތ : ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ
، ހާލ އެއ ުްއައ-ު ޢ މ ަސ ުްލައ-ުެވެއ ރ ޞަބ . ު އެއ ުާހ ރ ހ ުްއެޗްއެއ ުާވ ަސްއައ ޑައ
ުެވެހާލ އ . ު ދައ ުެމ ްނޮކ ުްއެޤޫލްޚަމ ުާވ ްނެގ ޑޮވ ެކެދ ުެވެހާލ އ . ، އަގ ކަތ ސްފ ަނ
ުްށައާނ އ ު ދ ްސާވ ްސަވ ު އާކަތްއަތްނަކ ު ދައ ު ކަތްތ ހ ު އަގ ުާވ އަފ ވ ރޮފ
، ްސެވްއަތްއަތްނަކ ު ހާލ އެއ ުެވެއެވ ްނެގ ޑޮވ ެނެދ . ު ދައ ުެގނާލަކެއ
ުޫހ ަނާޙ ްބ ސ ، ްށައ ު އަގ މ ބ ު ދައ ުްސެވ އަގ ޑ އ ުްސެވްއެއ ުްއެޗްއެއ ު ވ ރޮފ
ު ްނެގެވ ާނަހ ްނަވ ުެވެއެވ ނ . 3
ުެގ ހާލ އެއ ުެގ ކަތ ޅ ފަފ ޞ ު އަގ ރެތ : ުެއ ، ހާލ އ ުްލައ-ުެވެއ ރ ދަޤ . ު އެއ
ުްސެވްއެއ ުްއެމަކ ުްށަމ އަޅ ކ ު ްނެގ ދެޅ ކ ނ ުާވ ނ ުެވެހާލ އ . ު ދައ ުެގ ހާލ އެއ
، ްއެއަދާރ އ ުްސެވްއެއ ުްށަކަހ މ ުްއެދްއަރ ުެވ ެތ ެނ ވ ެރ ކ ނ . ު ހާލ އެއ
ުާވ ަންނަގ ޑޮވ ދެއ ުްއެމަކ ުެވ ެތަވްއަރ ކ . ު ދައ ު ހާލ އެއ ުާވ ަންނަގ ޑޮވ ދެއ ުްއެމަކ
1 ުްލައ-ު ޔްއަޙ : ، ްށަދަބައާތ ުެމ ދަބައ ުާވ ްނެގ ޑޮވ މެދ ރ ދ ުެވެހާލ އ .
ުްލައ-ުްމޫޔްއަޤ : ުަލްއ މައ ު އަގ ޅ ފ ތާޛ ުްށަމ އާދ ުެވ މ އާޤ ުާވ ްނެގ ޑޮވ މެދ ު ދައ ުާހެމ ްނެއ ު ްނެގ އަޗްއެކަތ ުެވ މ އާޤ ުާވ ްނެގ ޑޮވ
ުެވެހާލ އ .
2 ުްލައ-ު މ ލަޢ : ުާހ ރ ހ ުްއެމަކ ުެމ ްނެއ ުްށަޅޮމ ުާވ ަންނަގ ޑޮވ ެނެދ ުެވެހާލ އ .
3 ުްއައ-ު ޢ މ ަސ : ުާހ ރ ހ ުްއެޗްއެއ ުާވ ަސްއައ ުާވ ްނެގ ޑޮވ ުެވެހާލ އ .
ުްލައ-ު ރ ޞަބ : ުާހ ރ ހ ުްއެޗްއެކަތ ުާވަލްއަބ ުާވ ްނެގ ޑޮވ ެކެދ ުެވެހާލ އ .
12
ުާނަމ ުެވ ެތަވްއަރ ކ . ު ދައ ( ު ހާލ އެއ ުާވ ަންނަގ ޑޮވ ދެއ ުްއެމަކ ) ުެވ ެތަވްއަރ ކ ްސ އ .
ު ދައ ( ު ހާލ އެއ ުާވ ަންނަގ ޑޮވ ދެއ ުްއެމަކ ) ުެވ ެތަވްއަރ ކ ްސަފ ްސަލ . ު ދައ
ު ޅޮކްތ ެނ ޅޮކ ުެމ ްނެއ ުަމަހ ރ ފ ު ނަވްތަމްކ ޙ ުެވ ެށަހާލ އެއ . 1
ުްސެވ ދައ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގ ކަތ ޅ ފަފ ޞ ު އަގ ރެތ : ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ
، ހާލ އެއ ުްލައ-، ޤ ލާޚ ުްއައ-، ޤ ޒާރ ުްލައ-ުެވެއ ރ ބްއަދ މ . ު އެއ ު ްނ ކަތ ޤްލަޚ
ުާވްއަރ ކ ޤްލަޚ ު ދައ ުްށޮކ ރ ބްދަތ ުާވަގްނ ހ ުެވެހާލ އ . ު ދައ ު، ނަވްއަތ ޤްލަޚ
ުެގ ހާލ އެއ ުެގ ޅ ފްށ މ ު އަގ ރެތ ު ދައ ުެގ ހާލ އެއ ުެގ ރާބ ުެވެއަގ ށަދ . 2
ުްސެވ ދައ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގ ކަތ ޅ ފަފ ޞ ު އަގ ރެތ : ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ
، ހާލ އެއ ުެވ ޑ ޮބްނަކ ުްތޮގ ުާވ އަފެވ ްސ ހ ުްށައާހ މ ،ާވްއެދަބާޖ އ ު ދައ
ު ަޔ ދްނެގެވ ުްށަކަމަކ ،ެވ ްސަވ ަނަތ ނ ުާރ ކަމާތ ހ ުްށައާހ މ ުެވ ހެއ
،ާވްއެދ ދަދަމ ު ދައ ު އާމަކ ރެވ ޅޮމ ު ްނަކ ރެވ ްނަލ ގ ު ދ އަވްއ ލ ފ ުާލ އ ުެވެހ . ު ދައ
ުެމ ްނޮކ ، ެމްއެޤޫލްޚަމ ުެހަފ ުްއެތާބ ޞ މ ުަތަވ ނ ުްށަކަމަކ ތަދ ުަމ ަނެޖްއ ޓްއެވ ؛
ުްށޮކ ރޫރ ަޟ ު ްނެގެވ ރޫބ ޖަމ ( ު އާއ ހެއ ު ދަދަމ ުްށަމ ދޯހ ) ުްށައެގނާލަކެއ
ުްށަތަރ ްޟަޙ ުެވެއެދ .
ﷲ ުްށައާލާޢަތ ު ވ ނެމ ު ްނަކ ޅައ ުްއެމ ރ ކ ުެވެއެވ ނ . ުެހަފ ުެއ ު ހާލ އ ު ްނޫނ
ު ްނެހެއ ުާހ ރ ހ ުްއެޗްއެއ ުާވ ަޔ ފ ުްށަމަކެއ ު ނަކެއަމަހ ުާވ ްނެގެވ ޤްއަޙ ުަތްނަވ ލާމަކ
ުަމަހ ރ ފ ، ކަހާލ އ ުެއ ުެވެހާލ އ . ު ދައ ުެއ ު ހާލ އ ުާވ ަޔ ފ ު ްނަކ ޅައ ު ވ ެރ ކ ުެމ ްނޮކ
1 ުްލައ-ު ރ ދަޤ : ުާހ ރ ހ ުްށަކަމަކ ، ރެތްތަރްދ ޤ ުަތްނަވ ްނ ދަޅ ކަށަކ ުެވެހާލ އ .
2 ުްލައ-ު ޤ ލާޚ : ުާހ ރ ހ ުްއެޗްއެއ ،ާވްއަރ ކ ޤްލަޚ ުާވަދްއަހ ުެވެހާލ އ .
ުްއައ-ު ޤ ޒާރ : ުާހ ރ ހ ުްށަކަޗްއެއ ު ޤްޒ ރ ުާވްއެދ ު ދައ ު ޤްޒ ރ ު ދޯރ ުާވްއަރ ކ ުެވެހާލ އ .
ުްލައ-ު ރ ބްއަދ މ : ުާހ ރ ހ ުްއެމަކ ު ރ ބ ދަތ ،ާވްއަރ ކ ުާހ ރ ހ ުްއެމަކ ުާވަގްނ ހ ުެވެހާލ އ .
13
، ކަތާރަފ ުެހަފ ު އެއ ު އަގ ތޮގ ލ ޠާބ ު ވ ެރ ކްނަކ ޅައ ުެވ ެކެތާރަފ . ު ދައ ު ނާވެއ
ުްޞ ޤާނ ު ނ އ ުެވ ެށަކަތާރަފ . ު ދައ ު އާމ ވ ރަމ ުްށަމ ވ ާނަފ ުާވ ްނެގ ޅެހަށ ހ
ުެވ ެށަކަތާރަފ .
ުަތްނަވ ރ ހާޠ ްސ ހ ﷲ ު، ނަވ ުެގ ހާލ އެއ ުެގ މަކަތްނަވ ރެވ ތަމ ުްސެވެމ ްނޮކ
ުްއެރަވ ްނ މ ު ެނ ވ ެނަގ ެނެދ ުްއެކަތ ދްއ ބ ުްށަންނެމެރަހައ
ުެވެއަފާވްއަރ ކ ޤްޒ ރ . ު ދައ ުްށަމަކޮޔެހ ، އާމ އަޅ ކ ބޯލ ު އ ަބ ނ ުްށަމަކްނަކ
ު، އާމ ވ ރެތްނ ހ ރ ނ ުެގ ކަތްމަލާޢ ު ރެވ ު ބްއަރ ﷲ ުެގ ުްށަތަރ ްޟަޙ ު ދެއ
ު ްނ މ ޔ ދ ުާދްނެގ ހެޖަމަހްތ ހ ، ްއެތަރ ޠ ފ ުެގްނެމެރަހައ ު އަގ އ ަބ ކ
ުެގނާލަކެއ ުެވެއ ވެދްނ އ .ު މ ު ތަރ ޠ ފ ، ނަރ ކ ލ ލަދ ުެގ ހާލ އެއ ުެގ މަކަމަހ ރ ފ
ުެވ ެށަޗްއަމ . ު ދައ ުަތްނަވ ރ ހާޠ ްސ ހ ުެއ ުްށަހާލ އ ު އަގ މަކ ނ އ ުަފ ޞ
ު ކަމ ވ ްނެގ ބ ލ ުާވ ްނެގ ށަކެއ ުްއެމަކ ުެވެމަކްނޫނ .
ު ރ ހ ދްއ ބ ު،ާހ މ ( ުާހ ރ ހ ު ްނ ކަތޮގ ) ުަމަހ ރ ފ ުްށަތާރަފ ު ނޫނ ު ްނަކ ޅައ
ު ްނ ރ ކ ު ްނެގެވ ޤ އާލ ުެވެއެވ ނ . ުެހަފ ،ަމ ަނާވ އަގ މަކްނެހެއ ުަދަފާނ އ ުަތަވ ނ
ުްސެވ ެރ ވ ްށައެއ ،ާވ ްނެގެވ ްށަދ ު ނ އ ުްށަކަޤޫލްޚަމ ުާނ އ ު ްނަކ ޅައ ، ނާރ ކ
ުެހަފ ު ްނ ކ ަނ ހ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟!
، ްނ މަކްނެހެއ ު ްނަކ ޅައ ު ވ ެރ ކ ، ްތާރަފ ުްށަކަރ ަޝަބ ުްށަކ ަނާސްނ އ
ުަތަވ ނ ުްށަކަދ ބ ުަތަވ ނ ުްށަކަހަގ ުަތަވ ނ ުްށަކ ަނާވ ަޔަޙ ު ްނ ވ ްށަކަރާވ ަނަޖ
ު ްނެގ ށަކެއ ުެވެއެވ ނ !
، ނަވ ބްއަރ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގ ކަތ ޑ އ ުެވެއަގ ތަމ . ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގ ޝްރަޢ
ު އަގ ތަމ ުެވާވަތ ްސ އ ުްށަޗްއަމ ުެވ ެންނެގ ޑޮވ އަރައ .ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ާންނ ކަތ ޤްލަޚ
ުެވ ެންނެގ އަޑަވެވ ކަވ . ުެއ ުެގ ހާލ އ ު ްނ ކަތްތާޤޫލްޚަމ ުްސެވްއެއ ، ްއެޗްއެއ ުެއ
14
ުެގ ހާލ އ ު އަގ ޅ ފ ތާޛ ުެވެއެވ ނ . ު ދައ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުެގ ޅ ފ ތާޛ ުްސެވްއެއ ، ްއެޗްއެއ
ުެގ ހާލ އެއ ު އަގ ކަތްތާޤޫލްޚަމ ުެވެއެވ ނ .ުެއ ، ހާލ އ ުެގ ހާލ އެއ ު ްނ ކަތ ޤްލަޚ ު ެރ ކ
ުްސެވްއެއ ު އަގްއެޗްއެއ ު ްނެގ ވެލ ުެވެއެވ ނ . ު ދައ ުެގްއެޗްއެއ ުެގްއެއ ަބ ުެވ އަގ ތޮގ
ުްސެވ ްނެގ ވ ެރ ކ ށަހ ު ނ ުެވެއެވ . 1
ުާއ ބްއަރ ުަދަފްއެއ ުެއ ުާވ އަގ ލާޘ މ ު ްނެހެއ ުްސެވްއެއ ުްއެޗްއެއ ުެވެއެވ ނ . ު ދައ
ުެއ ު އ ހާލ އ ުްށަޅޮމ ުާވ ްނެގ ޑޮވާވ ަސްއައ ުްށަޅޮމ ުާވ ްނެގ ޑޮވާވަލްއ ަބ ުެވެހާލ އ . ު ދައ
ުާހާލ އެއ ،ާވަމަހޫފ ކ ުާވަދަފްއެއ ު ްނެހެއ ުްސެވްއެއ ުްއެތާރަފ ުެވެއެވ ނ . ު ދައ ުެއ
، ނަވ ހާލ އ ުެއ ުެގ ހާލ އ ުްލަޚ ުެގްނ ކަތ ޤ ު ްނ އ ަބ ކ ުެވ ްނެގ ޑޮވ ދ ފ
ުެވ ެންނެގެވ ްސަވ ަނަތ . ުެއ ު ހާލ އ ު ޅ ފަރާހަވައ ުެވ ެތަވަޕްއަލ ނ . ު ދައ ުްއެއާނާކ
ުެވެއަވ ޅ ކ ންއ ރަފ . ު ދައ ، ނަވ ހާލ އެއ ުެވ ރެވ ތަމ ުެވ ެންނެގެވ ތަބ އަހ . ުެއ
ުްށަހާލ އ ު ކަބްތނައ ުަތަވ ނ ، މ ވ ކައ ރަދ ުްއެމަކ ނާވ ުެވ ެނޫނ . ުެހަފ
1 ުެގ ހާލ އެއ ުެގ ޝްރަޢ ު އަގ ތަމ ުެވާވަތ ްސ އ ު ްނެގ ޑޮވ އަރައ ުާމ ވ ، އަގ ދެމ ުްއ ލްހައ-ުާންނ ސ ުްލަވ -ުެގ ތަޢާމަޖ ުަޙްއ ަޞ
، ކައާދ ޤަޢ ﷲ ު،ާލާޢަތ ުެގ ހާލ އެއ ު ތާޛ ު ްނެގ އަޅ ފ ،ާވ ަންނަގ އަޑަވ ލ ފ އ ުެގ ޝ ރަޢ ުްށަޗްއަމ
،ާވ ަންނަގ އަޑަވ އަރައ ުެވ ރާރްޤ ތ ްސ އ ުާވ ަންނަގ އަޑަވ ު ދައ ު އ ުެވެމ ތަގ އަޑަވެދްނ ށ . ުާހެމ ްނެއ މ ުްއެކަތަނާމ
ު ނެމ ހ ުެވ ލ މ ާޝ ުެގްނ ފަލ ަސ ު ްނ ހ ރައ ު ްނެގެވ ތ ބާޘ ުެވެއެވ އަފ ްސ އައ . ުްށަމަކ މ ު ރާކްނ އ ު، ނަރ ކ ﷲ
ުެގާލާޢަތ ު ވްއ ލ ޢ ( ު ްނ ވ އަގ ތަމ ) ުަދަފ ުެވަމާހ ުާވ ްނެގ ގނެއ ުްށަކަތ ޅ ފަފ ޞ ުްށޮކ ރާކްނ އ ު ދައ ުެގ ހާލ އެއ
ުްށަކަތ ޅ ފަފ ޞ ުާވ ރަފާކ ު އާންނ މްހަޖ ުަދަފ ްނ ރަޢ ްޝައ ު ރެވަޢ ދ ބ ުެވ ެކަތ ޑނަގ އަބ . ުަދަފ މ ުްއަތަފ ޞ
ުާރ ކ ތ ބާޘ ުްއ ލްހައ-ުާންނ ސ ުްލަވ -ުެގ ތަޢާމަޖ ުާންނ ރެވ ލްހައ ުްށަލާމ ދ ' ު ންނ އާމ ސްއަޖ މ ' ުާވޮގ ު ކެއ ކެއ ު ގޮދ
، އާކަތްތަމްހ ތ ުެގ ޑާފ ޑާފ ު އަބ ނ ުްއަތާވ ޢަދ ު އަވ ޅައ ު ްނ ރެވަޢ ދ ބެއ ު ކ ު އަޔ ުެވެތެޅ އ .
ުެގ ހާލ އެއ ު ްނ ކަތ ޤްލަޚ ު ެރ ކ ުްސެވްއެއ ު އަގްއެޗްއެއ ު ްނެގ ވެލ ު މ ވ ނ ު ހ ަބެއ : ުެގ ހާލ އެއ ު ްނ ކަތ ޤްލަޚ ު ެރ ކ ުްސެވްއެއ
ު އަގްއެޗްއެއ ު ްނެގެވ ދޫޖ ވ ުެވެއަގ މަކާވ ނ . ު ދައ ު އަގްއެޗްއެއ ު ްނެގ ނެމ ހ ުެވެއަގ މަކާވ ނ . ު ދައ ުެގްއެޗްއެއ
ުްސެވ އަގ ރެތެއ ުާވ ނ ުެވެއަގ މަކ . ުަދަފ މ ު ކ ުެގ ރްފ ، ކަކަތ ްސަބ ، އާންނ ލޫލ ޙ ު އާދާޙ ތްއ އ ު ދައ ުްލ ތަދްޙަވ
ުަދަފ ދޫޖ ވ ު ރެވަޢ ދ ބ ުެގ ކަތާފ ަސްލަފ ުެގްނ ރެވ ލްހައ ުެވ ެކަތ ްސަބ .
ު ދައ ުެގްއެޗްއެއ ުެގްއެއަބ ުެވ އަގ ތޮގ ު ްނެގ ވ ެރ ކ ށަހ ު މ ވ ނ ު ހ ަބެއ : ު ްނ އާރާޞަނ ު ކެދ ު، ްނ އަދަފ ު ނާސްނ އ
ުެގްއެޑނަގ ށަހ ު އަގ ތޮގ ު ހާލ އެއ ުެވެމަކާވ ނ .
15
ު ވްއެރ ކ ޤްލަޚ ުްށަޤ ލާޚ ު ރެވ ތަމ ުްއަތ ޅ ފަފ ޞ ުެވެއެވ . ު ދައ ުެއ ، ހާލ އ
ުާވ ްނެގ ހެޖްތަޖާޙ ު އަގ މަކ ުަތަވ ނ ުްށަމަކާވ ްނަކ ނ އ ، ކަމ ވ ްނެގ ވ ެރ ކަފ ޞ
ުްސެވ ކަހަވ ދ ުްއެމަކ ެނާވ ުެވ ެނޫނ .
ﷲ ުާލާޢަތ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
﴿ ن َ ل ِ َّ للَّٱ ِنو ُ د نِم َ نو ُ ع ۡ د َ ت َ نيِذ َّ لٱ َّ نِ إ َۚ ۥ ُ ه َ ل ْ او ُ عِم َ ت ۡ سٱ َ ف ٞ ل َ ث َ م َ بِ ر ُ ض ُ سا َّ نلٱ ا َ ه ُّ ي
َ
أ َٰٓ َ ي
َ ف ُ ع َ ض َۚ ُ ه ۡ نِم ُ هو ُ ذِقن َ ت ۡ س َ ي ا َّ ل ا ٗ ـ ۡ ي َ ش ُ با َ ب ُّ ذلٱ ُ م ُ ه ۡ ب ُ ل ۡ س َ ي نإِ َ و ۥ ُ ه َ ل ْ او ُ ع َ م َ ت ۡ جٱ ِ و َ ل َ و ا ٗ با َ ب ُ ذ ْ او ُ ق ُ ل ۡ خ َ ي
ُ بو ُ ل ۡ ط َ م ۡ لٱ َ و ُ بِلا َّ طلٱ ٧٣ ٌ زي ِ ز َ ع ٌّ يِ و َ ق َ ل َ َّ للَّٱ َّ نِ إ َۚ ۦِه ِ ر ۡ د َ ق َّ ق َ ح َ َّ للَّٱ ْ او ُ ر َ د َ ق ا َ م 74 ﴾
ު އ ަނާމ " : ު އ ުެވ ެންނ ކަތ ްސ މ ( . ﷲ ) ުްއެލާޘ މ ުެވެއ ފ އަވ ަސްއަޖ . ުެހަފ
ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުްށައެއ ުާލ ނަކ ުެވ ެށާހައ ! ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ﷲ ުާވ ަޔ ފ
ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުާރ ކްނަކ ޅައ ، ްށަކަޗްއެކަތ ުްސެވްއ ެސްއެމ ުްއެޤްލަޚ
ުެވ ެތ ެނ ވ ެރ ކ ނ . ު އެއ ުްށަމަކެއ ުެއ ު ްނެމ ްނެއ ުެވެއެމ ްސެވަމ ަނ ވްއެއ . ުައު ދ
، ހެމެއ ުެގްނ ހ މެއ ު ްނ އ ަބ ކ ުްއެޗްއެއ ު،ަމ ަނ ފ އަލ ތައ ުްސެވެއ ުެގ ހެމެއ
، ްނ އ ަބ ކ ުްށަކ ަންނ ހ މެއ ުްއެތަމާލ ަސ ުެވެއ ެނ ވ ެރ ކ ނ . ު ދެއ ު އާތާރަފ ު ދައ
ު ވެވެދެއ ުްސެވްތާރަފ ުެވެއެވ ްނެގެވ ތެމަކ ނ ".
ު އ ަނާމ " : ﷲ ުްށައ ު ްނ ރ ކ ރަދަޤ ު ޤްއަޙ ުާވ ްނެގެވ ، އަގ ތޮގ ު ްނ ހ މެއ
ުްށަހާލ އެއ ުްއެރަދަޤ ުެވެއެރ ކ ނ . ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ﷲ ު އ ، ަތްނަވ ރެވ ރާބ
ުަތްނަވ ޒ ޒަޢ ު ްނަކ ހާލ އ ުެވ ެރަވ ަށަކ ". [ ުްލައ-ު ޖްއަޙ : 73 -74 .]
16
ު މ ު ރެވ ތަމ ުާވ ްނެގެވްތާމ ު ޤ ލާޚ ު ްނެމ ެރަހައ ު ޤްލަޚ ު ވްއެރ ކ ު ްނެގެވްއ ކ
ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ދައ ުެގ ްނެމ ެރަހައ ު ްނ އ ަބ ކ ުެގނާލަކެއ ު ނަވ ަންނަގ ޑޮވ ދެއ
ު ްނޮކ ުްއެމަކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުްސެވްއެއ ުާކައ ޑނަދ ޑނަލ ، އަލ ނ ުާހެމ ްނެއ މ
، ްއ ެންނ ޤޫލްޚަމ ﷲ ު ޤްލަޚ ު ވްއެރ ކ ، އަގ މަކ ު ދްއ ބ ު ވ ެރ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ދައ
، އ ހާލ އެއ ުެމ ްނެއ ު، ރެތްތަމްކ ޙ ުެމ ްނެއ ުްށަޅޮމ ުާވ ްނެގ ޑޮވ ެނެދ ު ހާލ އ
، ރ އާވ އަގ މަކ ު ރާކ ބ ު އަގ ތޮގ ( ުްއެމ ނ ބ ުެވ ތ ެނ ުަވ ޅ ކ ުްއެރ ުެގްއެލަޖަމ
ު އަގ ތޮގ )ުެއ ު ހާލ އ ު ޤްލަޚެއ ު ވްއެރ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ު މ ، ކ ޒާނ ، ވ ަކ ުްށޮކ ރަބާރަބ ު ދައ ުަމަހ ރ ފާރ ފ
ު އަގ ތޮގ ު ްނެމެރަހައ ު ޤްލަޚ ު ވްއެރ ކ ، ހާލ އ ު ދައ ު އާކަތ ޑ އ ުާހާވ އަގ މ ބ
ުްއެޗްއެއ ު އަކ ަޓްށަންނެމެރަހައ ުާވްއަލ ު ރެތްތަމ ދ ޚ ު ވްއެރ ކ ު، ހާލ އ
ުްސެވްއެއ ުްއެދ ަޞްޤަމ ، ތ ެނ ުަމަހ ު ްނެމެރަހައ ު ޤްލަޚ ުަރ ކ ު ނާވްއ ، އަގ މަކ ުަމަހ
ު ދްއ ބ ު ވ ެރ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ުަތަވ ނ ު ްނެމެރަހައ ު ލޫޣ ްޝަމ ުާވ ލްށޮކ ުެމ ްނެއ
ު މްއ ހ މ ުްށަކަތ ލާވ ސ ުްސެވްއެއ ުްއ ެބާވަޖ ު ތ ެނ ު ެނާވ އަފާލްށޮކޫދ ، އަގ މަކ
ުަމަހ ު ދްއ ބ ު ވ ެރ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ުްށަކަލާޘ މ ުަދަފ މ ުެވ ެކަތ ލާވ ސ : ު ްނެމެރަހައ ުާތ މ
ު ބ ތ މ ު ްނެގެވްއ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟ ު ދައ ުްށަރަމ ު އަގ ހަފ ު ނަވ ުްއެމަކްނޮކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު ދައ ު ްނެމެރަހައ ު ޤްލަޚ ުެގ މ ވްއެރ ކ ، ކައ ޑނަދ ޑނަލ ު އ ަބޮކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
ު ދައ ުްށައާޔ ރެވާޔ ނައ ުްސެވްއެއ ުްއެތާބޫޤ ޢ ، ތ ެނ ު ދައ ުްށޮކޮޔެހ ު ޅ އ
ުްށައާހ މ ުްސެވްއެއ ުްއެލަދަބ ުްއެއަމ ރަދ ުެވ ތ ެނ ު ނާވ ، އަގ މަކ ުަމަހ ު ދްއ ބ
ު ވ ެރ ކ ުެވ ެޔްއެހ ؟
17
ުަތްނަވ ރ ހާޠ ްސ ހ ﷲ ުެވެއ ވްއެރ ކ ޙަވ :
﴿ َ نو ُ ع َ ج ۡ ر ُ ت ا َ ل ا َ ن ۡ ي َ ل ِ إ ۡ م ُ ك َّ ن
َ
أ َ و ا ٗ ث َ ب َ ع ۡ م ُ كَٰ َ ن ۡ ق َ ل َ خ ا َ م َّ ن
َ
أ ۡ م ُ ت ۡ بِس َ ح َ ف
َ
أ 115 ﴾
ު އ ަނާމ " : ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ު ްނަމ ތ ، ހާލ އ ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު ޤްލަޚ ުާވްއަރ ކ
، ވެދްއެހ ، އަގ ތޮގ ރާކ ބ ، އާށަމަކްށަރަވ ޅ ކ ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ
ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ު ްނަމ ތ ުެގ ހާލ އ ުްށަތަރ ްޟަޙ ު ރ ބނެއ ުަޢޫޖ ރ
، ްށަމަކ ެނ ވ ެރ ކ ނ ު ްނ ހ މ އ ަބަޔ ތ ުެޅައ ުެހަފ ުެވ ެޔްއެހ އަޅ ކ ހ ؟" [ ުްލައ
ު ްނޫނ މ އ މ : 115 .]
ުެވ ެޔްއެހްއެއ ކ . ު ްނެމެރަހައ ުެގ މ ވ އަގ ދޫޖ ވ ު ދ ަޞްޤަމ ުްށަންނެމ ރަހައ
، އަކ ަޓްށަމ ގނެއ ﷲ ު ްނ ލ ޫސަރ ުެވެއ ވެވްއ ނޮފ . ު ދައ ުެއ ުްށަހާލ އ
ު ްނެމެރަހައ ު ްނަކ ޅައ ު ނާރ ކ ، އާމަކްއ ެނ ހ ކ ު ދައ ުްށަހާލ އެއ ު ނާވ ްނަތްއ ކ
ު ްނަކްއ ެނ ހ ކ ުްށަންނެމެރަހައ ު ދ ާޝ ރ އ ުެވެއ ވްއެދ . ު ދައ ުެއ ުެގނާލަކ
ުެގްނެމ ރަހައ ު ްނ އ ަބ ކ ު ނަވ ަންނަގ ޑޮވ ދެއ ުްއެމަކްނޮކ ، އާމަކ ު ދައ ުެއ
ުެގ ހާލ އ ު ްނ ތަގ ޑޮވ ހ ރ ު ނާންނަގ ބ ލ ުްސެވ ްނަކްއ ެނ ހ ކ ުެވެއ ވްއެދ ރަބަޚ .
ު ދައ ، އަގ ހަފްށަމ ވ ރަމ ުެގްނެމެރަހައ ު ރ ބނެއ ުެގ ނަތާދ ުްސެވ ރަބަޚ
ުެވެއެމ .
ު ދައ ﷲ ު ްނ ލ ޫސަރ ، ވްއ ނޮފ ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުްށަމަކ ޅައ
ުާވ ްނެގެވ ޤްއަޙ ު ނަކެއަމަހ ، ކަހާލ އ ުެއ ު ހާލ އ ު އަގ މަކ ު ްނ ލަކ ބެއ
ުްށަންނެމެރަހައ ުެވެއަކ ަޓްށަމ ވްއެދ ރަބަޚ . ު ދައ ުެއ ުްށަހާލ އ ު ްނެމެރަހައ
ު ްނަކ ޅައ ު ނާރ ކ ، ްނަކްނ ކ ަނ ހ ކ ުްށަންނެމެރަހައ
ުަކ ަޓްށަމ ޔ ދްނެގ ގނެއ ުެވެއ އ . ު ދައ ުެގ ހާލ އެއ ު އާކަތ ޅ ފ ރ މައ ުްއަތ ހ ަނ
18
ުްށަންނެމެރަހައ ު ްނ ލަކ ބެއ ުްށަންނެމެރަހައ ުެވެއަކ ަޓްށަމ ނ ދްށޮކ ރޯފ .
ު ދައ ު އަގ މަކްނަކެއ ު ްނެމެރަހައ ުަމ ަނ ފ އަފ ހ ުެގްނެމެރަހައ ު ްނ ޅ އ ރ ދ
،ެވ ޅަގނަރ ު އާކަތްތަމ ޢ ނ ު ްނ ތާކަރަބ ު ެނާދްނެގ ރ ފ ު ރެވ ތަމ ުޮޔެހ
ު ޅަގނަރ ުްއަތ ލ ޫޞ އ ުްށަންނެމެރަހައ ުެވ ެށަމ ވްއެދްށޮކ ްސަދ .
ު ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ﷲ ، ނަވ ުްއެކަތެއ ު ަނ ގ ަނ ގ ުްއެކަތްނ ލ ޫސަރ
ުެވެއަފާވްއ ނޮފ . ުްށަކަލާޘ މ ( : ، އާނާފެގ ޙޫނ ު، އާނާފެގްމ ހާރްބ އ
ު އާނާފެގ ާސޫމ ުެވ ެނާފެގ ާސ ޢ ). ު ދައ ުަތްނަވ ރ ހާޠ ްސ ހ ުެގ ހާލ އެއ
ު ްނ ތަރ ްޟަޙ ު ްނެގ ވެވްއ ނޮފ ު އައ ުްއެކަތްނ ލ ޫސަރ ުެގ މަކ ު އާށަޗްއަމ ު ދައ
ު ލަކ ބެއ ުެގްނ ުެގ މަކ ރެވ ދެތ ުްށަޗްއަމ ު ެނ ދްށޮކ ލ ލަދ ު އާކަތްތަޔާއ
، ްނ ކަތްތާޒ ޖްޢ މ ުެގނާލަކެއ ުްށަންނ ލަކ ބެއ ު އާދ އާތ ު ްނ ލ ރާބްއެއ
ުެވެއ ވެވްއެދ . ު ދައ ުެގްނ ލަކ ބެއ ުެމ ްނެއ ުެގ ހަފ ، ކަލަކ ބ ު ދަމްއަޙ މ ﷺ ުެވެއ .
ު ދައ ު މ ު ކަތާޔަޙ ު، އާމަކްއ ެނާޙ ތްމ އ ު ދައ ު ޤ ޤަޙ ު ްނ ޅ އ ރ ދ ު ނާންނޮއ
ުްށަމ ވ ރަމ ު ްނަކ އަގ ހަފ ު ްނ ލ ޫސަރ ުްށަންނެމ ރަހައ ުްށޮކ ފ ާސ
ުެވެއ ވްއެދ ރަބަޚ .
ު ދައ ު، އަގ ކެއާއެއ ، ްނ ރަވ ަށަކަމަހ ުްސެވްއެއ ު ކަޔ ރެވ އ ަބ ުާވ ނ ﷲ
ުްށޮކަތްނަވ އަކްއެއ ، ްށޮކްނަކ ޅައ ު ދައ ުާހ ރ ހ ުްށަންނ ލ ޫސަރ ު ވ ްނާމ އ
ުްށަންނ ނ މ އ މ ުްއެތ ަންނަޖ ުްށަމަކާވ ( ުްސެވ ުެވެއ ވްއެދ ރަބަޚ .) ު ދައ ﷲ ުާއ
ު އަގ ކެއ ު ްނެހެއ ުްށަކަކަތްނ ހާލ އ ، ްށޮކްނަކ ޅައ ުަތަވ ނ ﷲ ުެގ ު ްނ ލ ޫސަރ
ު ެރ ކ ުްސެވްއެއ ުްށަކަލ ޫސަރ ު ވ ރަފާކ ު އަކ ަޓްށަންނ ރަފާކ ުެގނާލަކެއ
ުާވ އަފާވްއަރ ކ ރާޔްއަތ ުްއ ެނާފ ލައ ުްއެއަކަރަނ ުްސެވ އަގ މަކާވ
ުެވެއ ވްއެދ ރަބަޚ .
