Abdu`l-BARİ əs-SUBEYTİ
MÜSƏLMAN AİLƏSİNİN
XÜSUSİYYƏTLƏRİ
www.islamevi.az
Bu kitab, DİNİ QURUMLARLA İŞ ÜZRƏ DÖVLƏT
KOMİTƏSİNİN 27/09/2006 tarixli № DK – 377d
ilə nəşr edilmişdir.
saylı razılığı
Kitabın müəllif hüquqları qorunur.
2
Müsəlman Ailəsinin Xüsusiyyətləri
Hər il bu günlərdə, gənc kişilərin və
gənc qızların ən dəyərli təmənnilərini gerçək
ləşdirən toylar çoxlu yaşanmaqdadır. İçində şə
rəfli bir sığınacaq, könül rahatlığı və səadət
tapacaqları müsəlman bir ailə yuvası qururlar.
Bu yuvanın kölgəsində və qənədləri altında,
ciddi bir atalıq və şəfqətli bir analıq ilə bənzər
siz və saleh bir nəsil yetişir. Bəs, bu ailənin xü
susiyyətləri nədir? Üslubu nədir? Səadəti necə
gerçəkləşir?! ALLAH Q belə buyurur:
“Sizin üçün onlarla ünsiyyət edəsiniz
deyə, öz cinsinizdən zövcələr xəlq etməsi, ara
nızda (dostluq) sevgi və mərhəmət yaratması da
Onun qüdrət əlamətlərindəndir. Həqiqətən, bun
da (bu yaradılışda) düşünən bir qövm üçün ib
rətlər vardır!”1
Ailə yuvası, qiymətini ancaq itirənin, qor
xunc bir yalnızlıq içində və həbsxana qaranlı
1ər-Rum surəsi, 30/21.
3
ğında yaşayanın, yollarda və çöllərdə itənin bilə
cəyi bir nemətdir.
ALLAH Q belə buyurur:
“ALLAH evlərinizi sizə məskən (yaşa
yıb dincəlmə yeri) etdi...”2
İbn Kəsir
belə deyir: “ALLAH Q, qul
larına olan nemətinin əksiksizliyini zikr edir.
Onlar üçün hüzur və rahatlıq yeri olan yuva
lar yaratmışdır. Onlara sığınırlar, onlarda giz
lənirlər və onlardan, digər yönlərdən də fay
dalanırlar.”
Müsəlman ailə, ər-arvadın birlikdə da
şıdığı bir əmanətdir. Onlar, bu qurumun tə
məli və dayağıdırlar. Ailə yuvası, onlarla yo
lunu təyin edər. Onlar; sözdə və davranışda
ALLAH`ın Q yolunda doğru getdikdə, gizli və
aşkar hallarında təqvaya bürünüb gözəl əxlaq
və təmiz bir keçmiş ilə bəzəndikdə, ailə yuvası
2ən-Nəhl surəsi, 16/80.
4
nur və fəzilət mənbəyi olar. İnsanların dünya
sını işıqlandırar. Saleh bir nəsil yetişdirmək,
şərəfli bir cəmiyyət, böyük bir ümmət və yük
sək bir sivilizasiya yaratmaq üçün başlanqıcdır.
Ey ər-arvad!.. Ailə yuvanız, bu dinin qa
lalarından biridir. Sizdən hər biri düşmənlərin
daxil olmaması üçün açıq olanı bağlayır. İki
niz də bu qalanın qoruyucularısınız. İdarəni
əlində saxlayan ərdir və itaət edilməsi vacib
dir. Rəsulullah
belə buyurur:
“Hamınız bir çobansınız və hamınız idarə
si altındakilərdən məsuldur.” Sonra belə buyu
rur: “Qadın, ərinin evində çobandır və idarəsi al
tındakindən məsuldur.”3
Rəsulullahın
ailəsi və möminlərin
anaları olan xanımları yer üzündəki bütün ai
lələrə ən gözəl örnəkdir. Rahatlıq və hüzur üzə
rində qurulmuş, davamlı zikr və Quran tilavə
ti üzərində bina edilmiş, nəbəvi bir ailə yuva
3əl-Buxari.
5
sıdır. Həyatı üçün açıq ölçülər təyin etmiş,
zühd və qənaətdə ən gözəl örnəkləri ortaya
qoymuşdur. Rəsulullah
, xanımlarını örnək
bir həyat üçün hazırladıqdan sonra heç bir
təsir etmədən onları seçimdə sərbəst etmişdir.
Rəsulullahın
xanımlarının dünya həyatı və
bəzəyləri ilə ALLAH Q və Rəsulu , axirət
yurdu arasında seçim etmələrini istəyən ayə
nazil olmuşdur. ALLAH Q belə buyurur:
"Ya Peyğəmbər! (Artıq xərclik və pal-pal
tar istəyən) zövcələrinə belə de: "Əgər siz dün
ya həyatını və onun dəbdəbəsini istəyirsinizsə,
gəlin sizə talaq haqqınızı verim və (sonra da)
gözəl bir tərzdə (ALLAH`ın buyurduğu qayda
üzrə) boşayım! Yox, əgər ALLAH`ı, Onun Rə
sulunu və axirət yurdunu istəyirsinizsə, (bilin
ki) ALLAH içərinizdən yaxşı işlər görənlər üçün
böyük bir mükafat (Cənnət) hazırlamışdır. (Pey
ğəmbər əleyhissəlamın xanımları dünya nemətlərin
dən vaz keçib axirət yurdunu daha üstün tutdular)."4
4əl-Əhzab surəsi, 33/28-29.
6
Bunun üzərinə Aişə və digər bütün xa
nımları belə deyir: “ALLAH`ı və Rəsulunu, axi
rət yurdunu seçirik.” Bunun mənası, İslam ka
sıblığa dəvət edir deyildir. Cənnət də həyatın
təmiz yönlərindən faydalanmağa mane olmaz.
Əksinə Rəsulullahın
ailəsi, İslamın yetişdir
diyi ən gözəl örnəkdir.
İslamın ilk nəslinin qurduğu müsəlman
ailəsi, sözdə və davranışda İslami üsluba əsas
lanmışdır. Həyatını, imanın nuruyla işıqlandır
mış və Quranın əxlaqı ilə təchiz etmişdir. Ara
larından, tarixin ən parlaq səhifələrini yazan
bənzərsiz nümunələr çıxmışdır. Müsəlman ai
ləsi o dönəmdə cəsur qəhrəmanlar, dəyərli alim
lər, zühd əhli olan abidlər, səmimi sərkərdələr,
xeyirli övladlar və ibadət əhli qadınlar yetiş
dirmişdir. İman və hidayət əsasları üzərinə qu
rulduqda və Quran nuru ilə işıqlandıqda mü
səlman ailələri belə olur.
ALLAH`dan Q layiqincə qorxan təmiz
bir ailə, fitrəti azğınlıqlardan qoruyur. Rəsu
lullah
belə buyurur:
7
“Hər doğulan mütləq fitrəti ilə doğulur. Son
ra ata-anası onu ya yahudi edir, ya xristiyan edir ya
da məcusi edir.”5
İbn əl-Qeyyim
belə deyir: “Uşaqla
rın çoxunun pozulması ataları tərəfindən; on
lara diqqətsiz yanaşmaları və onlara dinin fərz
lərini və sünnətlərini öyrətməyi tərk etmələri
üçün gerçəkləşir. Uşaqlıqlarından onları itirir
lər. Onlar da böyüdüklərində nə özlərinə, nə
də atalarına faydalı olurlar.”
Ailə başçısının uşaqlarını bir araya top
laması və onlara Quran oxuması nə gözəl bir
şeydir!. Onlara, peyğəmbərlərin hekayələrini da
nışar və davranışlarına böyük ədəb qanunları
yerləşdirir.
Müsəlman ailəsinin ən mühüm vəzifə
lərindən biri və cəmiyyətə təqdim etdikləri ən
uca mesaj, uşaqların tərbiyəsidir. Güclü və sa
leh bir nəsil yetişdirməkdir. Ana-atanın gözəl
nümunəsi olmadan nəsihətin bir təsiri, tərbi
yənin bir dəyəri yoxdur. İbadətdə və əxlaqda
5əl-Buxari.
8
nümunə... Sözlərdə və davranışlarda nümu
nə... İçdə və görünüşdə nümunə... ALLAH Q
belə buyurur:
“Və o kəslər ki: “Ey RƏBB`imiz, bizə
zövcələrimizdən və uşaqlarımızdan (sənə itaət
eməklə bizi sevindirib) gözümüzün işığı (bəbəyi)
olacaq övladlar ehsan buyur və bizi müttəqi
lərə imam (rəhbər) et! - deyərlər.”6
İbrahimin
demişdi:
duasını düşün! O
belə
“Ey RƏBB`im! Məni də, nəslimdən olan
ları da (vaxtlı-vaxtında, lazımınca) namaz qılan
et. Ey RƏBB`imiz! Duamı qəbul buyur!”7
ALLAH Q belə buyurur:
“Əhlinə (əhli-beytə və ümmətinə) namaz
qılmağı əmr et, özün də ona (namaza) səbirlə da
6əl-Furqan surəsi, 25/74.
7İbrahim surəsi, 14/40.
9
vam et (yaxud məişət çətinliklərinə döz). Biz sən
dən ruzi istəmirik, (əksinə) sənə ruzi verən Bi
zik. (Gözəl) aqibət təqva sahiblərinindir (müt
təqilərindir)!”8
Hüzurlu və doğru yolda olan ailənin yox
luğunda azmalar gerçəkləşir, narkotikdən isti
fadə və digər çirkin haramlar çoxalır. Uşaqla
rın və gənclərin arasında cinayət hadisələri yük
səlir. Daha da pisi, intihar faizlərinin artdığını
eşidirik... Könüllərə iman yerləşdirməyən və Qur
an yolunda doğru getməyən bir ailə psixolojik,
fikri və əxlaqi pozğunluq yaşayan ünsürlər mey
dana gətirir. Bəzi uşaqlarda gördüyümüz ata
anaya pislik etmə, gənclər arasındakı zərərli əla
qələr, məsuliyyətdən qaçma, ALLAH`dan Q üz
çevirmə və bu gün ümmətin övladlarından bə
zilərini bürüyən, əsaslara və dəyərlərə qarşı çıx
ması, tərbiyəyə diqqətsiz yanaşan və uşaqları
na gözəl örnək ola bilməyən bir ailənin nəticə
sidir.
8Ta Ha surəsi, 20/132.
10
İslamın qanunlarını bölən, xoşuna gələni
alan və istəmədiyini tərk edən bir ailə, alçaq in
san nümunələri və pozğun insanlar yetişdirər.
Bunlar, ümmətin izzət və liderlik mövgeyinə
yüksəlməsində faydalı ola bilməzlər.
Müsəlman ailənin əsas xüsusiyyətlərin
dən biri də, hər anlaşmazlıqda, nə qədər kiçik
olursa olsun hər hadisədə, işini ALLAH`a Q
və Rəsuluna
həvalə etməsidir. Ailədəki hər
kəs, ALLAH`ın Q hökmünə razı və təslim olur.
ALLAH Q belə buyurur:
“ALLAH və Peyğəmbəri bir işi hökm et
diyi zaman heç bir mömin kişiyə və qadına öz
işlərində başqa yol seçmək (öz ixtiyarları ilə ayrı
cür hərəkət etmək) yaraşmaz...”9
Müsəlman ailənin həyatı və səadəti, hü
zuru və rahatlığı ALLAH`ı Q zikr etməkdədir.
Əbu Musa
Rəsulullahın
ğunu rəvayət edir:
9əl-Əhzab surəsi, 33/36.
11
belə buyurdu
“İçində ALLAH`ın zikr edildiyi ev ilə için
də ALLAH`ın zikr edilmədiyi evin misalı, ölü ilə
dirinin misalıdır.”10
İbn Ömər
Rəsulullahın
yurduğunu rəvayət edir:
belə bu
“Namazlarınızdan (nafilə namazlarından)
bir qismini evlərinizdə qılın. Evlərinizi qəbirlərə çe
virməyin.”11
Əbu Hureyrə
Rəsulullahın
buyurduğunu rəvayət edir:
belə
“Evlərinizi qəbirlərə çevirməyin. Şübhəsiz
şeytan, Bəqərə surəsi oxunan evdən qaçır.”12
Zeyd ibn Sabit
Rəsulullahın
buyurduğunu rəvayət edir:
10 Muslim.
11 əl-Buxari. Muslim.
12 Muslim.
12
belə
“Evlərinizdə namaz qılın! Çünki fərz na
mazları xaric, insanın qıldığı ən xeyirli namaz evində
qıldığıdır.”13
Bu hədislər, müsəlmanların evlərinin ih
yasına; kəlməyi tövhidlə, təsbihlə, təkbirlə və
buna bənzər zikrlərlə ALLAH`ı Q anaraq on
ları nurlandırmağa; çoxlu nafilə namazı qıla
raq onları canlandırmağa işarə edir. Evlər na
mazdan və zikrdən uzaq olarsa, yüksək saray
lar belə olsa cansız qəbirlərə və xarabalara dö
nər. ALLAH`ın Q zikri edilməyən və Quran oxun
mayan evlər, şeytanların meydanıdır. O evlər
də yaşayanların bədənləri diri olsa da qəlbləri
ölüdür.
Müsəlman ailəsinin bir xüsusiyyəti də,
fərdlərinin ibadət və itaətdə yardımlaşmasıdır.
Ərin zəif imanını arvadı gücləndirər. Qadının
davranış səhvlərini əri düzəldər. Bir-birini ta
mamlayar və dəstəkləyərlər. Bir-birinə nəsihət
və yardım edərlər. Aişə
belə deyir: “Rəsu
13 əl-Buxari. Muslim.
13
lullah
gecənin bir qismində namaz qılardı.
Vitr namazını qıldığı zaman:
“Qalx və vitri qıl ey Aişə!” buyurardı.”14
Rəsulullah
belə buyurur:
“Gecənin bir qismində qalxıb namaz qılan,
xanımını oyadan və o da namaz qılan, rədd edərsə
üzünə su sərpən adama ALLAH rəhmət etsin!.. Ge
cənin bir qismində qalxıb namaz qılan, ərini oya
dan və o da namaz qılan, rədd edərsə üzünə su sər
pən qadına ALLAH rəhmət etsin!..”15
Bu iki hədis, kişi və qadından hər biri
nin digərini islah etmədə və ALLAH`a Q iba
dətə həvəsləndirmədə rolu olduğuna işarə edir.
Bu belədir; çünki aralarındakı əlaqə əslində iman
əlaqəsidir. Bu əlaqədə əllər, ALLAH`a Q itaət
üçün bir-birini tutar. Bir əl yorularsa, digəri
ona yardım edər.
14 Muslim.
15 Əbu Davud.
14
Müsəlman ailə, elm və əməl üzərində
qurulur. Doğru yola yönləndirən və cəhənnə
mə aparan yolları göstərən; təharət ədəbinı, na
maz əhkamını, izin istəmə qaydalarını, halal və
haramı açıqlayan bir bilgi üzərində qurulur.
Ailə fərdləri dinin hökmləri haqqında elmsiz
olmaz. Bəzən elm məclislərindən şəriət elmi
ni öyrənər. ALLAH Q belə buyurur:
“Ey iman gətirənlər! Özünüzü və ailə
nizi oddan qoruyun...”16
Bu ayə, ailə fərdlərini tərbiyə edib öy
rətmədə, onlara yaxşılığı əmr edib onları pis
likdən çəkindirmədə əsasdır. Təfsir alimləri belə
deyir: “Ailəsini bilgiləndirməsi müsəlmanın
üzərində bir haqdır.” Əli
belə deyir: “On
lara öyrədin və onları tərbiyə edin!” əl-Qurtu
bi
də belə deyir: “Uşaqlarımıza və ailələri
mizə dini və xeyri, əsas ədəb qanunlarını öy
rətməliyik.”
16 ət-Təhrim surəsi, 66/6.
15
Müsəlman ailənin bir xüsusiyyəti də hə
yadır. Həya ilə ailə; varlığını, suiqəsd oxların
dan və ölkələri tərk edilmiş ərazilərə çevirən
şərr vasitələrindən qoruyur. Həya pərdəsinin
açılması; açıq-saçıq filmlər və musiqilərlə və
ya örtünməyi tərk etməklə və din düşmənləri
nə bənzəməklə havasının kirlənməsi təqva üzə
rində qurulmuş bir ailəyə yaraşmaz! Bütün
bunlar, müsəlman ailənin mənliyini qurd kimi
qəmirir. Emar edilmiş yeri xarabaya çevirir.
Müsəlman ailənin bir xüsusiyyəti də,
sirlərinin qorunmuş və ailə içi anlaşmazlıqla
rın gizlənmiş olmasıdır. Ailə içində yaşananlar
yayılmaz və araşdırılmaz. Əbu Sə`id əl-Xudri
Rəsulullahın
belə buyurduğunu rəva
yət edir:
“Qiyamət günü ALLAH qatında insanla
rın ən pis məqamlarından biri, arvadına yaxınlaşan
və (arvadı) da ona yaxınlaşan, sonra onun sirrini
yayan adamdır.”17
17 Muslim.
16
Müsəlman ailə cəmiyyətlə əlaqəsini iman
əsası üzərində qurar. Doğru insanların ziyarə
ti ilə nuru artar. Mömin, ətir daşıyan insan ki
midir. Ya sənə ondan verir, ya ondan o ətri
alarsan ya da onun yanında gözəl bir iy tapar
san. ALLAH Q belə buyurur:
“Ey RƏBB`im! Məni, ata-anamı, mənim
evimə (yaxud məscidimə) mömin kimi daxil olan
kimsəni və (Qiyamət gününə qədər olacaq) bütün
mömin kişiləri və qadınları bağışla. Zalımların
isə ancaq və ancaq həlakını (ölümünü) artır!”18
Dinindən razı olunmayan şəxs müsəl
man ailəyə buraxılmamalıdır. Pislik edənin içəri
daxil olması şərdir. Şübhəli insanın evə daxil
olması, ürəklərin bir parçası olan uşaqlar üçün
təhlükədir. Evlərdə əxlaqlar onlarla pozulmuş
və sehr onlarla yayılmışdır. Oğurluqlar ortaya
çıxmışdır. Sevinc, kədərə dönmüşdür. Daha da
pisi onlar, xoşbəxt ailə üçün dağıdıcı ünsürlərdir.
18 Nuh surəsi, 71/28.
17
Müsəlman ailənin əlaqəsi, ev işlərində
və ailə içi vəzifələrdə yardımlaşma anlayışını
canlandıraraq dərinləşir və güclənir. Bu haqda
Rəsulullah
bizim üçün ən gözəl nümunə
dir. Aişə
Rəsulullahın
evdə nə etdiyi
haqda soruşulduqda belə cavab verir: “Bəşər
dən bir bəşərdi; paltarını təmizləyər, qoyunu
nu sağar, öz işini görərdi.”19 Bir rəvayətdə də
belə deyir: “Ailəsinin xidmətində olurdu. Na
maz vaxtı gəldikdə namaza gedərdi.”20
Bizdən birindən dünyada bir arzu etmə
si istənsə, ən böyük istəyi və arzusu ailəsinin
hər tərəfini əhatə edən bir səadətin kölgəsində
yaşamaq olar. Müsəlman ailədə bu səadət, gö
zəl evlərin, bahalı əşya və paltarların olması ilə
gerçəkləşməz!.. Bu yanlış bir səadət anlayışı
dır!.. Səadət ancaq, ər-arvaddan hər birinin
ALLAH`dan Q layiqincə qorxması ilə, gizli və
aşkar hallarında Ona Q itaət etməsi ilə gerçək
ləşir. Ər-arvad, ayrı-ayrılıqda evlilik vəzifələ
19 Əhməd ibn Hənbəl.
20 əl-Buxari.
18
rini səmimiyyətlə və gözəl bir şəkildə yerinə
yetirdikləri zaman, buna onları ALLAH`a Q ya
xınlaşdıran bir ibadət gözü ilə baxmalıdırlar.
Bu anlayış kölgəsində xoşbəxt bir müsəlman ai
ləsi qurulur. Bu yuva, namaz və Quran ilə və
zifəlidir. Sevgi və anlayış onu kölgələyər. Sa
leh nəsillər yetişir və ata-ananın gözünü işıq
landırır. Dünyada və axirətdə onlar üçün xeyir
mənbəyi olur. ALLAH Q belə buyurur:
“Mömin olub yaxşı işlər görən (ALLAH`a
itaət edən) kişi və qadına (dünyada və axirətdə)
xoş həyat nəsib edəcək və etdikləri yaxşı əməl
lərə görə mükafatlarını verəcəyik.”21
Abdu`l-BARİ əs-SUBEYTİ
12/07/2002 Miladi
21 ən-Nəhl surəsi, 16/97.
19
