Ufafanuzi unaokubaliwa sana wa mwenzi wa Nabii Muhammad ni mtu ambaye alikutana na Nabii, alimwamini na akafa kama Muislamu. Tafsiri ya Kiarabu ya neno rafiki ni sahabi, kwa hivyo masahaba (kwa wingi) huwa sahaba. Kama ilivyo kwa maneno yote ya Kiarabu kuna vivuli vingi na viwango vya maana. Mzizi wa neno ni sa-hi-ba na inamaanisha ukaribu wa mwili au kuketi naye, kwa hivyo sahabi kwa ujumla inachukuliwa kuwa mtu kuwa alikuwa karibu na Nabii Muhammad; mtu ambaye alitumia wakati mwingi katika kampuni au uwepo wake. Maswahaba, wanaume, wanawake na watoto walimpenda sana Mtume Muhammad s.a.w. Na yeyote kati yao angetoa maisha yao katika utetezi wake au kwa kutetea dini mpya.
Wote Mungu na Nabii Muhammad walirudisha upendo na kujitolea kwa wenzi.
"... Mungu amefurahiya kwao kwani wanafurahiya naye. Amewaandalia bustani ambazo mtiririko wa mito (Paradiso) utakaa milele." (Kurani 9: 100)
Nabii Muhammad, Mungu amsifu, akasema, "Bora ya taifa langu ni kizazi changu basi wale wanaowafuata na halafu wale wanaowafuata."
Masahaba hao wanachukuliwa kizazi bora cha taifa la Kiislamu, wakati huo na sasa. Tunasoma juu ya adabu na tabia zao, tunasoma hadithi zao na hushangaa unyonyaji wao; tunapenda bidii yao ya kidini na kujitolea kwao kabisa kwa Mungu na Mjumbe wake. Walakini, mara nyingi tunakosa uelewa kamili wa maisha yao. Je! Wanaume hawa, wanawake na watoto walikuwa nani? Je! Maisha yao yalikuwaje kabla ya ujio wa Uislam? Je! Walikuwa watu wa aina gani kabla ya kuchagua kumpenda na kumfuata Nabii Muhammad? Na kwa kuongezea hii ilikuwa nini juu ya Nabii Muhammad ambayo ilileta ujitoaji kamili kama huo?
Watu ambao waliishi katika jamii ambayo Mtume alitoka kutoka walikuwa kutoka kwa mitindo tofauti ya maisha, haswa kama unavyopata katika mji mdogo leo. Wengine walikuwa matajiri wakati wengine walikuwa masikini, wengine ambapo wema na wengine walikuwa wanyanyasaji. Wengine walikuwa waaminifu wakati wengine hawakuwa sawa. Maswahaba wa Mtume, Mwenyezi Mungu amsifu, kwa hakika walikuwa bora zaidi ya watu wote. Mmoja wa Maswahaba Ibn Masood, alisema: Hakika Mwenyezi Mungu, Aliyetukuzwa, alimchagua Muhammad kama Nabii wake, kwa kuwa yeye ndiye aliye mwamini zaidi wa watumwa Wake, na Mwenyezi Mungu akamtuma na Ujumbe. Kisha Mwenyezi Mungu akawachagua Maswahaba wa Mtume (saww) kuwa na Mtume kwani walikuwa watu bora zaidi baada yake. "
Katika kabla ya Uislam Arabia hakukuwa na mfumo wa serikali kwa hivyo hakukuwa na sheria na utaratibu. Ikiwa uhalifu ulifanywa mtu aliyejeruhiwa alichukua haki mikononi mwake. Mtu alihisi salama tu kati ya kabila lake mwenyewe na inaonekana kwamba peninsula hiyo ilikuwa katika hali ya mara kwa mara ya vita. Mizozo ilitatuliwa katika vita na kanuni za zamani na zenye nguvu na mifumo ya heshima ilitambuliwa na kutumiwa. Biashara ya msafara ilikuwa kiungo muhimu katika Arabia na bahati zilishinda na kupotea kupitia biashara ya vitu tofauti kama ngamia, zabibu na baa za fedha.
Uislamu uliweza kuchukua bora zaidi ya jamii ya Arabia na kuitumia. Tabia zao za ndani za nguvu, nguvu na ukali zilikuwa zimetengwa na kutapeliwa na Uislamu. Kiunga cha Mungu kilibadilisha maisha ya masahaba wa Nabii Muhammad. Uislamu ulichukua watu wasio na elimu na uliwatumia kuanzisha mfumo wa kutawala tofauti na mtu mwingine yeyote anayejulikana kwa wanadamu. Upendo kwa Nabii Muhammad ulibadilisha maisha wakati huo, kama vile inavyofanya sasa. Wacha tuangalie baadhi ya mabadiliko kwa maisha ya masahaba na tutaona kwamba hii, kizazi cha kwanza cha Waislamu kilikuwa sawa na watu waligeukia Uislam sasa, katika karne ya 21.
Hamzah lbn Abdul Muttalib, mjomba wa baba yake Mtume alikuwa wa umri sawa na Muhammad, walicheza pamoja kama watoto. Walakini walikua wanakua. Hamzah alipendelea maisha ya starehe kujaribu kupata mahali miongoni mwa viongozi wa Makkah wakati Muhammad alichagua maisha ya kutafakari. Hamza alifurahiya maisha yake; alikuwa mwenye nguvu na mwenye kuheshimiwa. Alionekana kuwa kwenye njia ya uongozi lakini hivi karibuni marafiki zake wote walikuwa wakiongea juu ya Muhammad na jinsi alivyokuwa akiharibu mtindo wa maisha ambao walikuwa wamefurahiya. Hamzah alijikuta akitakiwa kufanya uamuzi wakati siku moja alipopata habari kuwa Muhammad alikuwa ametukanwa na wale watu ambao Hamza alikuwa marafiki nao katika harakati zake za maisha mema. Alimchagua Muhammad na akabadilisha Uisilamu na kwa kufanya hivyo akaachana na maisha ya anasa na utulivu. Hamzah alimjua vyema Muhammad,nilimpenda kama kaka na nikaona kuwa uamuzi wake haikuwa mgumu kufanya.
Njia ya Omar Ibn Al Khattab kwenda kwa Uislam ilianza na chuki kali ya Muhammad lakini chuki hiyo ikageuka kuwa upendo mkali. Wakati mafundisho ya Muhammad yalipokuwa shida kwa wanaume wa Makka, Omar alitamka chuki yake kwa Uislam wazi na alishiriki katika dhulma na kuteswa kwa waumini wengi dhaifu kwenda Uislam. Chuki yake juu ya Uislam na jinsi iliweza kubadilisha maisha ilikuwa na nguvu sana hivi kwamba alijitolea kumuua Nabii Muhammad. Alipochukua uamuzi huo na bila kusita kwa pili, alitembea katika mitaa ya Makka akiwa na nia ya kuchora upanga wake na kumaliza maisha ya Nabii wa Mungu. Omar alikuwa mtu wa nguvu, aliogopa na kupendwa kwa ujasiri wake lakini yeye pia alishikwa na uzuri wa hali ya juu wa Quran na kutambuliwa kwake wema na haki ya ndani ya mtu huyo Muhammad.
Kiongozi wa Makkan anayejulikana kama 'Abu Jahal' (yaani baba wa ujinga) kwa kweli aliitwa Amr ibn Hisham na alikuwa anajulikana kama 'Abu Hakam' (Baba wa Hekima). Uadui wake usiokali na uhasama kuelekea Uislam, ilimfanya apewe jina la Abu Jahal miongoni mwa Waislamu. Alikuwa mshirikina mwenye bidii na alimchukia Nabii Muhammad. Alichukua kila fursa kumtukana na kumdhalilisha. Ikiwa angegundua mugeuzi angemkemea na kumdhalilisha. Ikiwa atagundua mfanyabiashara amegeukia Uislam angetoa amri kwamba hakuna mtu anayefanya biashara naye akiharibu njia yake ya maisha na kumfanya kuwa maskini. Abu Jahal aliangamia katika vita vya kwanza vilivyopiganwa na Wakatani, Vita ya Badr. Mtoto wake Ikrimah hata hivyo, alikua mmoja wa viongozi muhimu wa kijeshi na raia wa taifa la Kiislamu.Baada ya miaka ya chuki kuelekea Uislam alikubali imani hiyo mpya wakati alipoona haki ya Nabii Muhammad kwa watu wa Makka. Wakati Makka alishindwa Nabii Muhammad kwa urahisi angeweza kuwaua maadui wake waliochukiwa zaidi lakini hisia zake za haki zilimfanya asamehe msamaha wa jumla na msamaha.
Watu hawa watatu walikuwa na nguvu sana katika tabia na mwili. Hawakuweza kutawaliwa kwa urahisi kwa kweli kawaida walikuwa ndio walio na mkono wa juu. Walifanya maamuzi ya haraka na madhubuti ya kuukubali Uislamu na kumfuata Nabii Muhammad. Katika makala inayofuata tutaangalia sifa na tabia ya Nabii Muhammad na kuuliza ni nini kiliwafanya watu kuvumilia mateso na majaribu ili kuunga mkono dini yao mpya na kumfuata Mtume wao.
Arabia ilikuwa jamii ya wanaume wenye jeuri. Wenye nguvu walifanikiwa wakati wanyonge waliangamia. Wanawake walikuwa chini ya gumzo na binti za watoto walizikwa wakiwa hai na uangalifu mdogo basi tunazika kipenzi chetu leo. Hizi ndizo hali ambazo wanaume, wanawake na watoto ambao walikua washirika wa Nabii Muhammad waliishi. Ilikuwa katika jamii hii isiyo na sheria ambayo Mungu aliingilia kati na kumpa ulimwengu mtu huyo anayejulikana kama "rehema kwa wanadamu". Huyu alikuwa mtu ambaye alithamini maisha, uaminifu na ukarimu. Watu walimpongeza kwa uaminifu wake hata kabla ya kufunuliwa kwa Uislam. Alikuwa na haiba na kupatikana kwa wote; wanaume, wanawake na watoto sawa.
"Na hatukukutuma, [ewe Muhammad], isipokuwa rehema kwa walimwengu wote." (Kurani 21: 107)
Muhammad alikuwa mtu asiye na ubinafsi ambaye alitumia miaka 23 iliyopita ya maisha yake kuwafundisha wenzi wake na wafuasi jinsi ya kumwabudu Mungu na jinsi ya kuheshimu ubinadamu. Alitoa ujumbe uliojaa dhana ya huruma, msamaha na haki kwa wote. Ilikuwa ni meseji ya kupendeza sana kwa watu masikini na waliokanyagwa, ambao walikuwa wengi lakini pia ilikuwa ikiwapendeza matajiri.
Nabii Muhammad aliishi katika ulimwengu ambao wenye nguvu walitawala na wanyonge waliangamia, hata kabla ya Uisilamu alikuwa mtu mpole mwenye moyo wa ukarimu ambaye tabia zake nzuri na tabia zilifanya watu wanataka kumkaribia. Alikuwa kijana msafi na mwenye kutafakari bado kijana wa mwituni na asiye na maadili alipenda kushiriki kampuni yake. Yeye ndiye angemwita leo mtu mzuri wa pande zote; mtu anayeweza kuaminiwa na kutegemewa. Alipokua mtu mzima Nabii Muhammad alijulikana kama rafiki mzuri na mfanyabiashara mwaminifu. Kati ya watu wa Makka alijulikana kama Al-Ameen - aliye mwaminifu. Walimgeukia kwa hukumu na mashauri, na kwa sababu ya uaminifu wake aliulizwa mara nyingi kupatanishi migogoro au kushikilia vitu kwa uaminifu.
Watu ambao walimjua Nabii Muhammad bora walikuwa na ugumu kidogo wa kukubali Utume wake au ujumbe wa kushangaza ambao alitaka kuhamasisha watu nao. Walijua tabia yake, haswa ukosefu wake wa kiburi na huruma yake kwa wale walio na bahati nzuri kuliko yeye. Kati ya wafuasi wa mapema wa Mtume Muhammad walikuwa watu wengi masikini, masikini na wapweke. Waliandamana upande wake na walikuwa na hamu ya kupata faraja kwa maneno na matendo yake. Wengi waliona kuwa mwishowe walikuwa na mtu ambaye alielewa mahitaji yao ya mwili na anayejali hali ya roho zao. Kwa kusikitisha hata hivyo hawa walikuwa watu waleule ambao hapo awali walidharauliwa, na kisha kuteswa na kudhalilishwa kwa imani yao mpya. Hawakuwa na msaada wa kikabila na wengi waliteseka vibaya kwa sababu ya kushikamana na Nabii Muhammad na kukubali kwao ujumbe wa Uislam.
Kulingana na mwandishi wa biografia Ibn Ishaq, mtumwa anayeitwa Bilal alipata mateso sana kwa kukubalika kwake kwa ujumbe wa Nabii Muhammad. Alipigwa bila huruma, akavutwa karibu na mitaa na vilima vya Makka na shingo yake, na kupigwa kwa muda mrefu bila chakula au maji. Mmiliki wake Umayya ibn Khalaf ameripotiwa, "angemtoa nje wakati wa moto sana wa siku na kumtupa mgongoni mwa bonde wazi na kuweka mwamba mkubwa kwenye kifua chake; basi angemwambia," Utakaa hapa mpaka ufe au umkataze Muhammad na umwabudu al-Lat na al-'Uzza ". [1] Bilal hakuacha Uislamu, na wakati wa mateso yake alitamka neno moja tu - Ahad (kumaanisha Mungu Mmoja).
Baada ya miaka kadhaa ya kusimamishwa kiuchumi, unyanyasaji na kuteswa, Waislamu hao hawakuwa na chaguo ila kuhamia mji wa Yathrib (Madina). Huko watu walikuwa tayari kumkaribisha Nabii Muhammad kama kiongozi wao wa kidunia na wa kiroho lakini kumuacha Makka, haswa masse, ilithibitisha kuwa shida. Viongozi wa Makkan walikuwa tayari wamekasirika kwamba Nabii Muhammad alikuwa amethubutu kuhoji na kubadilisha njia yao ya maisha. Sasa, kutembea mbali bila kuadhibiwa na kutubu hakuonekana kwao kuwa dharau kubwa zaidi. Wakati huu pia ilithibitika kuwa moja ambapo masahaba wa Nabii Muhammad walionyesha kujitolea na upendo wao kwake. Waislamu walianza kuhamia, na washirikina waliacha bidii katika kuwazuia.
Kijana anayeitwa Hubaib alishikwa kutoka kwenye mti na akauliza kuokoa maisha yake mwenyewe kwa kusema anatamani Nabii Muhammad angekuwa mahali pake. Akajibu ombi lao kwa ujasiri mkubwa kwa kusema, "Sawahi! Singemtaka achukue nafasi yangu, sitataka hata mwiba unyoe mguu wake." Mmoja wa viongozi wa Makka alisikika akisema, "Sijawahi kuona mtu yeyote ulimwenguni akipendwa na marafiki zake vile vile Muhammad anapendwa na wenzi wake."
Wakati Waislamu wengi waliondoka chini ya giza, mtu mmoja anayeitwa Suhaib alionyesha wazi nia yake ya kuhama. Viongozi wa Makkan walianza kumtukana na kumkatisha tamaa, hata walidai kwamba alibaki Makka. Suhaib, mtu tajiri, aliwapatia utajiri wake wote ili kubadilishana haki ya kuondoka bila kuathiriwa na hii hatimaye ikakubaliwa. Rafiki hizi hawakufikiria kuacha kitu chochote wanachokuwa nacho ili kuwa na mtu ambaye walimpenda na wanaompenda. Wakati Nabii Muhammad aliposikia shida ya Suhaib na nini alifanya ili kuhama alisema, "Suhaib imefanya biashara iliyofanikiwa!" [3]
Hivi karibuni viongozi wa Makkan waliuzingira mji wao wenyewe kujaribu kuzuia uhamiaji kwenda Madina. Waliangalia kwa karibu nyumba ya Nabii Muhammad, wakijua kuwa wakati yeye anakaa Makka wote hawakupotea. Usiku wa Nabii Muhammad aliamua kuondoka kwenda Madina na rafiki yake na confidante Abu Bakr, binamu yake mchanga Ali alichagua kukaa ndani ya nyumba iliyojificha kama Nabii. Ali alilala kwenye kitanda cha Muhammad kilichofunikwa na vazi la Muhammad. Ali alihisi kuwa alindwa na Mungu kwa sababu alikuwa akijaribu kumlinda Mjumbe wa Mungu. Wanaume wanaolinda nyumba hiyo hawakuwa na wazo kwamba Nabii Muhammad alitoroka wavu wao. Walakini katika jua kali la siku Ali alihojiwa bila kupatikana juu ya habari ya wakimbizi hao wawili.
Anecdote hii pia inatumika kutukumbusha kwamba wenzi wa wanawake hawakuwa wakamilifu kwa Nabii Muhammad, Mungu amsifu. Wakati hakuna habari yoyote iliyopatikana kutoka kwa Ali kuhusu habari za nabii wa Mtume walianza kumtisha na kumnyanyasa asma Asma, binti ya mwenza wa kusafiri wa Nabii Muhammad Abu Bakr. Inavyoonekana mwanamke huyu mchanga alipigwa vibaya sana usoni na kichwani. Lakini Asma hakukataliwa kwa sababu aliendelea kupeleka chakula kwa Nabii na baba yake wakati walikuwa wamejificha ndani ya mapango nje ya Makka.
Masahaba wote wa Nabii Muhammad walimfikiria kwa upendo na upendo; walijitolea zaidi kwake kuliko wao kwa ustawi wao na faraja yao. Masahaba hao walijali kila hitaji lake na walijitolea maisha yao kwake na ujumbe wa Uislam. Ikiwa kujitolea kwao kutajwa
