23
isinugo.} (Nagsalaysay nito sina Imām Al-
Bukhārīy: 6 at Imām Muslim: 2308.)
7. Ang pagsisipag sa pagsasagawa ng ṣalāh na
tarāwīḥ at tahajjud lalo na sa sampung huling
gabi ng Ramaḍān.
Ayon kay `Ā’ishah (malugod si Allāh sa kanya) na
nagsabi: {Ang Propeta noon (basbasan siya ni
Allāh at pangalagaan), kapag pumasok ang
sampu, ay naghihigpit ng pantapis niya,
nagpupuyat sa gabi, at nanggigising ng mag-anak
niya.} (Nagsalaysay nito sina Imām Al-Bukhārīy:
2024 at Imām Muslim: 1174.)
Ang "kapag pumasok sa sampu" ay
nangangahulugang: ang sampung huling araw ng
Ramaḍān.
Ang "naghihigpit ng pantapis niya" ay isang
metonimya (pagpapalit-tawag) sa paghahanda
para sa pagsamba at pagsisipag para rito bilang
karagdagan sa nakahiratian.
Ang "nagpupuyat sa gabi" ay nangangahulugang:
gumugugol nito sa pagpupuyat sa pagdarasal at
iba pa rito kabilang sa mga pagtalima kay Allāh.
Ang "nanggigising ng mag-anak niya" ay
nangangahulugang: nanggigising sa kanila para
magdasal sa gabi ng Ramaḍān.
8. Ang pagsasagawa ng `umrah.
Batay ito sa sabi ng Propeta (basbasan siya ni
Allāh at pangalagaan): "Kapag dumating ang
Ramaḍān, magsagawa ka ng `umrah sapagkat
24
tunay na ang isang `umrah sa Ramaḍān ay
tumutumbas sa isang ḥajj." (Nagsalaysay nito sina
Imām Al-Bukhārīy: 1782 at Imām Muslim: 1256.)
9. Ang pagsabi ng: "Ako ay nag-aayuno" sa
sinumang nanlait at ang kagandahan ng
pananalita sa mga tao. Hindi magsasalita ng
pananalitang pangit.
Batay ito sa sabi ng Propeta (basbasan siya ni
Allāh at pangalagaan): "Kapag inumaga ang isa sa
inyo, isang araw, na nag-aayuno, huwag siyang
magpakahalay at huwag siyang
magpakamangmang. Kaya naman kung may isang
taong nakipaglaitan sa kanya o nakipag-away sa
kanya, magsabi siya: Tunay na ako ay nag-aayuno.
Tunay na ako ay nag-aayuno." (Nagsalaysay nito
sina Imām Al-Bukhārīy: 1904 at Imām Muslim:
1151.)
Ang "huwag siyang magpakahalay" ay
nangangahulugang: huwag siyang magsalita ng
pananalitang mahalay.
Ang "huwag siyang magpakamangmang" ay ang
kasalungatan ng pagsasalita ng karunungan at
ang kasalungatan ng tama sa sinasabi at
ginagawa.
10. Isinasakaibig-ibig sa tagapag-ayuno, kapag
titigil-ayuno siya, na magsabi ng: "Dhahaba --
d ̣̆d ̣̆ama'u wa--btallati --l`urūqu wa-thabata --l'ajru
in shā'a --llāh. (Umalis ang uhaw, nabasa ang mga
ugat, at napagtibay ang pabuya, kung loloobin ni
25
Allāh.)" (Nagsalaysay nito si Imām Abū Dāwud:
2357.)
T: Ano ang mga kinasusuklaman (Makruh) sa
pag-aayuno?
S: Kinasusuklaman sa panig ng tagapag-ayuno
ang ilan sa mga sumusunod na gawaing maaaring
mauwi sa pagkasira ng pag-aayuno niya o
makabawas sa pabuya rito. Ang mga ito ay ang
sumusunod:
1. Ang pagpapasobra sa pagmumumog at
pagsinghot ng tubig.
Iyon ay dala ng takot na mapunta ang tubig sa
kaloob-looban niya, batay sa sabi ng Propeta
(basbasan siya ni Allāh at pangalagaan):
"Magpasobra ka sa pagsinghot ng tubig maliban
kung ikaw ay nag-aayuno." (Nagsalaysay nito si
Imām Abū Dāwud: 2366.)
2. Ang paglunok ng plema. Iyon ay ang idinudura
ng tao na laway o sipon dahil iyon ay umaabot sa
kaloob-looban bukod pa sa nakadidiri at
nakapipinsalang idinudulot ng gawaing ito.
3. Ang pagtikim ng pagkain nang walang tunay na
pangangailangan ngunit kung siya ay
nangangailangan niyon – gaya ng kung siya ay
isang kusinerong nangangailangan ng pagtikim
sa kaalatan ng pagkain at nakawangis nito –
walang masama kasabay ng pag-iingat laban sa
26
pagkaabot sa lalamunan niya ng anumang mula
roon.
4. Ang pagpaparami ng pagtulog sa maghapon,
ang pagsasayang ng oras, ang mga kalabisan sa
pagsasalita at paggawa, na ang nararapat sana ay
ang pagsamantala sa maghapon sa mga
pagtalima.
5. (Para sa mga nakatatanda). Ang paghalik sa
sinumang nakaaantig sa pagnanasa niya at
kabilang sa hindi siya nakasisiguro para sa sarili
niya. Kaya naman kinasusuklaman para sa
tagapag-ayuno na humalik sa kabiyak niya dahil
ito ay maaaring mauwi sa pagkapukaw ng
pagnanasa niya na hahatak sa kasiraan ng pag-
aayuno dahil sa masturbasyon o pagtatalik. Kung
nakasisiguro. Kung nakasisiguro siya para sa
sarili niya laban sa pagkasirang pag-aayuno niya,
walang masama.
6. (Para sa mga nakatatanda). Ang pag-iisip
hinggil sa pagtatalik o pagsasalita na
nakapupukaw sa pagnanasa.
T: Ano ang kahatulan sa pagtigil-ayuno sa
Ramaḍān nang walang maidadahilan?
S: Kapag tumigil-ayuno ang Muslim isang araw ng
Ramaḍān nang walang maidadahilan,
kinakailangan sa kanya na magbalik-loob kay
Allāh at humingi ng tawad dahil iyon ay isang
malaking kasalanan at isang malaking
27
nakasasama. Kinakailangan sa kanya kasama ng
pagbabalik-loob at paghingi ng tawad ang pag-
uulit ng pag-aayuno matapos ng Ramaḍān ayon
sa dami ng araw na tumigil-ayuno siya.
T: Sino ang makapagdadahilan ng pagtigil-
ayuno sa maghapon ng Ramaḍān at ano ang
kailangan sa kanya?
S: Ang unang sitwasyon: ang sinumang may
karamdamang hindi nakakaya kasabay nito ang
pag-aayuno; o ang manlalakbay; o ang
nagbubuntis o ang nagpapasuso, nangamba man
sila para sa mga sarili nila o mga anak nila o iba
pa rito na mga maidadahilang pinahihintulutan
para sa pagtigil-ayuno, tunay na pinapayagan ang
pagtigil-ayuno ngunit kinakailangan ang
pagbabayad-ayuno matapos ng Ramaḍān batay
sa sabi ni Allāh:
{ngunit ang sinumang kabilang sa inyo ay naging
may-sakit o nasa isang paglalakbay ay [mag-
aayuno ng mismong] bilang mula sa ibang mga
araw.} (Qur'ān 2:184)
Ibig sabihin: ngunit ang sinumang kabilang sa
inyo ay naging may-sakit na sakit na hihirap sa
kanya ang pag-aayuno o manlalakbay, ukol sa
kanya na tumigil-ayuno, pagkatapos kailangan sa
kanya na magbayad-ayuno ayon sa bilang na
itinigil-ayuno niya na mga araw.
28
Ang ikalawang sitwasyon: kung ang sakit niya ay
naging isang sakit na hindi gumagaling ang tulad
nito, bagkus namamalagi at nananatili ito – at ang
tulad niya ay ang matanda na hindi nakakakaya
ng pag-aayuno – ito ay hindi nag-oobliga sa kanya
ng pagbabayad-ayuno sa sandaling iyon dahil sa
kawalang-kakayahan niya rito subalit inoobliga
sa kanya ang pagpapakain. Magpapakain siya ng
isang dukha para sa bawat araw [ng hindi pag-
aayuno] ng kalahating ṣā` ng pagkain. Ang ṣā` ay
katumbas ng humigit-kumulang sa 3 kilogramo.
Batay ito sa sabi ni Allāh:
{Kailangan sa mga nakakakaya nito ay isang
pantubos na pagpapakain ng dukha;} (Qur'ān
2:184) Nagsabi ang Anak ni `Abbās (malugod si
Allāh sa kanilang dalawa) tungkol sa talatang ito:
"Ito ay hindi pinawalang-bisa. Sila ay ang lalaking
matanda at ang babaing matanda na hindi nakakakaya
na mag-ayuno kaya magpapakain sila, kapalit ng bawat
araw, ng isang dukha." (Nagsalaysay nito si Imām
Al-Bukhārīy: 4505.)
T: Kailan magbabayad ng pag-aayuno? Ano na
kung sakaling nahuli ang pagbabayad-ayuno
hanggang sa pumasok ang kasunod na Ramaḍān?
Ang sinumang tumigil-ayuno sa Ramaḍān dahil
sa isang maidadahilang legal, kailangan sa kanya
na magbayad-ayuno bilang pagsunod sa utos ni
29
Allāh (kaluwalhatian sa Kanya at napakataas
Siya):
{at ang sinumang maysakit o nasa isang
paglalakbay ay [mag-aayuno ng mismong] bilang
mula sa mga ibang araw.} (Qur'ān 2:185)
Kinakailangan sa kanya na magbayad-ayuno nito
sa taon nito kaya hindi siya magpapahuli nito
hanggang sa matapos ng kasunod na Ramaḍān
batay sa sabi ni `Ā'ishah (malugod si Allāh sa
kanya): "Nangyaring magiging kailangan sa akin ang
mag-ayuno [ng ilang ayuno] sa Ramaḍān ngunit hindi
ako nakakakaya na magbayad-ayuno kundi sa Sha`bān
dahil sa pagkaabala sa Sugo ni Allāh (basbasan siya ni
Allāh at pangalagaan)." (Nagsalaysay nito sina Imām
Al-Bukhārīy: 1950 at Imām Muslim: 1146.)
Ang sabi niya na: "ngunit hindi ako nakakakaya
na magbayad-ayuno kundi sa Sha`bān" ay isang
patunay na walang pag-iwas sa pagbabayad-
ayuno bago ng pagpasok na kasunod na
Ramaḍān.
Subalit kapag ipinagpaliban niya ang
pagbabayad-ayuno hanggang sa matapos ng
kasunod na Ramaḍān, tunay na kailangan sa
kanya na humingi ng tawad kay Allāh, na
magbalik-loob sa Kanya, na magsisi sa ginawa
niya, at na magbayad-ayuno para sa araw na ito
dahil ang pagbabayad-ayuno ay hindi
makaaalpas dahil sa pagpapaliban kaya
30
magbabayad-ayuno siya para sa araw na ito kahit
pa man matapos ng kasunod na Ramaḍān.
T: Ano ang mga kinakailangang etiketa ng pag-
aayuno?
S: Babanggit tayo ng isang tala ng mga ito. Ang
mga etiketang ito ay hinihiling sa bawat oras
subalit ang mga ito ay nabibigyang-diin sa buwan
ng Ramaḍān at sa panig ng tagapag-ayuno:
1. Ang pangangalaga sa mga pagtalima at mga
kinakailangan. Kabilang doon ang pagganap ng
mga ṣalāh sa oras ng mga ito at kasama ng
konggregasyon.
Nagsabi si Allāh:
{Tunay na ang pagdarasal, laging para sa mga
mananampalataya, ay isang atas na tinakdaan ng
panahon.} (Qur'ān 4:103)
2. Na umiwas ang tagapag-ayuno sa lahat ng
ipinagbawal ni Allāh at ng Sugo Niya (basbasan
Niya ito at pangalagaan). Kabilang doon ang
pagsisinungaling, ang panlilibak, ang paninirang-
puri, ang pandaraya, ang pakikinig sa musika, at
ang iba pa sa mga ito na mga pagkakasala at mga
kasalanan.
Ayon kay Abū Hurayrah (malugod si Allāh sa
kanya) na nagsabi: {Nagsabi ang Sugo ni Allāh
(basbasan siya ni Allāh at pangalagaan):
31
"Ang sinumang hindi nag-iwan ng pagsasabi ng
kabulaanan at paggawa nito, si Allāh ay walang
pangangailangan na mag-iwan siya ng pagkain
niya at pag-inom niya."} (Nagsalaysay nito si
Imām Al-Bukhārīy: 1903.)
Ang "kabulaanan" ay nangangahulugang: ang
kasinungalingan, ang pagkiling palayo sa
katotohanan, at ang paggawa ng kawalang-
saysay.
Ang "si Allāh ay walang pangangailangan" ay
nangangahulugang: tunay na si Allāh
(napakataas Siya) ay hindi papansin sa pag-
aayuno niya at hindi tatanggap nito. Hindi ito
nangangahulugan na siya ay inuutusan na
magwaksi ng pag-aayuno niya. Ang kahulugan
nito lamang ay ang pagbibigay-babala laban sa
pagsasabi ng kabulaanan.
T: Ano ang mga bagay na pinapayagan na
gawin ng tagapag-ayuno?
S: Mayroong ilang bagay na itinadhana ng mga
may kaalaman sa pagpapahintulot sa mga ito, na
kabilaang sa mga ito ang sumusunod:
1. Ang pagpaligo at ang pagpapalamig sa
pamamagitan ng tubig.
2. Ang paggamit ng siwāk.
32
3. Ang pagmumog at ang pagsinghot ng tubig
nang walang pagpapasobra.
4. Ang pagpapakuha ng kaunting dugo para sa
pagpapasuri.
5. Ang pagpapatak ng gamot sa mata at tainga.
6. Ang pagpapaineksiyon ng hindi pamalit-
sustansiya.
7. Ang pagtikim ng pagkain sa sandali ng
pangangailangan nang walang paglulon at sa
kundisyon na ibuga ito matapos niyon.
8. Ang pagpapabango at ang samyo ng mga
mabango.
9. Ang paggamit ng kohl sa mata.
T: Ano ang kalamangan ng ṣ alāh sa gabi sa
Ramaḍān?
S: Ang ṣalāh sa gabi sa Ramaḍān, ang nakikilala
bilang ṣalāh na tarāwīḥ, ay may isang dakilang
kalamangan.
Ayon kay Abū Hurayrah (malugod si Allāh sa
kanya): {Ang Sugo ni Allāh (basbasan siya ni
Allāh at pangalagaan) ay nagsabi:
"Ang sinumang nagdasal sa gabi ng Ramaḍān
dala ng pananampalataya at dala ng pag-asang
gagantimpalaan, patatawarin sa kanya ang
nauna na pagkakasala niya."} (Nagsalaysay nito
sina Imām Al-Bukhārīy: 37 at Imām Muslim:
759.)
33
Ang "dala ng pananampalataya" ay
nangangahulugang: pananampalataya kay Allāh
at na ito ay isang tungkulin mula sa Kanya
(kaluwalhatian sa Kanya).
Ang "dala ng pag-asang gagantimpalaan" ay
nangangahulugang: dala ng paghiling ng pabuya
at gantimpala mula kay Allāh (napakataas Siya),
hindi dala ng pakitang-tao ni iba pa rito kabilang
sa anumang sumasalungat sa pagpapakawagas.
Magsigasig siya na magdasal ng tarāwīḥ kasama
ng konggregasyon hanggang sa magwakas ang
imām dito upang magtamo ng gantimpala ng
pagdarasal sa gabi nang lubusan batay sa sabi ng
Propeta (basbasan siya ni Allāh at pangalagaan):
"Ang sinumang nagsagawa ng ṣalāh sa gabi
(tahajjud) kasama ng imām hanggang sa lumisan
ito, itatala para sa kanya ang pagkasagawa ng
ṣalāh sa gabi." (Nagsalaysay nito si Imām At-
Tirmidhīy: 806.)
T: Ano ang mga bagay-bagay na isinakaibig-
ibig ang pagsasagawa ng mga ito sa huling
sampung gabi ng Ramaḍān at Laylatulqadr
(Gabi ng Pagtatakda)?
S: Ang Propeta noon (s) ay nagsusumikap sa
sampung huling gabi ng Ramadan ng hindi niya
pinagsusumikapan sa iba pa sa mga ito.
Hinahangad niya ang Laylatulqadr sa mga iyon.
Babanggit tayo ng isang tala ng mga gawaing
34
isinakaibig-ibig ang paggawa ng mga ito sa mga
iyon:
1. Ang dami ng pagsisipag sa mga ito.
Ayon kay `Ā’ishah (malugod si Allāh sa kanya) na
nagsabi: {Ang Propeta noon (basbasan siya ni
Allāh at pangalagaan), kapag pumasok ang
sampu, ay naghihigpit ng pantapis niya,
nagpupuyat sa gabi, at nanggigising ng mag-anak
niya.}3 (Nagsalaysay nito sina Imām Al-Bukhārīy:
2024 at Imām Muslim: 1174.)
Ang "naghihigpit ng pantapis niya" ay isang
metonimya (pagpapalit-tawag) sa paghahanda
para sa pagsamba at pagsisipag para rito bilang
karagdagan sa nakahiratian.
Ayon pa rin kay `Ā’ishah: {Ang Sugo ni Allāh noon
(basbasan siya ni Allāh at pangalagaan) ay
nagsisipag sa huling sampung araw [ng Ramaḍān]
ng hindi niya ipinagsisipag sa iba pa rito.}
(Nagsalaysay nito si Imām Muslim: 1175.)
Ang Laylatulqadr ay nasa sampung huling gabi ng
Ramaḍān. Kaya kailangan sa Muslim na
samantalahin ang lahat ng mga gabi ng sampung
huling gabi upang matapatan niya ang
Laylatulqadr. Ayon sa Anak ni `Abbās (malugod si
Allāh sa kanilang dalawa): {Ang Propeta
(basbasan siya ni Allāh at pangalagaan) ay
nagsabi: Ang Laylatulqadr ay nasa sampung
huling gabi ng Ramaḍān. Kaya kailangan sa
3 Ang sampung huling gabi ng Ramaḍān.
35
Muslim na samantalahin ang lahat ng mga gabi ng
sampung huling gabi upang matapatan niya ang
Laylatulqadr. (Nagsalaysay nito si Imām Al-
Bukhārīy: 2021.)
2. Ang Pagdarasal sa Laylatulqadr
Ayon kay Abū Hurayrah (malugod si Allāh sa
kanya): {Ayon sa Propeta (basbasan siya ni Allāh
at pangalagaan) na nagsabi: "Ang sinumang
nagdasal sa Gabi ng Pagtatakda dala ng
pananampalataya at dala ng pag-asang
gagantimpalaan, patatawarin sa kanya ang
nauna na pagkakasala niya."} (Nagsalaysay nito
sina Imām Al-Bukhārīy: 1901 at Imām Muslim:
760.)
3. Ang Pagsasagawa ng I`tikāf sa Masjid
Ayon kay `Ā’ishah (malugod si Allāh sa kanya) na
nagsabi: "Ang Propeta noon (basbasan siya ni
Allāh at pangalagaan) ay nananatili sa masjid sa
sampung huling araw ng Ramaḍān.")
(Nagsalaysay nito sina Imām Al-Bukhārīy: 2033
at Imām Muslim: 1172).
Ang i`tikāf ay ang pagkahiwalay ng sarili para sa
pagsamba sa masjid, ang pagkahiwalay ng sarili
sa pagpapakaabala sa nilkiha, ang
pagpapabakante ng puso mula sa mga bagay-
bagay ng Mundo, at ang pagpapakaabala nito
lamang kay Allah (zt).
36
Bigkasin ang Sūrah Al-Qadr at ipaliwanag ito.
S: Sa ngalan ni Allāh, ang Napakamaawain, ang
Maawain.
{1. Tunay na Kami ay nagpababa nito sa Gabi ng
Pagtatakda.
2. Ano ang nagpabatid sa iyo kung ano ang Gabi
ng Pagtatakda?
3. Ang Gabi ng Pagtatakda ay higit na mabuti
kaysa sa isang libong buwan.
4. Nagbababaan ang mga Anghel at ang Espiritu
rito ayon sa pahintulot ng Panginoon Nila kalakip
ng bawat utos.
5. Kapayapaan ito – hanggang sa paglitaw ng
madaling-araw.} (Qur'ān 97:1-5)
Ang Pagpapakahulugan Dito:
{1. Tunay na Kami ay nagpababa nito sa Gabi ng
Pagtatakda.}
(Qur'ān 97:1) Tunay na Kami ay nagpababa ng
Qur'ān nang isang buo sa pinakamababang langit
gaya ng pagpapasimula Namin ng pagpapababa
nito sa Propeta (ang basbas at ang pangangalaga
ay sumakanya) sa Gabi ng Pagtatakda mula sa
buwan ng Ramaḍān.
37
{2. Ano ang nagpabatid sa iyo kung ano ang Gabi
ng Pagtatakda?}
(Qur'ān 97:2) Nakaaalam ka ba, O Propeta, kung
ano ang nasa sa Gabing ito na kabutihan at
pagpapala?
{3. Ang Gabi ng Pagtatakda ay higit na mabuti
kaysa sa isang libong buwan.}
(Qur'an 97:3) Ang Gabing ito ay isang gabing
dakilang ang kabutihan sapagkat ito ay higit na
mabuti kaysa sa isang libong buwan para sa
sinumang nakapagdasal dito dala ng
pananampalataya at dala ng pag-asang
gagantimpalaan. Ito ay isang gabing biniyayaan,
na ang maayos na gawa rito ay higit na mabuti
kaysa sa gawa ng isang libong buwan.
{4. Nagbababaan ang mga Anghel at ang Espiritu
rito ayon sa pahintulot ng Panginoon Nila kalakip
ng bawat utos.}
(Qur'an 97:4) Nagbababaan ang mga Anghel at
bumababa si Anghel Gabriel (sumakanila ang
pangangalaga) dito ayon sa pahintulot ng
Panginoon Nila (kaluwalhatian sa Kanya) kalakip
ng bawat utos na itinadhana ni Allāh sa taon na
iyon, maging isang panustos man o isang
38
kamatayan man o isang panganganak man o iba
pa man doon kabilang sa itinatakda ni Allāh.
{5. Kapayapaan ito – hanggang sa paglitaw ng
madaling-araw.}
(Qur'ān 97:5) Ang biniyayaang gabing ito ay
kabutihan sa kabuuan nito mula sa pagsisimula
nito hanggang sa wakas nito sa paglitaw ng
madaling-araw.
T: Ano ang zakātulfiṭr?
S: Ito ay kawanggawa (zakāh) na isinatungkulin
ng Islām sa okasyon ng pagtigil-ayuno (fiṭr) ng
Ramaḍān.
Kinakailangan ang zakātulfiṭr (zakāh ng pagtigil-
ayuno) sa bawat Muslim na nakatatanda at
nakababata, at lalaki at babae, na inilalabas ng
taong Muslim para sa sarili niya at para sa
sinumang ginugugulan niya gaya ng kabiyak at
mga anak.
Ayon sa Anak ni `Umar (malugod si Allāh sa
kanilang dalawa) na nagsabi: {Nagsatungkulin
ang Sugo ni Allāh (basbasan siya ni Allāh at
pangalagaan) ng zakāh ng pagtigil-ayuno na
isang ṣā` ng datiles o ng isang ṣā` ng sebada sa
alipin at malaya, lalaki at babae, at nakababata at
nakatatanda kabilang sa mga Muslim.}
Nagsalaysay nito sina Imām Al-Bukhārīy: 1503 at
Imām Muslim: 984).
39
Inilalabas ang zakātulfiṭr mula sa pagkain ng mga
mamamayan ng bayan (staple food) gaya ng
bigas at tulad nito. Ang pinakamainam na oras sa
pagpapalabas nito ay sa umaga ng `īd bago ng
ṣalāh ng `īd. Pinapayagan ito isang araw o
dalawang araw bago niyon. Ang sukat nito ay 3
kilogramo humigit-kumulang.
T: Ano ang kasanhian sa pagkakinakailangan
ng zakātulfiṭr?
S: Kabilang doon:
1. Ang pagdadalisay ng tagapag-ayuno mula sa
anumang marahil nangyari nga sa pag-aayuno
niya na kawalang-kapararakan at kahalayan.
2. Ang pagbibigay-kasapatan sa mga maralita at
mga dukha para hindi manghingi sa araw ng `īd
at ang pagpapasok ng pagkagalak sa kanila upang
ang `īd ay maging araw ng pagkatuwa at
pagkagalak para sa lahat ng mga pangkatin ng
lipunan sapagkat ayon kay Ibnu `Abbās (malugod
si Allāh sa kanilang dalawa) na nagsabi:
{Nagsatungkulin ang Sugo ni Allāh (basbasan siya
ni Allāh at pangalagaan) ng zakāh ng pagtigil-
ayuno bilang pandalisay para tagapag-ayuno
mula sa kawalang-kapararakan at kahalayan at
bilang pangkain ng mga dukha.} (Nagsalaysay
nito si Imām Abū Dāwud: 1609.)
3. Dito ay may paghahayag ng pasasalamat sa
pagpapala ni Allāh sa tao sa pamamagitan ng
paglubos sa pag-aayuno sa buwan ng Ramaḍān,
40
pagdarasal dito, at paggawa ng anumang naging
posible na mga maayos na gawain sa pinagpalang
buwang ito.
4. Ang pagtamo ng gantimpala at pabuyang dakila
sa pamamagitan ng pagbibigay nito sa mga
karapat-dapat dito sa tinakdaang oras nito.
T: Ano ang mga sunnah ng `īd?
S: Ang `īd sa Islām ay isang pagkakahayag
kabilang sa mga pagkakahayag ng pagkatuwa sa
kabutihang-loob ni Allāh at awa Niya. Kabilang sa
mga sunnah na ginagawa ng Muslim sa araw ng
`īd ang sumusunod:
1. Ang pagpaligo bago ng paglabas papunta sa
ṣalāh ng `īd.
Natumpak nga sa pagkasalaysay sa Muwaṭṭa' at
iba pa rito na si `Abdullāh bin `Umar (malugod si
Allāh sa kanilang dalawa) ay naliligo noon sa
araw ng pagtigil-ayuno bago siya pumunta sa
dasalan. (Muwaṭṭa' Mālik, 1/177.)
2. Ang pagkain bago ng paglabas papunta sa ṣalāh
ng `īd ng pagtigil-ayuno kaya naman hindi lalabas
papunta sa ṣalāh hanggang sa makakain ng mga
datiles sapagkat ayon kay Anas bin Mālik
(malugod si Allāh sa kanya) na nagsabi: {Ang Sugo
ni Allah noon (s) ay hindi umaalis sa araw ng
pagtigil-ayuno hanggang sa makakain siya ng
mga datiles ... at kumakain siya ng mga ito ng
gansal.} (Nagsalaysay nito si Imām Al-Bukhārīy:
953.)
41
3. Ang pagsambit ng takbīr sa `īd.
Ang oras ng pagsambit ng takbīr sa `īd ng
pagtigil-ayuno ay nagsisimula mula sa bisperas
ng `īd. Ibig sabihin: mula sa maghrib ng huling
gabi sa Ramaḍān hanggang sa pumasok ang
imām sa ṣalāh ng `īd.
Nagsabi si Allāh:
{at upang bumuo kayo ng bilang at upang
dumakila kayo kay Allāh dahil nagpatnubay Siya
sa inyo, at nang sa gayon kayo ay
magpapasalamat.} (Qur'ān 2:185)
4. Ang pagbabatian. Kabilang sa mga etiketa ng
`īd ang kaaya-ayang pagbabatian na
ipinagpapalitan ng mga tao sa pagitan nila
maging alinman ang pananalita nito, tulad ng
pagsasabi sa isa't isa sa kanila ng: "Taqabbala -
llāhu minnā wa-minkum (Tumanggap nawa si
Allāh mula sa amin at mula sa inyo.)" o "`Īd
mubārak (Pinagpalang pagdiriwang)" at
anumang nakawangis niyon na mga parirala ng
pinapayagang pagbati.
Ayon kay Jubayr bin Nufayr (malugod si Allāh sa
kanya) na nagsabi: {Ang mga Kasamahan ng Propeta
noon (basbasan siya ni Allāh at pangalagaan), kapag
nagkita sila sa araw ng `īd, ay nagsasabi sa isa't isa sa
kanila ng: "Taqabbala -llāhu minnā wa-minkum
(Tumanggap nawa si Allāh mula sa amin at mula sa
inyo.)"} (Nagsalaysay nito si Al-Muḥāmilīy gaya ng
42
nasaad sa Fatḥ Al-Bārī, 2/446. Nagsabi si Ibnu
Ḥajar: Ang isnād nito ay maganda.)
5. Ang pagpapakarikit para sa dalawang `īd.
Ayon kay `Umar bin Al-Khaṭṭāb (malugod si Allāh
sa kanya) na nagsabi: {O Sugo ni Allāh, tunay na
ako po ay nakakita kay `Uṭārid habang nagtitinda
ng kasuutang yari sa makapal na seda. Kaya kung
sakaling bilhin ko po iyon saka isuot ko iyon para
sa mga delegasyon at para sa `īd?} (Nagsalaysay
nito sina Imām Al-Bukhārīy: 948 at Imām
Muslim: 2068.)
Ayon kay Nāfi`: {Ang Anak ni `Umar (malugod si Allāh
sa kanilang dalawa) ay nagsusuot noon sa dalawang `īd
ng pinakamaganda sa mga damit niya.} (Nagsalaysay
nito si Imām Al-Bayhaqīy sa As-Sunan Al-Kubrā:
6143.)
8. Ang pagpunta sa ṣalāh mula sa isang daan at
ang pag-uwi mula sa iba pang daan.
Ayon kay Jābir bin `Abdullāh (malugod si Allāh sa
kanilang dalawa) na nagsabi: {Ang Propeta noon
(basbasan siya ni Allāh at pangalagaan), kapag
araw ng `īd, ay nag-iiba ng daan [sa pag-uwi].}
(Nagsalaysay nito si Imām Al-Bukhārīy: 986.)
T: Ano ang kainaman ng pag-aayuno ng anim
na araw mula sa Shawwāl?
S: Ang pag-aayuno ng anim na araw mula sa
Shawwāl ay isang tungkulin sa Ramaḍān na isang
sunnah na isinakaibig-ibig. Sa pag-aayunong iyon
ay may isang dakilang kainaman at isang
43
malaking pabuya. Iyon ay dahil sa ang sinumang
nag-ayuno sa mga ito, may itatala para sa kanya
na pag-aayuno ng isang buong taon. Nagsabi ang
Propeta (basbasan siya ni Allāh at pangalagaan):
"Ang sinumang nag-ayuno sa Ramaḍān,
pagkatapos pinasundan ito ng anim na araw mula
sa Shawwāl, ito ay magiging gaya ng pag-ayuno ng
isang taon." (Nagsalaysay nito si Imām Muslim:
1164)
T: Ano ang itinuro sa atin ng Ramaḍān at ano
na matapos ng Ramaḍān?
S: Magwawakas tayo sa pamamagitan ng
pagsagot sa tanong na ito. Ang pag-aayuno ay
kabilang sa pinakadakila sa "mga paaralan" ng
Islām na nadudulutan ng edukasyon sa mga ito
ang mga alagad ng Islām, na isang haligi kabilang
sa mga haligi ng Relihiyon at mga dakilang gusali
nito. Ang mga ito ay ang ilan sa mga aralin at mga
karunungan na natutuhan ng tao sa "paaralan" ng
pag-aayuno sa buwan ng Ramaḍān upang
magpatuloy siya sa mga ito matapos ng
Ramaḍān:
Ang Unang Aralin
Ang buwan ng Ramaḍān ay nagturo sa atin na ang
pagtitiis ay ang kabilang sa pinakakapita-pitagan
sa mga pagsamba at mga pampalapit-loob [kay
Allāh]. Kaya naman kapag nagtitiis ang tao sa
pagpigil sa pagkain at pag-inom, tunay na siya
dahil doon ay nagpapakahirati sa kaasalan ng
44
pagtitiis na kinasasalalayan ng kabutihan sa
kabuuan nito, na nagtitipon sa pagtitiis sa
pagtalima, pagtitiis laban sa pagsuway, at
pagtitiis sa mga itinakdang nakasasakit. Nagsabi
si Allāh kaugnay sa kainaman ng pagtitiis:
{Lulubus-lubusin lamang ang mga nagtitiis sa
pabuya sa kanila nang walang pagtutuos."}
(Qur'ān 39:10)
Ang Ikalawang Aralin
Ang buwan ng Ramaḍān ay nagturo sa atin ng
pagpapasakop kay Allāh (napakataas Siya) at sa
Sugo Niya (basbasan Niya ito at pangalagaan) sa
pag-uutos at pagsaway. Nagsabi si Allāh:
{Hindi naging ukol sa isang lalaking
mananampalataya ni sa isang babaing
mananampalataya, kapag humusga si Allāh at
ang Sugo Niya ng isang bagay, na magkaroon sila
ng mapagpipilian sa nauukol sa kanila. Ang
sinumang susuway kay Allāh at sa Sugo Niya ay
naligaw nga nang isang pagkaligaw na malinaw.}
(Qur'ān 33:36)
Ang Ikatlong Aralin
Ang buwan ng Ramaḍān ay nagturo sa atin ng
pangingilag magkasala kay Allāh na pagpigil sa
45
dila, mga bahagi ng katawan, at mga pagnanasa
alang-alang kay Allāh. Nagsabi si Allāh:
{O mga sumampalataya, isinatungkulin sa inyo
ang pag-aayuno kung paanong isinatungkulin ito
sa mga bago pa ninyo, nang sa gayon kayo ay
mangingilag magkasala.} (Qur'ān 2:183)
Ayon kay Abū Hurayrah (malugod si Allāh sa
kanya): {Ayon sa Propeta (basbasan siya ni Allāh
at pangalagaan) na nagsabi: "Nagsasabi si Allāh
(kamahal-mahalan Siya at kapita-pitagan): Ang
pag-aayuno ay para sa Akin at Ako ay gaganti sa
kanya. Nag-iwan siya ng pagnanasa niya, pagkain
niya, at inumin niya alang-alang sa Akin. Ang pag-
aayuno ay kalasag."} Nagsalaysay nito sina Imām
Al-Bukhārīy: 7492 at Imām Muslim: 1151).
Nagsabi ang Sugo ni Allāh (basbasan siya ni Allāh
at batiin ng kapayapaan): "Ang sinumang hindi
nag-iwan ng pagsasabi ng kabulaanan at
paggawa nito, si Allāh ay walang
pangangailangan na mag-iwan siya ng pagkain
niya at pag-inom niya." (Nagsalaysay nito si Imām
Al-Bukhārīy: 1903.)
Ang Ikaapat na Aralin
Ang buwan ng Ramaḍān ay nagturo sa atin ng
pagsamba at katamisan nito upang magpatuloy
46
tayo rito matapos ng Ramaḍān ng pagdarasal sa
gabi, pag-aayuno, at pagbabasa ng Qur'ān.
Kaugnay sa pag-aayuno, nagsabi ang Propeta
(sumakanya ang basbas at ang pangangalaga):
"Ang sinumang nag-ayuno sa Ramaḍān dala ng
pananampalataya at dala ng pag-asang
gagantimpalaan, patatawarin sa kanya ang
nauna na pagkakasala niya."} (Nagsalaysay nito
sina Imām Al-Bukhārīy: 38 at Imām Muslim:
760.)
Kaugnay sa kainaman ng pagdarasal sa gabi,
nagsabi ang Propeta (sumakanya ang basbas at
ang pangangalaga): "Ang sinumang nagdasal sa
gabi ng Ramaḍān dala ng pananampalataya at
dala ng pag-asang gagantimpalaan, patatawarin
sa kanya ang nauna na pagkakasala niya."}
(Nagsalaysay nito sina Imām Al-Bukhārīy: 37 at
Imām Muslim: 759.)
Kaugnay sa pagbabasa ng Qur'ān, nagsabi ang
Propeta (sumakanya ang basbas at ang
pangangalaga): "... ang pinakagalante sa magiging
anuman sa Ramaḍān kapag nakikipagkita siya
kay Anghel Gabriel. Ito noon ay nakikipagkita sa
kanya sa bawat gabi ng Ramaḍān saka nakikipag-
aralan sa kanya ng Qur'ān." (Nagsalaysay nito
sina Imām Al-Bukhārīy: 6 at Imām Muslim:
2308.)
Kaya naman magpapatuloy ang tao sa mga
pagsambang ito na pag-aayuno, pagdarasal sa
47
gabi, at pagbabasa ng Qur'ān, kahit pa hindi pa
tulad ng sa Ramaḍān.
Ang Ikalimang Aralin
Ang buwan ng Ramaḍān ay nagturo sa atin ng
pagsasaalang-alang kay Allāh at katayuan ng
pagpapahusay (iḥsān). Ang pagpapahusay ay na
sumamba tayo kay Allāh na para bang tayo ay
nakakikita sa Kanya ngunit kung tayo man ay
hindi nakakikita sa Kanya, tunay na Siya naman
ay nakakikita sa atin. Iyon ay dahil ang tagapag-
ayuno ay nagsasanay sa sarili niya sa
pagsasaalang-alang kay Allāh (napakataas Siya)
kaya nagwawaksi siya ng pinipithaya ng sarili
niya sa kabila ng kakayahan niya roon dahil sa
kaalaman niya sa pagmamasid ni Allāh sa kanya.
Nagsasabi si Allāh:
{Siya ay kasama sa inyo nasaan man kayo. Si Allāh
sa anumang ginagawa ninyo ay Nakakikita.}
(Qur'ān 57:4)
Ang Ikaanim na Aralin
Ang buwan ng Ramaḍān ay nagturo sa atin na ang
Relihiyon natin ay ginhawa. Hindi nag-aatang si
Allāh sa isang kaluluwa kundi ng kaya nito. Kaya
ang sinumang nakakakaya sa pag-aayuno ay
mag-aayuno; at ang sinumang hindi nakakakaya
ay titigil-ayuno at magbabayad-ayuno ng
kailangan sa kanya o magbabayad ng panakip-
48
sala. Iyon ay alinsunod sa kalagayan niya.
Nagsabi si Allāh:
{Kaya ang sinumang nakasaksi kabilang sa inyo
sa buwan [ng Ramaḍān] ay mag-ayuno siya rito at
ang sinumang maysakit o nasa isang paglalakbay
ay [mag-aayuno ng mismong] bilang mula sa mga
ibang araw. Nagnanais si Allāh sa inyo ng isang
ginhawa at hindi Siya nagnanais sa inyo ng hirap
at upang bumuo kayo ng bilang at upang
dumakila kayo kay Allāh dahil nagpatnubay Siya
sa inyo, at nang sa gayon kayo ay
magpapasalamat.} (Qur'ān 2:185)
Ang Ikapitong Aralin
Ang buwan ng Ramaḍān ay nagturo sa atin ng
pagkakawanggawa at paggawa ng maganda sa
mga maralita at mga dukha at pakikiramay sa
kanila sapagkat ang Propeta nga noon (basbasan
siya ni Allāh at pangalagaan) ay ang
pinakagalante sa magiging anuman sa Ramaḍān.
(Nagsalaysay nito sina Imām Al-Bukhārīy: 6 at
Imām Muslim: 2308.)
Dahil ang tao kapag nakatikim ng hapdi ng
gutom, nag-oobliga sa kanya iyon ng
49
pagsimpatiya sa mga maralita. Ito ay kabilang sa
mga kakanyahan ng pangingilag magkasala.
Ang Ikawalong Aralin
Ang buwan ng Ramaḍān ay nagturo sa atin ng
lawak ng pagpapatawad ni Allāh (napakataas
Siya), pagkaawa Niya, at kabutihang-loob Niya
sapagkat ito ay isang buwan na kabuuan nito ay
pagkaawa, pagpapatawad, at pagpapalaya mula
sa Apoy. Narito ang Gabi ng Pagtatakda, na higit
na mabuti kaysa sa isang libong buwan, ibig
sabihin: sa nakahihigit sa walumpung taon at
apat na buwan. Nagsabi si Allāh:
{2. Ano ang nagpabatid sa iyo kung ano ang Gabi
ng Pagtatakda?
3. Ang Gabi ng Pagtatakda ay higit na mabuti
kaysa sa isang libong buwan.
4. Nagbababaan ang mga Anghel at ang Espiritu
rito ayon sa pahintulot ng Panginoon Nila kalakip
ng bawat utos.
5. Kapayapaan ito – hanggang sa paglitaw ng
madaling-araw.} (Qur'ān 97:2-5)
Ang Pagwawakas ng mga Aralin
Ano na matapos ng Ramaḍān? Si Allāh ay ang
Panginoon ng Ramaḍān at ang Panginoon ng
50
lahat ng mga buwan at mga araw. Kaya kailangan
sa tao ang pananatili sa iisang pinag-ugatan
nagbagu-bago man sa kanya ang mga kalagayan
at ang mga araw. Pansinin at ito ay ang
pangingilag magkasala kay Allāh (kamahal-
mahalan Siya at kapita-pitagan).
Ang Pagwawakas
Sa pagwawakas, tutukoy ako ng mga sanggunian
at mga pinagkukunang tagapagbigay-katuturan.
Para sa pagpapakalawak sa paksang ito at para sa
pagpapakatuto ng mga usapin ng pag-aayuno,
sasangguni sa mga ito ang sinumang nagnanais.
Ang aklat na "Risālatan Mūjazatān Fī Zakāh Wa
Ṣiyām" ni Shaykh `Abdul`azīz bin Bāz.
Ang aklat na "Majālis Shahr Ramaḍān" ni Shaykh
Muḥammad bin Ṣāliḥ Al-`Uthaymīn.
Ang aklat na "Majālis Shahr Ramaḍān Al-
Mubārak" at kasunod nito na "Itḥāf Ahl Al-Īmān
Bi-Durūs Shahr Ramaḍān" ni Shaykh Ṣāliḥ bin
Fawzān Al-Fawzān.
Ang aklat na "`Uqūd Al-Jumān Fī Durūs Shahr
Ramaḍān" ni Shaykh Sa`d Turkīy Al-Kathlān.
Ang aklat na "Durūs Shahr Ramaḍān" ni Shaykh
Muḥammad bin Shāmīy Shaybah.
O Allāh, tunay na Ikaw ay Mapagpaumanhin na
Mapagbigay; iniibig Mo ang pagpapaumanhin
kaya magpaumanhin Ka sa amin. Basbasan ni
Allāh ang Pinuno nating si Muḥammad, ang mag-
51
anak niya, at ang mga Kasamahan niya nang
sama-sama.
52
