Bawat tao ay nakaaalam nang kaalamang tiyak na siya ay mamatay nang walang pasubali, ngunit ano ang kahahantungan niya matapos ang kamatayan? Siya ba ay maligaya o hapis?

Tunay na marami sa mga bansa at mga kalipunan ay naniniwala na sila ay bubuhayin matapos ang kamatayan at tutuusin sa mga gawa nila. Kung mabuti ay mabuti ang ganti, at kung masama ay masama ang ganti.(1)Ang bagay na ito, ang pagbubuhay at ang pagtutuos, ay kinikilala ng mga matinong isip at kinakatigan ng mga batas na makadiyos. Ang batayan nito ay tatlong saligan:

Pagkilala sa kalubusan ng kaalaman ng Panginoon;

Pagkilala sa kalubusan ng kapangyarihan Niya;

Pagkilala sa kalubusan ng karunungan Niya.(2)

Nagkatigan ang mga patunay na ipinahayag at pinag-isipan sa pagpapatibay sa kabilang-buhay. Ang ilan sa mga patunay na ito ay ang sumusunod:

Ang pagpapatunay sa pagbibigay-buhay sa mga patay sa pamamagitan ng pagkakalikha sa mga langit at lupa. Nagsabi si Allah:

Hindi ba nila nalalaman na si Allah na lumikha sa mga langit at lupa at hindi napagod sa paglikha sa mga ito ay nakakakaya na bumu-hay sa mga patay? Oo, tunay na Siya sa lahat ng bagay ay Makapangyarihan

Qur’an 46:33.

. Nagsabi pa Siya:

Ang lumikha ba sa mga langit at lupa ay hindi nakakakaya na lumikha ng tulad nila? Oo, at Siya ay ang Mapaglikha, ang Maalam.

Qur’an 36:81.

Ang pagpapatunay sa kapangyarihan Niya sa pag-uulit sa paglikha sa ibang pagkakataon sa pamamagitan ng kapangyarihan Niya sa pagkalikha sa mga nilikha nang walang nau-nang pagkakatulad. Ang nakakakaya sa paglikha ay lalong higit na nakakakaya sa pag-uulit. Nagsabi si Allah:

Siya ang nagpapasimula ng paglikha at pagkatapos ay uulitin Niya ito. Ito ay higit na madali sa Kanya. Taglay Niya ang pinakamataas na kata-ngian sa mga langit at lupa.

Qur’an 30:27.

Nagsabi pa Siya:

Gumawa ito para sa Amin ng isang paghahalimbawa at nakalimutan niya ang pagkalikha sa kanya. Nagsabi ito: “Sino ang magbibigay-buhay sa mga buto samantalang ang mga ito ay bulok na?” Sabihin mo: “Bibigyang-buhay ang mga ito ng lumalang sa mga ito sa unang pagkakataon. Siya sa bawat nilikha ay Maalam.”

Qur’an 36:78-79.

Ang pagkalikha sa tao sa pinakamagandang tikas ayon sa buong anyong ito kalakip ng mga bahagi nito, mga lakas nito, mga katangian nito at mga taglay nito na laman, buto, mga ugat, mga nerbiyos,(3)mga daluyan, mga organ, mga kaalaman, mga pagnanais at mga nagagawa na taglay niya ay pinakamalaking patunay sa kapangyarihan ni Allah sa pagbibigay-buhay sa mga patay.

Ang pagpapatunay sa kapangyarihan Niya sa pagbibigay-buhay sa tahanan sa kabilang-buhay sa pamamagitan ng pagbibigay-buhay na nagaganap sa buhay sa mundo. Nasaad ang kabatiran hinggil dito sa mga makadiyos na kasulatan na ibinaba ni Allah sa mga sugo Niya. Kabilang sa mga kabatirang ito ay ang pagbibigay-buhay sa mga patay ayon sa kapahintulutan ni Allah sa kamay ni Abraham at ni Kristo, sumakanila ang pagbati. Ang iba pa roon ay marami.

Ang pagpapatunay sa kapangyarihan Niya sa pagbibigay-buhay sa mga patay sa pama-magitan ng kapangyarihan Niya na gumawa ng mga bagay na nakawawangis ng pagtiti-pon at pagkakalap [sa mga bahagi ng patay]. Ang ilan doon ay ang sumusunod:   

Ang paglikha ni Allah sa tao mula sa patak ng punlay na dating magkakahiwalay sa mga bahagi ng katawan — dahil doon nakikilahok ang lahat ng bahagi ng katawan sa kasiyahan sa pakikipagtalik. Tinitipon ni Allah ang patak ng punlay na ito mula sa mga bahagi ng katawan. Pagkatapos ay inilalabas patungo sa lalagyan sa sinapupunan at lumilikha si Allah mula rito ng tao. Kaya kung ang mga bahaging magka-kahiwalay at pagkatapos ay tinipon Niya at binuo Niya mula sa mga ito ang taong iyon at kapag nagkahiwa-hiwalay ang mga ito muli dahil sa kamatayan ay papaanong magiging impo-sible sa Kanya ang pagtipon sa mga ito sa ibang pagkakataon? Nagsabi Siya:

Kaya magbalita kayo sa Akin ng tungkol sa punlay na inilalabas ninyo. Kayo ba ay lumilikha niyon o Kami ay ang Tagapaglikha?

Qur’an 56:58-59.

Na ang mga binhi ng mga halaman sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga anyo ng mga ito, kapag bumagsak sa namamasang lupa at pinaibabawan ng tubig at lupa, ang makat-wirang pagmamasid ay humihiling na mabubulok at masisira ang mga ito. Iyon ay dahil sa ang alinman sa tubig at lupa ay makasasapat na sa pagpapaganap sa pagkabulok kaya naman lalo na kapag magkasama ang mga ito. Ngunit hindi nasisira ang mga ito, bagkus ay nanatiling napangalagaan. Pagkatapos kapag nadagdagan ang kahulumig-migan ay nabibiyak ang butil at lumalabas mula rito ang tubo. Kaya hindi ba nagpa-patunay iyon sa lubos na kapangyarihan at masaklaw ng karunungan? Kaya ang Diyos na Marunong na Nakakaya na ito ay papaanong mawawalan ng kakayahan sa pagtitipon sa mga bahaging ito at sa pagbuo sa mga bahagi ng katawan? Nagsabi si Allah:

Kaya magbalita kayo sa Akin ng tungkol sa ipinunla ninyo? Kayo ba ay nagpapatubo niyon o Kami ang nagpapatubo?

Qur’an 56:63-64.

Ang katapat niyon ay ang sabi Niya:

Nakikita mo na ang lupa ay patay, ngunit kapag  ibinaba Namin sa ibabaw nito ang tubig ay gumalaw-galaw ito, lumago ito at nagpapatubo ito ng bawat nakatutuwang uri.

Qur’an 22:5.

Na ang Tagapaglikha na Nakakakaya na Maalam na Marunong ay nagpapakalayo na lumikha ng mga nilikha dala ng paglalaru-laro at iiwanan sila na mga napababayaan. Nagsabi si Allah:

Hindi Namin nilikha ang langit at ang lupa, at ang anumang sa pagitan ng dalawang ito nang walang-kabuluhan. Iyon ay akala ng mga tumangging sumampalataya. Kaya kapighatian sa mga tumangging sumampalataya mula sa Apoy.

Qur’an 38:27.

Bagkus ay nilikha Niya ang mga nilikha Niya dahil sa isang dakilang kadahilanan at kapita-pitagang layunin. Nagsabi si Allah:

Hindi Ko nilikha ang jinn at ang tao kung hindi upang sambahin nila Ako.

Qur’an 51:56.

Kaya hindi naaangkop sa Marunong na Diyos na ito na magkakapantay para sa Kanya ang tumatalima sa Kanya at ang sumusuway sa Kanya. Nagsabi si Allah:

O gagawin ba Namin ang mga sumampalataya at gumawa ng mga matuwid na gaya ng mga gumagawa ng katiwalian sa lupa? O gagawin ba Namin ang mga nangingilag magkasala na gaya ng mga masamang-loob?

Qur’an 38:28.

Dahil doon, bahagi ng kalubusan ng karunungan Niya at kadakilaan ng panggagapi Niya ay na buhayin Niya ang mga nilikha sa araw ng pagkabuhay upang gantihan ang bawat tao ayon sa gawa nito. Kaya naman gagantimpalaan Niya ang gumagawa ng maganda at pagduru-sahin Niya ang gumagawa ng masama. Nagsabi si Allah:

Tungo sa Kanya ang balikan ninyong lahat. Nangako si Allah ng totoo. Tunay na Siya ay nagpapasimula sa paglikha, pagkatapos ay uulitin Niya ito upang gantihan ang mga sumampalataya at gumawa ng mga matuwid ayon sa pagkamakatarungan. Ang mga tumangging sumampalataya ay magkakaroon ng isang inumin mula sa kumukulong likido at isang masakit na pagdurusa(4)

Qur’an 10:4.

Ang pananampalataya sa Huling Araw — ang Araw ng Pagkabuhay at Pagbubuhay — ay may maraming epekto sa individuwal at lipunan. Kabilang sa mga epekto nito:

Na magsisigasig ang tao sa pagtalima kay Allah dala ng pagkaibig sa gantimpala sa araw na iyon at lalayo siya sa pagsuway kay Allah dala ng pangamba sa parusa sa araw na iyon;

Ang pananampalataya sa Huling Araw ay may pang-aliw sa mananampalataya kapalit ng hindi niya nakamit na lugod at kasiyahan sa mundo, sa pamamagitan ng inaasahan niya na lugod at gantimpala sa kabilang-buhay;

Sa pamamagitan ng pananampalataya sa Huling Araw ay nalalaman ng tao kung saan ang kahahantungan niya pagkatapos ng kamatayan niya. Nalalaman niya na siya ay makiki-pagtagpo sa ganti ng gawa niya, na kung mabuti ay mabuti ang ganti at kung masama ay masama ang ganti; tatayo siya para sa pagtutuos; gagantihan siya ng sinumang nagawan niya ng paglabag sa katarungan; at sisingilin sa kanya ang mga karapatan ng mga tao na nagawan niya ng paglabag sa katarungan o inaway niya;

Na ang pananampalataya kay Allah at sa kabilang-buhay ay magsasakatuparan para sa Sangkatauhan ng katiwasayan at kapayapaan — sa panahon na dumalang ang katiwasayan at hindi tumigil ang mga digmaan. Ito ay walang iba kundi dahil sa ang pananampalataya kay Allah at sa Huling Araw ay nag-oobliga sa tao na magpigil sa kasamaan niya sa iba nang palihim at hayagan. Bagkus manunuot ito sa kinikimkim niya sa dibdib. Ililibing niya ang balak na kasamaan, kung may matagpuan, at kikitilin niya ito bago maisilang;

Ang pananampalataya sa Huling Araw ay pipigil sa tao sa paggawa ng paglabag sa katarungan sa mga ibang tao at sa paglabag sa mga karapatan nila. Kapag sumampalataya ang mga tao sa Huling Araw ay maliligtas sila sa paglabag sa katarungan ng ilan sa kanila sa iba pa, at mapangangalagaan ang mga karapatan nila;

Ang pananampalataya sa Huling Araw ay magbubunsod sa tao na tumingin sa tahanan sa mundo bilang isa sa mga yugto ng buhay at hindi ang buong buhay.

Sa pagwawakas sa bahaging ito ay makabubuting ipampatunay natin ang sabi ni Wayne Butt na isang Amerikano na dating Kristiyano na nagtatrabaho noon sa isa sa mga simbahan at pagkatapos ay yumakap sa Islam. Natagpuan niya ang bunga ng pananampalataya sa Huling Araw yamang nagsasabi siya: “Ako ngayon ay nakaaalam na sa mga sagot sa apat na tanong na umukupa nang madalas sa buhay ko: Sino ako? Ano ang ninanais ko? Bakit ako narito? Saan ang kahahantungan ko?”(5)


Nagkaisa ang lahat ng propeta at sugo sa pag-anyaya ayon sa mga saligang masaklaw (1)gaya ng paniniwala:

kay Allah,

sa mga anghel Niya,

sa mga kasulatan Niya,

sa mga sugo Niya,

sa Huling Araw, at

sa itinakda: ang mabuti rito at ang masama rito;

gaya ng pag-uutos:

1.  sa pagsamba sa Kanya lamang nang walang katambal;

2. sa pagsunod sa landasin Niya at hindi pagsunod sa mga landas na sumasalungat;

3. sa pagbabawal sa apat na masama:

A- ang mga gawang mahalay: ang anumang nakahayag mula sa mga ito at ang anumang nakakubli,

B. ang kasalanan,

C. ang paghihimagsik nang wala sa katwiran, at

D.ang pagtatambal kay Allah at ang pagsamba sa mga diyus-diyusan at mga rebulto;

4. sa pagkakaila ng pagkakaroon ni Allah ng asawa, anak, katambal, katapat at katulad;

5. sa hindi pagsabi tungkol sa Kanya ng hindi totoo;

6. sa pagbabawal sa pagpatay sa mga anak;

7. sa pagbabawal sa pagpatay sa tao nang wala sa katwiran;

8. sa pagsaway sa interes at sa pagkamkam sa ari-arian ng ulila;

9. sa pag-uutos sa pagtupad sa mga kasunduan;

10. sa tamang pagtakal at pagtimbang;

11. sa pagpapakabuti sa mga magulang;

12. sa katarungan sa mga tao;

13. sa katapatan sa salita at gawa;

14. sa pagsaway sa pagwawaldas at pagmamalaki;

15. sa pakikinabang sa mga ari-arian ng mga tao sa pamamagitan ng kabulaanan.

Nagsabi si Ibnu al-Qayyim,(2)kaawaan siya ni Allah:

“Ang mga batas, lahat ng ito kaugnay sa mga saligan ng mga ito kahit pa nagkaiba, ay nagkakasundo. Naikintal ang kagandahan ng mga ito sa mga isip. Kung sakaling ipinatungkol ang mga ito sa hindi naman ukol sa mga ito ay talagang lalabas ang mga ito sa katwiran, kapakanan at awa.

“Bagkus imposible na magdulot ang mga ito ng kasalungatan sa [layong] inihatid ng mga ito:

Ngunit kung sakaling sumunod ang katotohanan sa mga pithaya nila ay talagang nagulo na sana ang mga langit at ang lupa at ang sinumang nasa mga ito.

Qur’an 23:71.

Papaanong ipahihintulot ng may isip na tanggihan ang Batas ng pinakahukom ng mga hukom sa pama-magitan ng laban isinasaad [ng Batas na] ito?”

Dahil dito ang relihiyon ng mga propeta ay iisa gaya ng sinabi ni Allah:

O mga sugo, kumain kayo mula sa anumang mga mabuting bagay at gumawa kayo ng matuwid; tunay na Ako sa anumang ginagawa ninyo ay Maalam. Tunay na ito ay kalipunan ninyo: nag-iisang kalipunan, at Ako ay Panginoon ninyo kaya mangilag kayong mag-kasala sa Akin.

Qur’an 23:51-52.

Nagsabi pa Siya:

Nilinaw(3) Niya para sa inyo bilang bahagi ng Relihiyon ang anu-mang itinagubilin Niya kay Noe at ang isiniwalat Namin sa iyo at ang anumang itina-gubilin Namin kay Abraham, kay Moises at kay Jesus, na nag-uutos: “Pangalagaan ninyo ang Relihiyon at huwag kayong magkahati-hati rito.”

Qur’an 42:13.

Bagkus ang nilalayon sa pamamagitan ng relihiyon ay humantong ang mga tao sa dahilan kung kaya nilikha sila: ang pagsamba sa Panginoon nila nang mag-isa na walang katambal. Kaya nagsasabatas ang relihiyon na ito para sa kanila ng mga tungkulin na isinasatungkulin sa kanila ang pagganap sa mga iyon at naggagarantiya ito para sa kanila ng mga karapatan. Nag-aalalay ito sa kanila ng mga kaparaanan na magpaparating sa kanila sa layuning ito.

Iyon ay upang maisakatuparan sa kanila ang kasiyahan ni Allah at ang kaligayahan sa mundo at kabilang-buhay alinsunod sa makadiyos na pamamaraan na hindi gugutay-gutay sa tao nang buong pagkagutay-gutay ng pagkatao, hindi magdudulot sa personalidad niya ng sakit na mapanligalig na schizophrenia (4) na maghahatid sa kanya sa pagbubungguan ng kalikasan niya at kaluluwa niya, at ng Sansanikob sa paligid niya.

Ang lahat ng sugo ay nag-aanyaya sa makadiyos na relihiyon na nagdudulot sa Sangka-tauhan ng batayang pampaniniwala na sasampalatayanan nila at ng batas na susundin nila sa buhay nila. Dahil doon, ang Torah noon ay pinaniniwalaan at batas. Naatangan ang mga tagasunod nito na magpahatol dito. Nagsabi si Allah:

Tunay na Kami ay nagbaba ng Torah, na sa loob nito noon ay may patnubay at liwanag, na naghahatol sa pamamagitan nito sa mga nagpakahudyo ang mga propeta na mga nagpasakop, at ang mga makapa-nginoon at ang mga pantas

Qur’an 5:44.

Pagkatapos ay dumating ang Kristo (AS). Kasama niya ang Ebanghelyo na sa loob nito noon ay may patnubay at liwanag, at bilang nagpapatotoo sa nauna rito na Torah. Nagsabi si Allah:

Pinasunod Namin sa mga bakas nila si Jesus na anak ni Maria, bilang nagpa-patotoo sa nauna sa kanya na Torah. Ibinigay Namin sa kanya ang Ebanghelyo na sa loob nito noon ay may patnubay at liwanag

Qur’an 5:46.

Pagkatapos ay dumating si Propeta Muhammad (SAS) dala ang pangwakas na batas at buong kapaniwalaan bilang pamantayan sa nauna rito na mga batas at bilang nagpapawalang-saysay sa mga iyon. Ibinigay sa kanya ni Allah ang Qur’an bilang nagpapatotoo sa nauna rito na mga kasulatan. Nagsabi si Allah:

Ibinaba Namin sa iyo ang Aklat taglay ang katotohanan bilang nagpapatotoo sa nauna rito na mga kasulatan at bilang paman-tayan sa mga ito. Kaya humatol ka sa kanila ayon sa ibinaba ni Allah at huwag mong sundin ang mga pithaya nila kapalit ng dumating sa iyo na katotohanan.

Qur’an 5:48.

Nilinaw ni Allah na si Propeta Muhammad (SAS) at ang mga mananampalataya na kasama nito ay sumampalataya sa Kanya gaya ng pagsampalataya sa Kanya ng mga nauna sa kanila na mga propeta at mga sugo. Nagsabi si Allah:

Sumampalataya ang Sugo sa ibinaba sa kanya mula sa Panginoon niya at gayon din ang mga mananampalataya. Bawat isa ay sumampalataya kay Allah, sa mga anghel Niya, sa mga kasulatan Niya, at sa mga sugo Niya. “Hindi kami nagtatangi-tangi sa mga sugo,” sabi nila at sinabi pa nila: “Narinig namin at tumalima kami. Igawad Mo ang kapatawaran Mo, Panginoon namin, at tungo sa Iyo ang kahahantungan.”

Qur’an 2:285.