Babi na farko
Lallai dayawa daga cikin ayyukan mutane suna aikata su
ne karkashin inuwar shari'a na musulunci karkashin
hukunce hukunce masu zuwa a dunkule saboda hukuncin
aikin ya bayyana a garemu tsakanin halasci ko kuma
haramci:
1- Farilla: wannan shine kololuwa wurin martaba na
ayyukan bayi, shine duk wani abu da Allah ya nema aikata shi
wanda yake dole da wani dalili kai tsaye wanda babu shubuha a
cikin sa, kamar umurni da yin salla da azumi da karatun
alkur'ani, hukuncin sa shine lazumtar aikata haka da kuma
zuwa da abunda aka bukata daga bawa na wannan ayyuka tare
da samun lada akan aikatashi ko kuma zunubi akan wanda yaki
aikatashi.
2- Mustahabbi: shine dukkanin abunda Allah yayi umurni
dashi ba akan fuskar dole ba, ana bayar da lada ga wanda ya
aikata shi sannan kuma babu zunubi ga wanda be aikatashi ba,
kamar misalign asiwaki kafin fara salla.
3- Halal: shine dukkanin abunda babu lada akan aikatashi
ko kuma zunubi akan barin shi, kamar tafiya da hawan mota da
makamantan su na dukkanin abunda aka yarda da aikatashi
cikin ayyuka na al'ada na rayuwan mutum na yau da kullum.
4- Makaruhi: shine dukkanin abunda Allah ya hana hana
aikatashi ba akan dole ba, ana bada lada ga wanda yabar
aikatashi domin biyayya ga Allah kuma babu zunubi ga wanda
ya aikata shi, sai dai anason ya nesanta daga gareshi da kuma
abunda ya kunsa sai dai baza'a rubuta zunubi bag a wanda ya
aikata shi, sai dai yawan maimatashi da dogewa akan shi zai iya
sa mutum ke tare iyakokin Allah da kuma fadawa zuwa ga
abunda Allah mabuwayi da daukaka ya hana aikatawa, dalilin
da yasa baza'a rubuta zunubi ba ga mutumin daya aikata
5
makaruhi dukda cewa aiki ne wanda aka kyamace shi saboda
zai iya yayi ne domin biyan wanin lalura me girma da yanayi
na rayuwan mutum wanda zai sanya shi aikata wannan aiki da
yake makaruhi, misali ubangiji madaukaki yana kin saki amma
be haramta shi ba akan bayin sa domin fadada masu al'amuran
su idan akwai laluran aikata hakan.
5- Haramun: shine dukkanin wani aiki da Allah ya hana
aikatashi a fuskar wajibi da wani dalili kai tsaye wanda babu
wani shubuha a cikin sa, ana bayar da zunubi ga wanda ya
aikata shi sannan kuma akwai lada ga wanda yabar aikata shi
domin biyayya ga Allah, Kaman haramcin shan giya.
Banbanci tsakanin halal da haramun:
Lallai sanin halal da kuma banbanta shi daga haram shine
ginshiki na musulunci da kuma dalili akan imani, yana hade ne
da ayyukan zuciya kamar yadda kuma yake hade da ayyukan
gabbai, hukuncin asali na aikata abubuwa shine halal babu
haramun sai ga abunda dalili yazo ingantacce kuma a bayyane
akan haramcin sa, haramtawa da halastawa hakki ne na Allah
madaukaki, kasancewar sa shine mahalicci da reno da
saukakewa da bada ni'ima yana halastawa bayin sa abunda yake
so ya kuma haramta musu abunda yake so, sai dai saboda
rahamar Allah madaukaki da falalar daga gareshi ya sanya halal
da haram domin dalilai wanda ake iya hankalta wanda yake
komawa ga maslahar mutum, akan wannan Allah madaukaki be
halasta wani abu ba face me dadi kuma be haramta komai ba
sai datti.
Canzawar aiki daga wannan gida na hukunci zuwa wani
gida:
1. canzawar aiki daga halal ya koma gidan haramci ko
kuma akasin haka:
6
aiki na halal zai iya canzawa zuwa haramun idan aka samu
dalilai wanda zasu say a canza maimakon aiki ya zama me
kyau wanda rai ke sonsa zuwa aikin mummuna wanda yake
cutar da jiki, misali akan haka shine hukuncin sharia na yawo
akan hanya shine halal, sai dai zai iya canzawa zuwa haramun
idan wani shugaba na musulunci na wani kasa ya karrara
haramcin yawo daga karfe goma na dare misali akan wasu
tutuka ko kuma cikin wasu bira ne saboda wasu dalilai na tsaro
wanda zai iya kaiwa ga rasa ran mutum.
Aiki na haramun zai iya canzawa zuwa halal idan
aka samu dalilai wanda zai sanyashi haka na lalura domin
kiyaye rai daga halaka, kamar shan giya, shan giya hukuncin sa
haramun ne sai zai iya zama halal idan mutum ya bata hanya
acikin sahara ya kusan mutuwa saboda kishi kuma bai samu
ruwa ba sai giya, a wannan yanayi zai sha giyan nan
gwargwadon yadda zai kiyaye ran sa daga halaka amma kuma
bazai wuce wannan kima ba.
2. Aiki ya canza daga wajabci zuwa haramci ko kuma
akasin haka:
Aikin zai iya canzawa daga wajabci zuwa haramci, kuma aikin
na haramun zai iya canzawa zuwa na wajibi, saboda dalilai
wanda zai kawo hakan kamar yadda mukayi bayani a baya,
misali salla wajibi ne sai dai aikata salla zai iya zama haramun
idan mutum yayi salla a cikin gidansa a tsakiyar girgizan kasa
me tsanani wanda yana da tabbacin fa zai halaka idan dai be
fita daga wannan gidan ba da sauri!! Ko kuma ta'addanci ga
mutum na yanke masa kafa hakan haramun ne sai dai uziri na
rashin lafiya zai iya a yankewa mutum kafar sa domin ceton
rayuwan daga halaka to anan wurin yanke kafan wannan mara
lafiya ya zama wajibi akan likita domin masa magani idan
kuma be aikata hakan ba yana da laifi kuma Allah zai azabtar
dashi akan rashin yanke wannan kafa ta mara lafiya.
7
3. Canzawan aiki daga makaruhi zuwa zuwa mustahabbi,
da kuma canzawan aiki daga mustahabbi ko kuma sunna suwa
haramci:
Aiki na makaruhi zai iya canzawa zuwa mustahabbi ko kuma
wajabci, misali saki aiki ne wanda yake makaruhi a shari'a
Allah madaukaki yana kyamansa sai dai a wani lokutan rashin
sakin matan zai iya kaiwa zuwa ga haramun wanda babu wani
hanya da zai gusar da hakan sai sakinta, kamar idan mace ta
kasance me karancin kamun kai kuma ya kasa gyarata anan
wurin abunda yafi shine ya saketa, anan wurin aiki makaruhi ya
zama mustahabbi.
Aiki mustahabbi zai iya komawa haramun, misali yin asuwaki
aiki ne wanda yake mustahabbi amma zai iya zama makaruhiko
kuma haramun idan hakoran mutum suna ciwo zasu fita ya
kuma san cewa idan fa yayi asuwaki zasu fita, a cikin wannan
hali yin asuwaki yaci karo da ka'ida ta shari'a cikin musulunci
wacce tace (babu cuta kuma babu cutarwa).
A takaice:
A takaice da dunkule maganar da sharhin sa ya gabata
shine muslunci ba addini bane makaho wanda baya gani
kuma bay alula da uzirin mutane da ikon sun a rayuwa nay
au da kullum, lallai makanci ya hakika yana cikin idanun
makiyan sa ne wanda suke son yada shubuhohi da
kararyaki akan musulunci domin su rufe hasken Allah
kuma Allah sai ya cika hasken sa koda kuwa kafirai basaso.
Me yuwa ne yakai me karatu me karamci
kasan cewa musulunci ba addini ne ban a zalumci addini ne
na adalci, shi kuma adalci suna cikin sunayen Allah
kyawawa, saboda haka haramci da halastawa a cikin
musulunci sun ginu ne akan adalci ba akan makanta ba, shi
8
kuma zalumci baki dayan sa haramun ne a cikin shari'ar
musulunci.
9
Babi na biyu
A cikin hasken nassoshi na alkur'ani me girma Allah
madaukaki yayi umurni da kyautatawa ga mata da kuma
karramata da rayuwa da ita me dadi hatta bayan karewan
soyayya ta zuciya, Allah madaukaki yace: " kuyi zama dasu me
kyau da dadi, idan kun kyamaci su to wata kila fa kuna
kyamatan abu sai Allah yasa masa alheri me yawa"
(suratun nisa'i ayata 19)
Kuma manzon Allah s.a.w yana cewa: " kada mumini ya
kyamaci mumina idan ya kyamaci wani dabi'a daga gareta zai
yarda da wasu". Muslim ne ya rawaito shi.
Allah madaukaki yayi bayanin hakkokin mata akan mijinta
kamar yadda mijin shima yake da hakkoki akanta, sai Allah
madaukaki yace: " suma sunada kwatankwacin abunda yake
kansu na kyautatawa"
(suratul bakara ayata 228)
Wasiyyar manzon Allah s.a.w ta kasance gabanin rasuwar sa da
kula da dama da karrama su da kuma rashin zalumtar su da
danne masu hakkokin su, manzon Allah s.a.w yace: " ina maku
wasiyya na alheri game da mata" muslim ne ya rawaito shi.
Ya kuma kara cewa s.a.w: " wanda yafi muminai cikan imani
shine wanda yafisu kyawawan dabi'u kuma zababbun ku sune
wanda suka kasance zababbu ga iyalan su" tirmizi da ibn
hibban ne suka rawaito shi, tirmizi yace hadisi ne hasan sahih
kuma yana cikin littafin sahihul jami'u lambar hadisi na: 1230.
10
An karbo hadisi kuma daga Aisha Allah ya kara mata yarda
tace: manzon Allah s.a.w yace: " mafi alherin ku shine wanda
ya zama mafi alheri ga iyalan sa kuma ni nafiku zama mafi
alheri ga iyalai na". Ibn hibban ne ya rawaito shi cikin littafin
san a sahihi da tirmizi hadisi na 3314 cikin littafin sahihul
jami'u.
Ya kuma yi umurni da hakuri akan kura kuran su da kuma
raunin hankalinta da kuma kawar dakai daga kaskancinta yana
me bayyana dabi'ar mace wanda Allah madaukaki ya halicce ta
akai, sai manzon Allah s.a.w yace: " lallai mace fa an halicce ta
ne daga kashin hakarkari, bazata taba mike maka ba, idan
zakaji dadi da ita kaji dadi da ita a haka a karkacenta, idan
kuma kace zata mikar da ita zaka karya ta ne kawai, karyata
shine sakinta". Muslim ne ya rawaito shi.
Ya kuma kara fadi har wayau cewa: " ina maku wasiyya na
alheri ga mata saboda an halicce su ne daga kashin hakarkari
kuma mafi karkacewar kashin hakar kari shine na sama, idan
kace zaka mikar dashi zaka karya shi idan kuma ka kyale shi
hakan zaici gaba da zama a karkatanshi, sabo da haka ina maku
wasiyya na alheri akansu". Buhari ne ya rawaito shi.
Maznon Allah s.a.w shine abun koyin musulmai wanda Allah
ya wajabta masu bin sunnar sa, Allah madaukaki yace: " hakika
kunada koyi na kwarai daga manzon Allah ga wanda yake
kwadayin samun rahamar Allah da rana ta karshe ya kuma
ambaci Allah dayawa".
(Suratul ahazab ayata 21)
11
Shine abun kuyi na kololuwa da kuwa dabi'a masu daraja Allah
ya aiko shi da addini mikakke kuma ubangijin sa ya
tarbiyyantar dashi ya kuma kyautata tarbiyyan sai ya kasance
abun kuyi wurin kyawawan dabi'u da halaye na gari, Allah
madaukaki yace: " lallai kana kan dabi'u masu girma".
(Suratul kalam ayata 4)
Yayi aiki da kyawawan dabi'un sa a aikace akan abubuwan da
suka faru ya sanyata kuma suka zama milali na gani, cikin fadin
sa s.a.w: " an aiko ni ne domin na cika kyawawun halaye".
Malik ya kawo shi cikin muwadda da kuma buhari cikin adabul
mufrad kuma yana cikin littafin sahihah lambar hadisi na (45).
Matar sa Aisha tana fadi game dashi wacce tasan bubuwan shi
mu'amala saba da sahabban sa: " dabi'un sa ya kasance alkur'ani
ne". ahmad ne ya rawaito shi cikin sahihul jami'a(4811), watan
yana bin umurnin da yayi yana kuma barin dukkanin abunda da
ya hana babu wata dabi'a ta kwarai wanda alkur'ani ya
kwataidar akanta face manzon Allah s.a.w ya kasance wanda
yafi kowa riko da ita, kuma babu wata dabi'a mara kyau wanda
alkur'ani ya hana face manzon Allah s.a.w ya kasance wanda
yafi kowa tsananin nisantar sa.
Hakika duk wanda yake bibiyan tarihin sa da lura cikin hadisan
sa masu daraja zai gani a bayyane cewa manzon Allah s.a.w ya
hana hakan kuma ya tsawatar akan haka matuka, matar sa
Aisha Allah ya kara mata yarda tana cewa game dashi: "
manzon Allah s.a.w be taba dukan komai ba da hannun sa ko
mace ko wani bawan sa me masa hidima sai dai yayi jihadi
12
fisabilillah. Kuma ba'a taba masa wani laifi ba ya rama sai dai
idan an keta hurumin Allah shine yake ramako domin Allah
madaukaki mabuwayi" msulim ne ya rawaito hadisin [ ma'anar
hadisin shine ba'a taba cutar dashi bay ace zai dau fansa ko
kuma ramuwa ba sai dai idan an keta iyakokin Allah sai ya
taimaki hakan ya kuma ladabta wanda ya keta su].
Kai hatta makiyan sa wanda suke kokarin bata da'awar sa da
kuma katange mutane daga gareta basu taba tabbatar da wani
abu akan haka ba wanda yake sabama abunda muka ambata.
Bari muka abunda wanda yafi kusanci dashi cikin mutane ya
kuma lazimce shi sosai wanda babu shakka dadewa da lazimtar
mutum zai bayyana maka halayen sa baki daya, hadimin sa
Anas dan malik yana cewa game dashi wanda yayi masa
hidima na tsawon shekaru goma:
" na yima manzon Allah s.a.w hidima na tsawon shekaru goma
amma be taba cemun ba kul ko sau daya, kuma be taba cemun
ba game da wani abu dana aikata me yasa ka aikata ko kuma
abunda ban aikata ba yacemun me yasa baka aikata shi ba?
Manzon Allah s.a.w ya kasance yafi kowa kyawawun dabi'u
cikin mutane" muslim da tirmizi ne suka rawaito shi.
13
Babi na uku
Lallai inda ake samu dalilai a musulunci shine cikin nassosi na
littafin Allah madaukaki da sunnar manzon sa in gantacce me
daraja amincin Allah ya tabbata a gareshi da sahabban sa da
iyalan sa, daga cikin wannan abubuwa biyun ne zamu kafa
hujja dasu wanda a karkashin su ne zai bayyanar mana
hukuncin dukar mace a cikin musulunci shin hakan wajibi ne
ko kuma mustahabbi ko halal ko makaruhi ne ko kuma
haramun daga cikin hadisin da Iyas dan Abdullahi ya rawaito
inda yace: manzon Allah s.a.w yace: " kada ku rika dukan
bayin Allah mata, sai umar yazo wurin manzon Allah s.a.w
yace masa: mata suna bijirewa mazajen su, sai yayi ramgwame
akan dukan su sai gidan manzon Allah s.a.w ya cika da mata
suna kawo koken mazajen su, sai manzon Allah s.a.w yace: "
hakika gidan Muhammad fay a cikia da mata suna kokawa akan
mazajen su to wa'innan basu basa cikin zababbun su". Abu
dawud da ibn majjah da darimi ne suka rawaito shi, albani yace
hadisi ne ingantacce.
A karkashin sharhin wannan hadisin me dajara zai abubuwa
Kaman haka zasu bayyanan mana:
Lallai hadisin nan na manzon Allah me girma be fade shi ba a
lokaci gudu kuma a zamani daya, ya fadeshi ne s.a.w cikin
zamani guda uku mabanbanta:
Zamani na farko: manzon Allah s.a.w yace a cikinta " kada ku
rika dukan bayin Allah mata" wannan shine karshen zamani na
farko da wuri na farko.
A bisa da haka duk wanda yaji wannan maganar daga manzon
Allah s.a.w zai sani cewa lallai hukuncin dukan mata a
muslunci haramun saboda manzon Allah s.a.w ya hana kuma
14
duk wanda ya aikata hakan ya sabama Allah kuma za'a hukunta
shi saboda ya sabama wannan umurni na manzon Allah s.a.w.
Zamani na biyu: zuwan Umar dan kaddab Allah ya kara masa
yarda a lokacin da ya sabawa lokacin farko wanda manzon
Allah s.a.w yace acikin sa: " kada ku rika dukan bayin Allah
mata" domin kawo kuka akan mata da cewar sa: mata suna
bijirewa mazajen su. Watan ma'ana basa bin umurnin su kuma
suna kausasa masu da magana kuma sun galabe mazajen su,
anan ne manzon Allajh s.a.w yayi rangwame da dukan mata
saboda amfani da yayi da ra'anin sa na fiqhun zamani da lalura
na rayuwa wanda rayuwa bazayyiwu ba sai dashi, sai dai kuma
yaye yanayin wannan duka yake? Wannan shine abunda
zamuyi magana akan sa nan bada jimawa ba.
Zamani na uku: bayan izinin manzon Allah s.a.w ga, mazaje
da kudan matan su wanda suke saba masu da bijirewa akan
mazajen su, sai mata dayawa sukazo gun manzon Allah s.a.
yana kokawa akan mazajen su, sai manzon Allah s.a.w yace: "
hakika gidan Muhammadu ya cika da mata suna kokawa akan
mazajen su lallai wannan mazajen basa cikin zababbun cikin
ku"
Wannan shine zamani na karshe wanda hukuncin haramcin
dukan mata ya bayyana a cikin musulunci wanda hakan
makaruhi ne da kuma haramun idan mijin ya ketare iyakokin
Allah -wanda zamuyi bayanin haka nan bada jimawa ba- shin
za'a fahimta cikin wannan nassin hadisin cewa manzon Allah
s.a.w ya kwadaita akan dukan mata? Ko kuma yayi shagube ne
ga dukkanin me dukan matar sa? Lallai cikin maganar sa s.a.w
akwai rashin mugunta da kuma kore alheri ga mutumin dake
dukan matar sa?!!!
Hakika sahabbai Allah ya kara masu yarda sun fahimci isharar
wannan maganar ta manzon Allah s.a.w kuma sun gane cewa
lallai duk wanda yake dukan matar sa bazai taba samn yardan
15
da kyautatawa ba daga manzon Allah s.a.w, babu shakka kuma
cewa duk abunda manzon Allah s.a.w be yarda dashi ba to yana
cikin hukuncin makaruhanci me tsanani wanda hakan zai iya
kaiwa zuwa ga haramun.
Hasali ma a lokacin da mijin Fadima ditar kais ya saketa wasu
mutum biyu sun zo sun nemi aurenta wanda sune mu'awiya dan
abu sufyan da Abu jahmin da usama dan zaid Allah ya kara
masu yarda, a lokacin ne manzon Allah s.a.w yace mata: " shi
mu'awiya mutum ne talaka, shi kuma abu jahmin mutum ne me
yawan dukan mata amma shi usama dan zaid" sai ta fada da
hannun cewa: usama! Usama!". Muslim ne ya rawaito shi.
Hakika mun gani yadda yake cewa asali da hukuncin farko
akan dukan mata haramun ne sa'annan ya canza ya zama halal
saboda wasu dalili da magani na musamman wanda suka sanya
hakan daga nan kuma ya canza zuwa makaruhanci babba, sai
dai yaushe ne dukan mace yake zama haramun? Dukan mace
yana zama haramun ne idan ya kasance najin ciwo maimakon
wanda zai ladabtar kawai ba tare da jin ciwo ba lallai dukkanin
ta'adi cikin musulunci haramun ne idan ya kasance zalumci ne
ko kuma muganta, Allah madaukaki yace cikin littafin sa me
hikima yana tsawatarwa gane da dukkanin nau'in zalumci: "
duk wanda yayi zalumci daga cikin ku zamu dandana masa
azaba me girma"
(suratul furkan ayata 19)
16
Kuma manzon Allah s.a.w yana cewa: " kuji tsoron zalumci
domin kuwa zalumci duhu ne ranar alkiyama" muslim ne ya
rawaito shi.
An kuma karbo hadisi daga Anas Allah ya kara masa yarda
yace: manzon Allah s.a.w yace: " kuji tsoron addu'ar wanda aka
zalumta koda kuma kafiri ne saboda addu'ar sa bashi da wani
shamaki tsakanin sa da Allah". Ahmad ne ya rawaito shi kuma
albani ya inganta shi.
Musulunci ya haramta cutarwa koya yake da dukkanin surorin
sa da nau'ukan sa shin na magana saboda fadin Allah
madaukaki cewa: " lalllai wanda suke jifan mata muminai
kamammu wanda babu ruwan su an tsine masu duniya da lahira
kuma suna da azaba me girma".
(Suratun nur ayata 23)
Ko kuma cutarwa na jiki da kuda da makamantan sa sai idan ya
kasance a bisa hakki ne, saboda fadin Allah madaukaki cewa: "
wanda suke cutar da muminai maza da mat aba tare da wani
laifi ba to haki sun daukan ma kansu nauyi da zunubi
bayyananne"
(suratul ahazab ayata 58)
Wannan haramcin ya shafi kowa cikin mutane maza da mata
kanana da manya musulmi da kafiri, an karbo hadisi daga abi
huraira Allah ya kara masa yarda daga manzon Allah s.a.w
yace: " musulumi shine wanda mutane suka kubuta daga
sharrin harshen sa da hannun sa mumini kuma shine wanda
mutane suka amince masa akan dukiyar su da jinin su".
Sanunan al nisa'i, sheikh albani yace hadisi ne hasan sahih.
Duk wanda yace musulunci yana ta'addanci ko kuma mugunta
ko dukan mace to hakika yayi kage ga addinin Allah karya me
girma.
17
Alkalanci ta musulunci yana daukan al'amarin dukan mace da
cutar da ita daga wurin mijinta da matukar muuhimmanci
sannan kuma beyi kasa a gwewa ba wurin hukunta ladabtarwa
ga miji akan me ta'adi da zalumci da mugunta ba akanta kuma
yana dabbaka shi a aikace da hukunci na shari'a a duk lokacin
da aka kawo kara akan haka, misali wannan kararraki masu
zuwa:
1- Sharidar riyad ta yada akan shafinta na intanet a kwanan
wata 12/12/2012 labari kamar haka:
Kotun koli akan laifuffuka na yankin jihar katif cikin kasar
saudiyya tayi hukunci akan miji akan ta'addancin da yayi ma
matar sa na duka da cewa za'ayi masa bulala 30 a idon mutane
saboda haka ya zama izina ga masu ta'addanci akan matar su,
sannan kuma tayi masa hukunci har wayau da zai karantar a
daya daga cikin makaruntu na gaba da sakandire a fannin
mu'amala tare da matan aure da kuma al'amarin iyali, sannan
kuma zai gabatar da jarabawa na rubutu wanda zai sanya shi a
cikin fayel din wannan shari'a.
Akan irin wannan matsala dukkanin kotuna cikin garuruwan
musulmai baki daya suna hukunta miji wanda yayi ta'addanci
ga matar sa da duka, ta dayan bangaren kuma matan da suke
tsoratar da mazajen su da nuna su da makami ko kuma niyyar
cutar dasu da makirci ga mazajen su ana masu hukuncin bulala
ba dayawa ba daganan kuma akaisu wurin yan sanda domin
wannan aiki nasu da sukayi ma mazajen su idan mijin ya
barranta daga wannan tuhumar.
18
Abunda muke so a cikin wannan hukunci shine lallai musulmi
me hankali wanda yake bin karantarwan musulunci baya yarda
da zalumtar mace ko kuma yi mata ta'addanci, kamar yadda
addinin mu ya be karantar damu ba ko kuma umurtan mu da
hakan sai dai ya haramta mana hakan ya kuma sanya hakan
cikin ayyukan zalumci na haramun, hasali ma ya umurce mu ne
da hakuri da yafiya da kawar dakai da kuma sakayya akan laifi
da kyakyawan aiki, dukda cewa musulunci be sanya dukan
mace ya zama halal ba ya dai sanya shi ya zama a wasu lokutan
kadai ya kamata ayi hakan idan ya rayuwan ma'aurata bazai
gyaru ba sai dashikuma ya kayyade hakan da sharudda wanda
zai sanya hakan ya zama yayi karanci sosai domin tabbatar da
burin daya wanda shine kiyaye gida da kuma ladubban jama'a
cikin al'umma baki daya.
19
Babi na hudu
Mutum zai iya cewa shin baya fi dacewa ba da namiji ya rika
yima matar sa wa'azi idan ta bijire maimakon dukanta, sai muce
mas aba haka bane wannan shine hukuncin Allah madaukaki
me buwaya wanda yace cikin littafin sa me hikima:
" Wanda kuma kuke tsoron bijirewar su kuyi masa wa'azi a
farko sannan ku kaurace masu a wurin kwana sannan kuma ku
duke su, idan kuma sunyi maku biyayya to kada kirkizo wani
hanyar cutarwa a gare su, lallai Allah ya kasance madaukaki ne
me girma".
(Suratun nisa'i ayata 34)
Manzon Allah s.a.w kuma yace cikin hajjin san a bankwana:
" ku saurara kuji ina maku wasiyya na alheri game da mata
domin lallai suna rayuwa ne akarkashin ku amma baku mallaki
komai ba da ya wuce haka game dasu, sai dai idan sunzo da
alfasha bayyananne, idan suka aikata haka to ku kaurace masu
a wurin kwana sannan kuma idan basu shiryu ba sai ku duke su
duka bana jin rauni ba, idan kuma sukayi maku biyayya to kada
ku kirkiro wata hanyar zalumci akan su. Ku saurara kuji lallai
kuna da hakki akan matan ku haka suma suna da hakki akan
ku" tirmizi ne ya rawaito shi, albani yace hadisi ne hasan.
Haka zamu rika ganin yadda Allah madaukaki me hikima yake
bayyana mana cikin hikimar sa masani ga harkokin bayin sa da
manzon sa me daraja hanya domin magance matsalolin mace
wanda ta bijire a hankali har zuwa matakai uku:
1. Mataki na farko:
20
Ya nuna ma miji hanyar wa'azi da nasiha a matsayin mafita na
farko domin gyara macen da ta bijire kafen kaurace mata a
wurin kwana wannan matakan wajibi ne binsu a jere a wurin
mafiya yawan malaman fiqihu, ya wajaba akan namiji ya
kusanci zuciyar matar sa da maganganu masu dadi da kuma
jiyar da ita abunda zai lallashi zuciyar ta ya kuma nuna mata
muhimmancin ta a wurinshi da cewa lallai yanasonta da alheri
yana mata nasiha ya kuma aiwatar da ikon sa akan mata nasiha
da wa'azi wurin ganin cewa ya gyara halinta, musani cewa fa
wa'azi baya zuwa daga busashiyar zuciya ko kuma da usulubi
mara kausasawasai dai yana samuwa ne da magana me dadi da
kuma mu'amala kamar siyan kauta ga mace har ta amshi
maganar mijinta da zuciya daya kuma cikin yarda,hakika ya
wajaba akan mace me kwakwalwa da dabi'u kyawawa data
wa'aztu daga maganar mijinta tana kallon makomar gidanta da
yaranta, amma idan mace ta kasance me taurin kai me
mummunan hali to nasiha baya amfanar da ita ko kuma wa'azi
ko fadakarwa sai mijin ya aikata abunda zai iya cikin haka sai
ya tafi zuwa mataki na biyu cikin jerin kamar yadda Allah
madaukaki ya umurce mu dashi wanda shine kaurace mata a
wurin kwana.
2. Mataki na biyu:
Miji ya bi hanyar kwarace wa a wurin kwana watan ya juya
mata baya kuma kada ya kusanceta har na tsawon kwana uku
amma kuma kada ya wuce kwanaki uku saboda fadin manzon
Allah s.a.w cewa: " baya halatta ga musulmi daya kaurace ma
dan uwansa sama da kwana uku". Muwadda da buhari da
buslim duk sun rawaito shi.
Domin ya tsawatar mata akan aikinta wannan shine mataki na
biyu kuma damace ga matan domin ta gyara cikin wannan
lokaci na tsawon kwanaki uku, idan ta gyara halinta to ya
wajaba a gareshi dana yanke wannan kaura nashi ya yafe masa
21
da nasiha idan kuma taci gaba dayin girman kai da dagawa ya
zama wannan kauracewan da yayi mata be amfanar da komai
ba sai na tafi zuwa mataki na uku.
3. Mataki na uku:
Idan miji yayi kokarin gayra wannan mata nashi ta hanyar
nasiha da wa'azi da kyawawan magana da kauta duka amma
babu amfani sannan ya kaurace mata a wurin kwana amma
duka shiru ya kuma bayyana mata rashin yardanshi da aikinta
shima be samu nasaraba, to anan wurin an yardan ma miji daya
ladabtar da matan da duka wanda banajin ciwo ba ko kuma yi
mata wani lahani, hakika malamai inyi ittifaki akan wajabcin
bin wannan matakai a jere wurin warware matsalar mace wanda
ta bijire wanda sune wa'azi a matakin farko sai kaurace mata
sannan idan bata gyara ba sai duka, Ada'u yace nace ma ibn
Abbas menene duka mara cutar wa? Sai yace mun shine duka
da asiwaki da makamantan su!! Hasanul basari yace: ma'ana
duka bame tasiri ba. Dan Allah dai ya kai makaranci me daraja
shin duka da asuwaki yakai ace masa duka na mugunta da
rashin tausayi abunda bai wuce tsayin pensir ban a rubutu?
Idan dai kana daukan duka da pensir a matsayin duka na
mugunta da rashin tausayi to kazoo mugani baki dayan mu
dakai sau nawa muke gani a cikin gidajen talabijin na holanda
da sauransu suna sawwara mana labarin miji wanda yayi fishi
da matar sa ko kuma tsakanin sa da abokin sa ko kuma wata
mata ko shugaban kamfani da ma'aikacin sa wanda muke gani a
cikin labarin wannan mutumi zai daura yatsantsa manuni akan
kirjin sa yana masa kashedi ko kuma sanya pensir a kirjin sa
wani loakci ma har abun yakai ga mari, hakan na faruwa cikin
dayawa daga cikin finafinai idan miji yayi fushi da matar sa
hakan na kaiwa ga mari me karfi a fuskanta sa'annan ya bar
wurin, amma wannan dukkunin sa turawa basa daukan sa a
matsayin mugunta kawai yanayi ne yakai mijin nan da marin
matar sa, kuma kaga suna daukan wannan mutumi a matsayin
22
mutum wayayye, duk da cewa mari a fuska haramun ne a
musulunci sai dai suna fada ne da musulunci suna fadin karya
akansa cewa yana koyar da rashin tausayi.
Duk da cewa musulunci yaba namiji damar amfanin da ikon sa
na ganin ya gyara wannan mata cikin matakin farko dana biyu
sannan na uku lallai musulunce yaba wannan matar hakki na
neman saki tun kafin akwai ga wannan mataki abunda yake kira
da suna khul'i idan ta iatce ta nemi hakan daganan kuma sai ta
yanke ma kanta hukunci inane zata gaba: wannan shine abunda
zamuyi magana akansa nan gaba da yardan Allah madaukaki.
Masani fa cewa nasiha da kauracewa sannan duka bashi bane
hanyar warware matsaloli nay au da kullum ba tsakanin
ma'aurata, wannan hanya ce ta warware manyan matsaloli a
tsakanin su, misali da ace miji zai cema matar sa ki girka mana
shinkafa yau da kifi sai ta manta ta girka shinkafa da kaza shin
wannan ayar zai tabbata akanta da yayi mata nasiha sannan ya
kaurace mata sai kuma duka?!!!!
Amsar itace a'a, wannan al'amura ne kanana wanda ya wajaba a
rika yafiya akai ba tare da ladabtarwa ba, amma kuma idan
matan ta kasance bata da halaye na gari me girman kai sannan
mijin ya fara ganin ta fara ayyuka na bijirewa da girman kai da
saba masa!! Mu anan muna magana ne akan mace wanda ta
bijire wacce take bukatan nasiha da shiryarwa da magani akan
matsalolinta kamar mara lafiya ne wanda yake bukatan magani,
muyi kaddar cewa wannan mata wanda ta bijire mijin yayi
nasihar da kauracen wa da duka na tsawon lokaci taki gayruwa
shin sakinta shine yafi ko kuma duka wanda bana cutarwa
ba?!!!! Idan duka ya kasance harara gefe shi kuma saki
makanta to lallai me harar gefe yafi makaho kuma da za'a bar
wannan mata akan halinta zata tarwatsa iyalan nan da al'umma
baki daki!!
23
Babi na biyar
Tun gabanin kungiyar kare hakkin dan adam ta duniya ta gara
yaki da mugunta tsakanin ma'aurata da yara hakika musulunci
ya rigata da hakan yadda yayi yaki dashi ya kuma haramta shi
da tanadar wa me aikata hakan da ukuba nan duniya dana lahira
bawai haramta hakan ya tsaya bane akan aikin kawai a'a hatta
magana wanda ya shafi hakan yana cikin wannan haramci
wanda hakan yafi zama kamala akan dokokiwanda suke yin
ukuba na duniya kawai tun gabanin shekaru 1400 da suka wuce
manzon Allah s.a.w yace: " musulmi shine wanda musulmi ya
kubuta daga sharrin harshen sa da hannun sa, mumini kuma
shine wanda mutane suka aminta masa akan jinin su da dukiyan
su" Ahmad da tirmizi ne suka rawaito hadisin, albani kuma ya
ingantashi.
Ya kuma kara cewa har wayau: " ba mumini bane me yawan
suka ko kuma tsinuwa ko alfasha ko kuma mara kama kai".
Buhari ne ya rawaito shi cikin adabul kadi da tirmizi kuma
albani ya inganta shi.
Me tambaya zai iya tambaya cewa ta yaya musunci ya hana
mugunta amma kuma ya halatta miji ya duki matar sa?!!
Game da amsan wannan tambaya ya kamata muyi bayani a
farko banbanci tsakanin abunda duka yake nufi a cikin rayuwan
mu ta yau da ma'anarta a cikin shari'ar musulunci, a cikin
rayuwan mu tayau idan mutum yaji cewa mutum ya duki matar
sa abunda zai zo a tunanin sa shine wannan aiki na rashin
tausayi ne da mugunta da zalumci na wannan miji wanda yakai
sa da dukan matar sa sannan yanayin wannan mata da mijinta
ya zalumta da duka shine ya jijji mata ciwuka dukkanin jikinta
da karaya, wannan shine ma'anar duka a rayuwan mu ta yau
24
wanda muka samo shi dilimin mu da rayuwan mu da cewa
shine misalign daya duki matar sa, amma idan nace maka na
duki karar rawan kowa shin zata fahimci cewa tana ta'addanci
ga wannan kofa?!! Sannan idan nace maka zan duke misali shin
zaka fahimci cewa zan maka ta'adi ne irin haka?!! Kenan
Kalmar duka tana cancanzawa gwargwadon yadda akayi
amfani da ita a harshen wannan mutane da kuma dabi'ar
wannan mutumi dukkanin wannan zai zo cikin tunanin mu akan
ma'anar duka, saboda haka ma'anar duka a musulunci yasha
banban gabaki daya da ma'anar sa cikin rayuwan mu nay au
wanda hakan haramun ne kuma ta'addanci ne a cikin musulunci
sosai, wannan ma'anonin bazasu taba haduwa ba har Abadan
idan munason yin adalci saboda haka ya wajaba muce babu
dukan mata ga miji acikin musulunci kuma ba'a yardan masa da
wulakantata ba ko kuma muzguna mata ko yi mata magana da
kalamai marasa dadi, ma'anar duka a musulunci yana nufin
duka dan kadan kamar misalign dukan karar rawa wanda ake
nufin isharantar da matan dashi da cewa lallai tanayin kuskure
cikin hakkin mijinta sannan kuma mijin yanada hakki na
gyarata da daidaita ta, kuma hakika musulunci ya gindayawa
miji matakai na warware matsalolin mace wanda ta bijire
wanda matakai ne da suke gabanin duka ya sanya duka shine
shine mataki na karshi ga duk macen da bata gyaru ba har zuwa
wannan mataki, kuma musulunci ya zo da tsawatar wa da
hukunce hukunce na shari'a ga mijin da ya wuce gona da iri
yadda zai zama me sabo me ketare iyakokin Allah madaukaki
wanda ya cancanci a azabtar dashi duniya da lahira wannan
matakai kuwa sune:
Dokokin ladabtar wa da duka:
1- Bi mataki bayan mataki wurin warware matsala ta
hanyar yin kokarin sa wurin matakai na farko dana biyu wanda
suke gabanin duka da yin wa'azi da fadakarwa sa'annan kaurace
mata a wurin kwana.
25
2- Dukan ya kasance da asiwaki ko kuma makamancin
haka wanda dan kara ne da be wuce tsayin pensir din rubutu ba
da fadin sa.
3- Nisantar fuska wurin duka ko kuma gabban da ake ji
dasu, saboda musulunci ya hana dukan fuskar na miji ne ko
mace ko kuma dabbobi, saboda fuska tana da daraja sannan
kuma taba shi yana cutar da ganin mutum kamar yadda aka
haramta dukan gabbai wanda ake ji dasu na jiki kuma an
tsananta akan hakan, wannan sune iyakokin Allah duk kuma
wanda ya ketare su to yayi zunubi.
4- Wurin dukan kada ya zama a idon mutane cikin ko wani
hali, baya halatta miji ya duki matar sa a gababan mutane
musamman yaransa, saboda hakan akwai wulakanta matar
acikin sa a karon farko sannan kuma jawo lallacewar tarbiyyan
yaran, wani irin tarbiyya ce wannan uba keyi da dukan
mahaifiyar su a gaban su ko kuma a kunnan su?!!!
5- Kada dukan ya zama me cutarwa wanda zayyi mata
tabo a jiki ko kuma karaya ko ciwo, duk mijin daya jima matar
sa ciwo ko tabo ko karaya yayi zunubi kuma wannan miji mugu
ne me bushashen zuciya wanda bayason gyaruwan matar kawai
hukuntata yake sonyi sannan kuma ya jawo kiyayya sannan
kuma shari'ar musulunci me adalci ta wajaba a tuhume shi da
kuma hukunta shi akan haka.
26
Babi na shida
Lallai maganar dukan mace ba matsala ce wacce ta shafi wani
lokaci ba ko zama daya kawai ba cikin al'umma guda daya, a'a
wannan matsalatra kwaita cikin dukkanin al'ummomi na
dukkanin zamani baka daya, kuma duk wanda yakeson sani
darajar mace cikin al'ummonin da ana samun littattafai dayawa
wanda sukayi magana akan hakan, game da darajar mace kuma
cikin al'ummar girka da rumawa da china da hindiya na da
can… zuwa dai karshen su, sannan kuma akan haka yaya
addinin yahudanci da kiristanci suka mu'amalaci al'amarin
dukan mace wacce ta zama matsala wanda aka saba kuma tana
yaduwa cikin al'umma tsofaffi har zuwa al'ummar shugaban mu
almasihi, shin shugaban mu almasihi amincin Allah ya tabbata
a gareshi yayi magana akan haramcin dukan mace koda sau
daya?!!! Kuma shin akwai nassoshi cikin littattafai masu tsarki
ltsohon alkawari ne ko kuma sabon alkawari wanda ya haramta
ko kuma kyamatan dukan mace?!! Bayan bincika zai bayyanan
maka cewa babu wani abu wanda yake nuna haka.
Idan kirista ya duki matarsa shin yayi sabo sannan za'a hukunta
ta fuskan addini wanda hakan itace ukubansa wanda nassi yazo
dashi cikin littafi me tsarki? Hakika bayi sabo ba saboda babu
wani nassi wanda yake nuna hakan cikin littafi masu tsarki shin
tsohon alkawari ne ko kuma sabon alkawari!!
Kamar kuma yadda babu wani hukunci ta bangaren doka na
ukuba akan mijin daya duki matar sa sai dai idan alamar
ta'addanci ya bayyana a jikin matar kamar karaya ko kuma
kunburi ko ciwo, amma idan babu wani alama wanda ya
bayyana a jikinta to tayaya za'a tabbatar da dukan nan nashi
dayayi mata!!! Ma'ana idan yayi mata duka wanda babu ciwo
ko karaya acikin sa baza'a mai wani ukuba baa nan duniya ko
kuma cikin dokakin su!!!
27
Mu duba mugani cikin yahudanci da buzanci shin akwai wani
nassi wanda yake haramta dukan mace?!!!
Hakika babu wani nassi na addini cikin ko wani addini wanda
yake haramta dukan mace sai cikin musulunci kadai!!!!!! Kafin
ko bayan dukan mace ya tashi daga hukuncin haramci ne zuwa
makaruhanci dukda haka dai musulunci shi kadai ne wani
addini wanda ya nassanta akan kyamar dukan mace!! Amma
sauran addinan babu furta ba kai tsaye haramci ko kuma
kyaman haka a wurin su.
Kamar yadda babu wani addini wanda ya shinfida dokoki ya
iayaka wurin dukan mace sai musulunci kawai, watan ma'ana
idan miji kirista ya kasa mallakan zuciyar say a duki matan sa,
to menene tsari ko kuma iyaka wanda baya halatta ya ketare
su? Shin kiristanci ya nassa akan dokoki da iyaka ga miji na
dukan matan sa kamar ace kada ya duki fuskanta ko kuma yayi
mata rauni wanda zai bar mata tabo ajiki… da sauarn su?
Hakika babu hakan.
Duk me lura da rayuwan mu nay au wanda muke ciki sai ga
akwai wasu adadi na kiyasi game da dukan mata wanda mazan
kiristoci sukeyi ko kuma yahudawa ko kuma sauran su wand
aba musulmai ba, kaje ka bincika cikin hukunce hukunce da
kararraki a gaban yan sanda ko kuma kotu a amerika da
kasashen turawa zakaga adadi wanda aka kiyasta na dukan
mata wanda mazaje marasa tausayi suke yima matan su da
yaran su!!!
Hatta a cikin al'ummar jihiliyya gabanin zuwan musulunci zaka
samu cewa larabawa suna zane matan su irin bulalan da sukeyi
ma bayin su kuma hakan ya zama sananne ko al'ada wanda ba
haramun bane ko kuma akwai hukunci akan haka na wani
shari'a ko kuma wani doka, a lokacin da aka aiko Muhammad
s.a.w ya hana wannan aiki hanawa me tsanani sai yace: " shin
dayan ku zai duki matar sa da dara da gangan kamar yadda
yake dukan zane bawan sa sa'annan kuma ya kwanta da ita a
cikin daren", buhari da muslim ne suka rawaito shi amma
28
lafazin na buhari ne, a cikin wannanhadisi manzon Allah yana
raddi game dukan matar sa cd rana sannan kuma da daddare
yana neman ya kwanta da ita!! Watan ma'ana taya zaka zama
mugu me baki hali da ita da rana amma kana son ta manta
hakan da daddare ka lallashe ta!!.
Sau dayawa abunda mutanen addinin kiristanci suna sawwara
mana shine shugabammu almasihi amincin Allah ya tabbata
agareshi shine mutumi na farko wanda ya fara karewa mace
hakkokinta kuma shine wanda ya bata hakkokinta wanda babu
wani addinin da suka bata irin sa, kuma littafi me tsarki ya mata
adalci sannan ya kuma daga darajarta!!! Sai dai kuma shin
wannan maganar yana daidai da aikin mu na yanzu?!!!
Kowa ya sani cewa littafi me tsarki ya haramtawa mace shiga
cikin tsarin shugaban cin coci wanda shine shugaban masu
tsarki ko kuma meyin yankan me tsarki, shin wannan mace
karama ce ko budurwa ko tsohuwa, al'amarin bashi da alaka da
shekaru ko kuma jinsin mata, babu wani littafi cikin littattafai
amsu tsarki na tsohon alkawari ko kuma sabon alkawari wanda
yayi ishara da shigan mace cikin tsarin shugabancin coci, bare
kuma a bata daman a zama cikin malaman addini, mace asali
ma ba'a mata izinin magana ba a cikin coci ko kuma karantan
wani abu cikin coci kuma ba'a bata izinin neman wani matsayi
ban a manyan malaman coci kawai matsayin da aka yardan
mata da nema shine mataimakan malamai wanda matsayi ne
nayin hidima ga malamai!!!!! Hakika littafi me tsarki ya
gabatar mana da nau'oka na malaman su dukkanin su mazaje ne
29
shin manyan malaman ne na farko kamar Nuhu da Ayyub da
Ibrahim da Ishaq da yakub, ko kuma kuma malaman haruniyya
ne ko kuma malaman malikus sadik, ko kuma malaman
manzanni da khalifofin su na kasa kasa, dukkanin su mazaje ne,
sannan da ace za'a ba mace matsayin malanta da shugabarmu
Maryam akaba itace tafi cancanta da wannan matsayi sai dai
karkashin karantarwan addinin kiristanci an haramta ma mace
haka!!!!!
Bari mu kawo wasu daga cikin nassoshi cikin littattafai
masu tsarki domin muga matsayin mace a cikinta da
darajar ta:
1. Mace ana azabtar da ita da laifin namji:
Safar na Irmiya (23:34): " annabi ko kuma wani mahaluki ko
mutanen da yake cewa: wahayin Allah, za'a azabtar dashi da
iyalin sa"
2. Kona mace mazinaciya da wuta:
Safar al lawiyyin (9:21): " idan wani mahaluki ya tayi sabo na
zina to hakika tayi datti a kona ta da wuta"
3. Yanke hannun mace da wasu dalila wanda hankali
baya dauka:
Safar al tasniya (11:25): " idan mutane biyu sukayi fada da
juna mutum da dan uwan sa sai matar daya daga cikin su tazo
wurin domin ta kwaci mijinta sai hannunta yayi tazar ce ta
kama al'aurar sa, za'a yanke mata hannu kuma za'a tsire idanun
ta".
4. Macen da aka saketa da ita da tsohuwa mara aure
da mazinaciya duka daya ne:
Safar al lawiyyin (9:21): " duk wani mutum me girma …..,
wannan yana auren mace ce tsarki. Ita kuma mace tsohuwa
30
mara aure ko wanda aka saka ko me daddi ko mazinaciya to
kada ya aure daya daga cikin su, sai dai ya aure masu tsarki
daga mutanen sa, sannan kuma kada ya bata shukar sa a
tsakanin kafafuwar sa saboda ni ne ubangiji me tsarki".
5. Bautar macen da aka saka ga mijinta:
Sakon bulus zuwa ga mutanen afsis (5:22): "yaku mata kuyi
bauta ga mazajenku kamar ubangiji, saboda namiji shine
shugaban mace kamar yadda masihi shine shugaban coci kuma
shine me tsarkakejiki. Sai dai kamar yadda coci take bauta ga
masihi, haka mata zasu rika bautan mazan su cikin komai"
6. Wajabtawa mace yin shiru cikin coci:
Sakon bulus na farko zuwa ga mutanen kurunsus (14:34): "
matan ku su rika yin shiru a cikin coci, saboda ba'ayi mata izini
ba da magana kawai bauta zasuyi kamar yadda namus yace. Sai
dai idan suna son sanin wanin abu to su tambayi mazajen su a
gida, saboda abun kyama ne ga mace tayi magana cikin coci".
7. Mata sanadi ce ta bata:
Sakon bulus na farko zuwa ga timosayis (11:2): " mata su
koyi shiru cikin bauta. Sai dai ba'ayima mace izini ba da neman
ilima ko kuma ta shugabanci namiji, ta zauna shiru kawai,
saboda adam aka fara halitta sannan sai hauwa. Kuma adam
beyi laifi ba mace ce tayi laifi sai ta'addanci ya auku. Sai dai
wannan zunubi nata zata tsakaka daga garesu da haihuwan yara
matukar sun tabbata cikin imani da so da girmamawa tare da
hankalta"
8. Shugabantan namiji ga mace:
Sakon badris na farko (3:1): " gare ku yaku mata ku zama
masu bauta ga mazajen ku… taka adon ku ya zama irin adon
wace, na bude gari da sanya zinari da tufafi, sai dai mutumin
zuciya na biye wurin tabbatar da farna, adon rai da bankwana
31
na tsanake, wanda sune kafafuwan allah masu yawan
nauyi.haka mata suka asance ada can masu tsarki da tawakkali
ga allah suna gyara jikin su suna bauta ga mazajen su, kamar
yadda saratu tayima Ibrahim biyayya tana me kiransa da
"shugabana".
Safarul takwin (3:16): " sai mace tace: ina wahala dayawa
wurin daukan maka ciki da Haifa maka yara kuma ga kafafunka
nake biyayya"
9. Jifar mace mazinaciya har sai ta mutu:
Safar al tasniya (22:13): " idan mutum ya aure mace lokacin
da yayi amfani da ita sai yaji ya kita, ya kuma jingina mata
dalilan magana, sannan yayi ishara da cewa sunanta mayafi, sai
yace: wannan matar na rike ta kuma nayi zunubi da ita ban
sameta da budurci ba, sai uba da uwa su dauki yarinyar su su
fitar mata da alamar budurci zuwa ga malaman garin zuwa ga
kofa,… sai malaman wannan gari su dauki wannan mutum su
ladabtar dashi suci tarar sa na azurfa dari,… sai dai idan
wannan al'amari ya kasance ingantacce ba'a sami budurci ba
ajikin yarin yan. Sai a fitar da ita zuwa kofar gidan babanta
mazajen wannan gari su jefe ta da duwasu har sai ta mutu".
Safar al tasniya (22:22): " idan aka samu wani mutum kwance
da wata mace matar wani, to a kashe su biyun: namijin daya
kwanta da matar, sai a cire sharri daga isr'il".
Safar al tasniya (22:23): " idan mace budurwa ta wani ya nemi
aurenta sai wani mutum ya sameta na daban ya kwanta a ita a
cikin gari, to ku fita dasu zuwa kofar wannan gari ku jefe su da
dutse har sai sun mutu".
10. Mace tana kasa da namiji a daraja:
Sakon bulus na farko zuwa ga mutanen kurnunsus (11:3): "
inason ku sani cewa shugaban ko wani namiji shine masihi,
shugaban mace kuma shine namiji, shugaban masihi kuma
32
shine Allah. Ko wani mutum da yake salla ko ya zama annabi
to akan sa akwai abu wnada wulakanta kansa, amma duk mace
da take salla ko annabta kanta abude to ta wulakanta kanta
saboda da ita da wanda aka aske abu daya ne. idan mace ta
zama bata rufe kanta to a rake mata gashin kanta, idan kuma ya
kasance abun kyama ga mace a rage mata gashi ko kuma aski
to ta rufe shi. Baya halatta namiji ya rufe kansa saboda
kasancewar sa surar allah da kokarin sa. Ita kuma mace kokarin
namiji ce, saboda namiji ba daga mace yake ba ita macen ce
take daga namiji. Kuma saboda na miji ba'a halicce sa ba domin
mace, ita macece aka halitta domin namiji. Saboda haka ya
wajaba ga mace ya zama akwai shugabanci akanta saboda da
mala'ika."
11. karantar da mata littafin diskoliyya (littafe ne wanda ya
kunshi karantar da ubangiji da manzanni):
Babi na biyu cikin littafin diskoliyya me maudu'in (ya
wajaba akan mata su bautawa mazajensu kuma su rika
tafiya ka hikima) yana cewa: " mace tayi ma mijinta bauta
domin shine shugabanta,… kiri tsoron mijin ki ke mace,
kuma ki rikajin kunyar sa da neman yardan sa shi kadai
bayan Allah, kamar misalign abunda mukace, ki hutashe
dashi wurin maki hidima domin ya jawo zuwa gareki,….
Idan kina son ki kasance mumina wanda Allah ya yarda da
ita kada ku rika kwalli domin samarin mazaje su yarda,
kuma kada ki rika sha'awar riga mara nauyi masu nauyi
wanda basu dace da kowa ba sai mazinata domin wanda
suke son ki kasance a haka su rika binki. Idan kun kasance
bakwa aikata wannan ayyukan masu muni saboda zunubai
to ki rika kwalliya ke kadai domin addini saboda da haka
ne zaki tsagu ga wanda zai ganki yayi sha'awarki, to me
yasa bazaku kiyaye ba domin kada ku fada cikin zunubi,
kuma kada kusa wani yafada cikin shakka ko kuma kishi
domin ki, idan kinyi kuskure na daurewanki akan wannan
33
aiki to lallai zaki fadi, domin kina gina sababi ne na halakar
da ran wannan mutumi. Sannan idan kayi kuskure ga wani
akan wannan aiki lokaci daya shi kuma zai kasance sababi
na kayi kuskure ga mutane dayawa, ke kuma kina cikin
karanci kwadayi, kamar yadda littafi me tsarki yake cewa:
(idan munafika ya fada cikin sharrukan mutane dayawa to
lallai yana sani da kuma yawowa masa radadi da kunya),
duk wacce take aikata haka zata halaka da zunubi sannan
kuma zata farauto zuciyar maza ba tare da kayan farauta
ba, ku karanci abunda littafi me tsarki yake cewa game da
wanda yake kirkira akan wannan mutane kamar haka
cikin fadin sa: ( kanakin mace me zunubi sama da mutuwa,
wannan dinnan da ta zama abun farautan jahilai), ya kuma
kara fada a wani wuri na daban: ( misalign tsutsan da yake
cin katako, haka mace me zunubi take halaka mijinta) ya
kuma kara fada cewa: ( abunda yafi shine zama a lungun
saman gida sama da zama tare da mace me datti mara
kama kai). Kada kuyi koyi da irin wannan mata, yaku
matan misihi idan kuna son ku kasance muminai to lallai
ku himmatu da mijinki domin samun yardan sa shi kadai.
Kada kawata fuskar ki da Allah ya halicceta, babu abunda
yake rage kwalliya, soboda dukkan abunda Allah ya halicce
sa yana da kyau sosai, baya bukatar kwalliya, duk abunda
ya karo akan kyau to lallai yana canza ni'imar mahalicci.
Idan kina tafiya ya kasance kina kallon kasa bayan kin rufe
jikinki baki daya, ka nisanci dukkanin wani aboki wanda
be cancanci kasance wa abayi ba tare da mazaje, da yawa
abokan fasikanci ne, kada mace mumina ta rika cudanya
da maza. Sannan kuma idan zata rufe fuskarta ta rufeshi
da tsoron kallon maza samari… abunda ya wajaba agareki
idan kin kasanc emumina shine ki guji dukkanin nau'i na
kari, da kuma kallon idanu dayawa… (lallai zama a daji
yafi alheri da zama da mace me dogon harshe mara
tarbiyya)".
34
Babi na bakwai
Makiya musulunci dayawa sunyi kokarin yada wasu shubuhohi
game da musulunci daga cikin su akwai maganar dukan mace
suna amfani da almakashin su na sirihi wanda suka saba yadda
suke hakaito wa daga cikin ayoyin alkur'ani me girma da
hadisan manzon Allah s.a.w dukkanin maganar da shubaha zai
ina hawa kansa tare da tabbatar da abunda zai tabbatar da
wannan shubuhar nasu, kamar duka a cikin musulunci misali
sais u ambaci tsurar maganar kawai ba tare da Ambato maganar
da yake gaban sa ba ko bayan sa suna kokarin kawo shibuhohi
na karya akan musulunci da dabarar su mummuna wacce tayi
nisa gabaki daya da gaskiya da maudu'i, baza su kawo maudu'in
ba baki dayan sa sais u yanke sa wanda za'a masa mummunan
fahimfa, musa yin wannan aiki suna kirkiran karya ga
musulunci da ikirarin wayewar su da warkewan su wurin
mu'amala da mace da matan sun a gida, sai dai a hakika sun
rufe idon su akan wasu gaskiya da hakika masu zuwa:
Na farko: lallai musulunci shine addini daya tilo wanda yayi
bayani akan alaka ta rahama da soyayya tsakanin ma'aurata,
kuma shine addina daya tilo wanda yah aka ta'addanci da cuta
na magana ne ko kuma aiki, Allah madaukaki yana cewa: "
kuma daga cikin ayoyin say a halitta maku mata daga kawunan
ku domin ku samu natsuwa zuwa gare su ya kuma sanya
soyayya da rahama atsakanin ku"
(suratul rum ayata 21)
Amma fa musani cewa wannan soyayyar da rahama bata zuwa
sai bayan daurin aure ingantacce wanda ya halatta a shari'a.
Na biyu: lallai musulunci shine addini daya tilo wanda ya
magance duka da wulakantar da mace da kuma kallonta da idon
35
nakasa tun shekaru dubu daya da dari hudu da suka wuce a
baya ya kuma irga hakan daga cikin ayyukan nakasu ga maza.
Da ace zamu bincike na keke da keke cikin littattafai masu
tsarki na kiristoci tsohon alkawari ne ko kuma sabon alkawari
bazamu samu ishara ba akan haka na kusa ko kuma ta nesa
wanda yake haramta dukan mace.
Na uku: lallai musulunci ya kwadaitar da yin mu'ama na
karamci ga mata cikin dukkanin ayoyin alkur'ani da hadisai
masu daraja wanda suke magana akan alaka tsakanin ma'aurata,
Allah madaukaki yace: " suma sunada irin abunda kuke dashi
akansu a wurin na kyautatawa"
(Suratul bakara ayata 228)
Na hudu: lallai musulunci ya sanya mu'ama ta mutane ta jin kai
musamman tsakanin ma'aurata daga cikin ayyukan da suke
jawo lada da sakamako, manzon Allah s.a.w yace: " babu wata
ciyarwa da za'ayi ana neman yardan Allah da ita face Allah ya
baka lada akanta hatta loman da zaka sanya a bakin matar ka"
buhari da muslim ne suka rawaito shi.
Na biyar: lallai musulunci ya halalta dukar mace a wasu lokuta
bawai ka'ida bace sannan kuma gindaya wasu sharudda ga miji
wanda zai farayin su kafin duka wanda shine mafita na karshe
sannan kuma dukan ya kasance kare barna ne babba, saboda
kasancewar mata ba'a yanayi daya suke cikin dukkanin zamani
da al'umomin da iyalai. Abunda zai iya daidai da wannan
al'umma ba dole bane yayi daidai ga wasun su kila ma su ya
cutar dasu ne, sannan abunda zayyi daidai na mu'amala da wani
mace bazai zama yayi daidai ga waccen macen ba cikin wani
al'umma ta daban ko kuma cikin zamani na daban duk yadda
kayi kokarin sanya shi ya dace da ita kuwa, hakan yana cikin
gamayyar muslumci da karade dukkanin al'amura.
36
Na shida: lallai zahirin mugunta na zamanta kewar iyali ya
yandu cikin garuwan mutane da kasashe wanda sukaci gaba da
wanda basuci gaba ba cikin wannan zamani namu, maza nawa
ne na kiristoci turawa suke yin ta'addanci a fili ga matan su a
gaban mutane a filin jirgi ko wurin cin abici ko wani wurin
taruwa na daban kai hatta akan tituna manya a gaban wurin
wucewar mutane ana samu hakan bawai a asirce akeyin su ba
a'a takai ga har a gidajen yada labarai wanda ake gani da wanda
akeji duk suna kawo wannan labari.
Kuma mata nawa ne na kiristoci cikin turawa cikin Amerika da
kanada da austreliya wanda suka ware bangare nay an sanda
domin fuskantar aikin ta'addanci akan mata na duka gada
mazajen su, sannan wannan shari'ar bazata yiwu ba sai ansamu
alamomi na fili kamar yadda mukayi bayani a abaya kamar
karaya ko kuma kunburan kasan ido ko tabo a fuska saboda da
wannan duka, duk wanda ya bincika cikin hasashe na gwamnati
na bangaren yan sanda cikin amerika da kasashen turawa da
austireliya hakan zai bayyanan masa.
Abunda yake bayyana yaduwan mugunta na iyalai cikin
kasashen yamma wanda suke ikiraren wayewa da ci gaba na
hakkin dan adam bana arziki ba abubuwa ne Kaman haka:
1. Yaduwar kungiyoyi na hukuma da wanda bana hukuma
ba cikin kasashen turawa wanda suke kurmushe matsalar
ta'addanci ga mata da muguntan iyalai wanda sashin shari'a ta
kasa magance masu hakan na zalumcin mazaje akan matan su.
2. Wannan sanarwan da ake nanatawa akoda yaushe cikin
kafafen yada labarai wanda ake gani da naji wanda suke
kwadaitar da isar da hukuma cikin gaggawa game da duk wani
labari na ta'addancin daya daga cikin ma'aura ta ga abokin
zaman sa.
