1. Wstęp


Pięć lat temu, przeczytałem w magazynie Gwiazda Toronto (wyd. czerwiec 3,


1990) artykuł zatytułowany "Islam ı nie osamotniony w doktrynach


patriarchalnych", autorstwa Gwynne Dyer. Artykuł przestawiał roŜne reakcje


uczestników konferencji w Montrealu dotyczącej problemu władzy oraz kobiet,


na uwagi słynnej egipskiej feministki Dr. Nawal Saadawi. Jej "politycznie


niewłaściwe" wypowiedzi to min : "najbardziej restrykcyjne zapisy dotyczące


kobiet moŜemy odnaleźć najpierw w Judaizmie i w Starym Testamencie,


potem w chrześcijaństwie, a następnie w Koranie"; "wszystkie religie są


patriarchalne poniewaŜ wywodzą się one z patriarchalnych społeczeństw";


oraz "okrywanie kobiet nie jest praktykowane wyłącznie przez Islam,


wywodzi ono swoje korzenie z staroŜytności, z analogią do siostrzanych


religii".


Poruszenie zapanowało wśród uczestników, kiedy ich przekonania porównane


zostały z islamem. Wypowiedź Dr. Saadawi spotkała się z falą krytycyzmu.


"Opinie Dr. Saadawi są nie do przyjęcia. W jej odpowiedziach ujawnia się


brak zrozumienia dla wiary innych ludzi" deklarowała Bernice Dubois ze


Światowego Ruchu Matek. "Jestem zmuszona zaprotestować" brzmiała


wypowiedz Alice Shalvi ze Związku Kobiet Izraelskich, "w Judaizmie nie


istnieje koncepcja zakrywania."


W artykule poświeconym zaŜartym protestom dotyczącym silnej na Zachodzie


tendencji do traktowania islamu jako kozła ofiarnego za praktyki, które są w


takim samym stopniu wspólne z dziedzictwem kulturowym Zachodu, Gwynne


Dyer pisze "Feministki chrześcijańskie oraz Ŝydowskie nie miały zamiaru


siedzieć spokojnie będąc przestawione w tym samym świetle co źli


Muzułmanie."


2


Nie zdziwił mnie negatywny pogląd uczestników konferencji dotyczący Islamu,


zwłaszcza jeśli chodzi o prawa kobiet. Na zachodzie, Islam wciąŜ utoŜsamiany


jest z symbolem podporządkowania kobiet par excellence.


śeby zrozumieć, jak silny jest ten pogląd, wystarczy wspomnieć, jak to


Minister Oświaty we Francji, kraju Woltera, wydał rozporządzenie dotyczące


wyrzucenia z francuskich szkół wszystkich młodych muzułmanek,


okrywających włosy. [i] Muzułmanka, okrywająca włosy chustą pozbawiona


jest praw do nauki we Francji, podczas gdy nie dotyczy to ani katolickiego


studenta noszącego krzyŜ, ani teŜ Ŝydowskiego chłopca noszącego jarmułkę.


Scen podczas których francuscy policjanci zabraniają młodym kobietom w


chustach wejścia na wyŜszą uczelnie nie da się tak łatwo zapomnieć.


Przypomina to zajście z 1962 roku, kiedy to Gubernator Alabamy, George


Wallace stojąc przed bramą uczelni nie zezwolił na uczestnictwo w lekcjach


czarnoskórych studentów, aŜeby ı "zapobiec dezintegracji w szkołach


Alabamy".


RóŜnica między tymi dwoma wydarzeniami, jest taka, Ŝe czarnoskórych


studentów wspierało wielu ludzi nie tylko w Stanach Zjednoczonych, lecz i na


całym świecie. Prezydent Kennedy wysłał gwardię Stanów Zjednoczonych,


aŜeby umoŜliwić ich udział w zajęciach.


Dziewczynki muzułmańskie nie otrzymały Ŝadnej pomocy. Ich przypadek


wydaje się nie wywoływać współczucia ani we Francji ani poza jej granicami.


Przyczyną jest niezrozumienie i strach przed czymkolwiek co kojarzy się z


islamem we współczesnym świecie.


To co najbardziej mnie zaintrygowało, jeśli chodzi o konferencję w Montrealu


to, czy wypowiedzi Dr Saadawi, oraz jej krytyków były uzasadnione? Innymi


słowy, czy Judaizm, Chrześcijaństwo i Islam podzielają tą samą koncepcję


"pozycji i roli kobiety"? Czy są między nimi jednak jakieś róŜnice? Czy


Judaizm, Chrześcijaństwo naprawdę zaoferowało kobietom lepsze traktowanie


niŜ Islam?


Gdzie leŜy prawda?


Odnalezienie odpowiedzi na powyŜsze pytania nie było rzeczą prostą. Przede


wszystkim dlatego, Ŝe wymagało uczciwości oraz obiektywizmu, lub co


najmniej dołoŜenia największych starań aŜeby odpowiedzi w taki sposób


przedstawić.


3


Obiektywizm, oraz uczciwość wynika z zasad islamu. Koran poucza


Muzułmanów, aby zawsze mówić prawdę, nawet jeśli nie spodoba się ona


tym, którzy są nam bliscy:


"Kiedykolwiek mówisz, mów sprawiedliwie, nawet jeśli dotyczy to


najbliŜszego krewnego " (Koran, 6:152)


"Wy, którzy wierzycie, trwajcie silnie w sprawiedliwości, jako


świadkowie dla Allaha, nawet jeśli jest to przeciwko wam samym, lub


waszym rodzicom, lub dzieciom, nawet jeśli będzie to przeciwko


bogatym czy biednym" (Koran, 4:135)


Kolejna trudność, której musiałem podołać, to ogromnie szeroki zakres


tematyki. Ostatnie kilka lat, spędziłem na wielogodzinnym studiowaniu Biblii,


Encyklopedii Religii oraz "Encyclopaedia Judaica" w celu uzyskania odpowiedzi.


Zapoznałem się równieŜ z kilkunastoma ksiąŜkami, autorstwa naukowców,


krytyków omawiających pozycje kobiet w poszczególnych religiach. Materiał


zaprezentowany w poniŜszych rozdziałach prezentuje najbardziej istotne


wyniki mych pokornych poszukiwań. Nie twierdzę, Ŝe byłem absolutnie


obiektywny. Przekracza to moje ograniczone, ludzkie moŜliwości. Mogę


jedynie stwierdzić, Ŝe starałem się poprzez moje poszukiwania osiągnąć


przedstawiany w Koranie ideał "sprawiedliwego przekazu".


Chciałbym podkreślić w niniejszym wstępnie Ŝe moim celem tej pracy nie jest


ani dezintegracja judaizmu czy chrześcijaństwa. Jako muzułmanin, wierzę w


boskie pochodzenie obu ksiąg. Nikt nie moŜe nazywać się muzułmaninem,


jeśli nie uznaje MojŜesza, Jezusa jako wielkich proroków.


Moim celem jest "rehabilitacja" islamu oraz wyraŜenie uznania ostatniemu


prawdziwemu przesłaniu od Boga do ludzkości. Chciałbym równieŜ podkreślić


Ŝe przedstawiając pozycję kobiety prezentowaną przez trzy religie


skoncentrowałem się jedynie na DOKTRYNIE. Oznacza to, niniejsze


opracowanie bazuje na wiedzy czerpanej z oryginalnych źródeł, nie zaś na


praktykach stosowanych we współczesnym świecie.


Większość dowodów przytaczanych jest z Koranu, wypowiedzi Proroka


Muhammadı a (sallallaahu ı alayhi ła sallam), Biblii, Talmudu, oraz


wypowiedzi kilku najbardziej wpływowych ojców kościoła, których poglądy w


przeogromny sposób zdefiniowały i ukształtowały chrześcijaństwo.


Zainteresowanie tymi źródłami wynika z faktu, iŜ utoŜsamianie zasad religii


tylko i wyłącznie z zachowaniami oraz przymiotami niektórych z ich głównych


wyznawców moŜe być wielce mylące.


4


Albowiem tak naprawdę ogromna ilość ludzi myli kulturę z religią, wielu


wyznawców nie wie, co mówią ich księgi religijne, a wielu innych ı w ogóle


się tym nie interesuje.


[i] The Globe and Mail, Oct. 4,1994.


2. Błędne świadectwo?


Wszystkie trzy religie zgadzają się co do jednego: zarówno kobieta jak i


męŜczyzna zostali stworzeni przez Boga, Stwórcę całego świata. Rozdźwięk


pojawia się jednak, tuŜ po stworzeniu pierwszego męŜczyzny - Adama i


pierwszej kobiety - Ewy.


Judeochrześcijańska koncepcja kreacji Adama i Ewy opisana jest szczegółowo


w Księdze Rodzaju 2:4-3:24. Bóg zabronił obojgu spoŜywania owoców z


zakazanego drzewa. WąŜ skusił Ewę do zjedzenia owocu, Ewa uwiodła Adama.


Kiedy Bóg skarcił Adama za to co zrobił, ten obciąŜył winą Ewę:


"Kobieta którą tu ze mną umieściłeś - dała mi owoc z drzewa i zjadłem go."


W konsekwencji Bóg zwrócił się do Ewy:


"Obarczę cię niezmiernie wielkim trudem twej brzemienności, w bólu będziesz


rodziła dzieci, ku twemu męŜowi będziesz kierowała swe pragnienia, on zaś


będzie panował nad tobąı


Do Adama rzekł:


"PoniewaŜ posłuchałeś swej Ŝony i zjadłeś z drzewa, co do którego dałem ci


rozkaz w słowach: Nie będziesz z niego jeść - przeklęta niech będzie ziemia z


twego powodu: w trudzie będziesz zdobywał od niej poŜywienie dla siebie po


wszystkie dni twego Ŝyciaı .


Islamska koncepcja pierwszego stworzenia przedstawiona jest w Koranie w


kilku miejscach.


"A ty, Adamie! Zamieszkaj z twoją Ŝoną w Ogrodzie! Jedzcie


obydwoje, z czego chcecie, ale nie zbliŜajcie się do tego drzewa, bo


oboje znajdziecie się wśród niesprawiedliwych!" I szatan zwiódł ich


na pokuszenie, z zamiarem ukazania im ich nagości, która była dla


5


nich skryta; i powiedział: "Zakazał wam wasz Pan tego drzewa tylko


dlatego, abyście się nie stali aniołami lub istotami nieśmiertelnymi." I


przysięgał im obojgu: "Jestem dla was dobrym doradcą!"


I doprowadził ich do upadku przez oszukaństwo. A kiedy oni


skosztowali z tego drzewa, ujrzeli swoją nagość i zaczęli zszywać dla


siebie liście z Ogrodu. Wtedy wezwał oboje ich Pan: "CzyŜ nie


zakazałem wam tego drzewa? I czy wam nie mówiłem, Ŝe szatan jest


dla was wrogiem jawnym?!" Oni oboje powiedzieli: "Panie nasz!


Uczyniliśmy niesprawiedliwość samym sobie. I jeśli Ty nam nie


przebaczysz, i jeśli nie okaŜesz nam Swego miłosierdzia, to zapewne


będziemy wśród stratnychı (Koran, 7:19-23)


UwaŜne spojrzenie na te dwa przykłady przedstawienia aktu stworzenia,


ujawnia kilka znacznych róŜnic. Koran, w przeciwieństwie do Biblii, w


jednakowym stopniu obwinia Adama i Ewę za popełniony błąd. Nigdzie w


Koranie, nie znajdziemy nawet najmniejszej wzmianki, Ŝe to Ewa nakłoniła


Adama do zjedzenia owocu, a nawet, Ŝe to ona pierwsza go skosztowała.


Ewa nie jest ani uwodzicielką, ani kusicielką, ani zdrajczynią, Ewy nie karze


się na "trud brzemiennościı . Bóg, zgodnie z Koranem, nie karze nikogo za


winy innych. Adam i Ewa popełnili grzech razem, a gdy poprosili Boga o


wybaczenie - On im wybaczył.


3. Dziedzictwo Ewy


Przedstawienie Ewy jako kusicielki w Biblii, spowodowało ogromnie


negatywny wpływ na całokształt wizerunku kobiety. Wierzono, Ŝe wszystkie


jej następczynie odziedziczyły po matce, biblijnej Ewie, winę i karę. W efekcie,


uznano kobiety za niegodne zaufania, uboŜsze pod względem moralnym,


"złe" z natury. Menstruacja, ciąŜa oraz wydawanie na świat dzieci były


utoŜsamiane z karą, uznawane za wieczną pokutę przeklętej płci. AŜeby


ocenić jak bardzo negatywny wpływ miał starotestamentowy wizerunek Ewy


na jej następczyniach, przyjrzyjmy się pismom niektórych waŜniejszych


Ŝydowskich i chrześcijańskich myślicieli.


Zacznijmy od Starego Testamentu i spojrzyjmy na fragment Literatury


Mądrości:


"Za bardziej gorzkie niŜ śmierć, uwaŜam kobietę która jest pułapką, której


serce to sidła a ręce kajdany. MęŜczyzna, który chce przypodobać się Bogu


zbiegnie od kobiety, grzesznika jednak ona usidli. Kiedy poszukiwałem,


6


znalazłem jednego porządnego męŜczyznę pomiędzy tysiącami, jednak ani


jednej kobiety." (Ecclesiastes 7:26-28)


W innej części literatury hebrajskiej, którą znajdziemy w katolickiej Biblii,


czytamy:


"śadna hańba nie moŜe równać się z hańbą kobiety... Grzech narodził się


wraz z kobietą i to przez kobietę musimy umrzeć". (Ecclesiasticus 25:19,24)


śydowscy Rabini wymieniają dziewięć przekleństw nałoŜonych na kobiety,


będących wynikiem upadku:


"Na kobietę nałoŜył On dziewięć przekleństw oraz śmierć: cięŜar menstruacji i


utraty dziewictwa,; cięŜar ciąŜy; porodu; wychowania dzieci; okrywania


głowy niczym w Ŝałobie, przekłuwania uszu niczym niewolnik czy niewolnica


słuŜąca swemu panu; nie moŜna dać jej wiary jako świadkowi." [i]


Do dnia dzisiejszego, ortodoksyjni śydzi w swoich codziennych modlitwach


recytują "Błogosławiony jesteś BoŜe, Królu wszechświata, Ŝeś nie


stworzył mnie kobietą."


Kobiety, z drugiej strony, codziennie dziękują Bogu za "stworzenie mnie


zgodnie z Wolą Twoją." [ii]


Kolejną modlitwą, którą moŜemy znaleźć w wielu Ŝydowskich księgach z


modlitwami: "Chwała Ci BoŜe, za to Ŝe nie stworzyłeś mnie słabym. Chwała


Ci BoŜe, ze nie stworzyłeś mnie kobietą. Chwała Panu, Ŝe nie stworzył mnie


ignorantem." [iii]


Biblijna Ewa, odegrała o wiele większą rolę w chrześcijaństwie aniŜeli w


judaizmie. Jej grzech stał się osią całej chrześcijańskiej wiary, albowiem


chrześcijańska koncepcja misji Jezusa Chrystusa na ziemi bierze swój


początek z nieposłuszeństwem Ewy względem Boga. Ewa zgrzeszyła, uwiodła


Adama, aby uczynił to samo. W konsekwencji Bóg wyrzucił oboje z Nieba na


Ziemie, która została z ich powodu przeklęta. W spadku swoim potomkom


zostawili obydwoje nie wybaczony przez Boga grzech, czym sprawili, iŜ


wszyscy ludzie rodzą się w nim skąpani. AŜeby oczyścić człowieka z grzechu


pierworodnego, Bóg musiał poświęcić na krzyŜu Jezusa, uwaŜanego za Syna


BoŜego.


Reasumując, odpowiedzialność za błąd, za grzech męŜa, za grzech całej


ludzkości i za śmierć Syna BoŜego spada na Ewę. Innymi słowy, postępek


jednej kobiety spowodował upadek całej ludzkości. [iv]


7


A co z córkami Ewy? Są grzesznicami, jak i ona, muszą zatem być


traktowane jako takie.


Posłuchajcie srogiego tonu Św. Pawła w Nowym Testamencie.


"Kobieta niechaj się uczy w cichości z całym poddaniem się. Nauczać zaś


kobiecie nie pozwalam ani teŜ przewodzić nad męŜem lecz [chcę, by] trwała


w cichości. Albowiem Adam został pierwszy ukształtowany, potem - Ewa. I


nie Adam został zwiedziony, lecz zwiedziona kobieta popadła w


przestępstwo." (I list do Tymoteusza 2:11-14)


Św. Tertulian, podczas przemowy do swoich umiłowanych sióstr w wierze był


nawet bardziej bezceremonialny niŜ Św. Paweł:


"Czy nie wiecie, ze kaŜda z Was jest Ewą? Wyrok Boski ciąŜący na waszej płci


Ŝyje w naszym wieku, wina z konieczności równieŜ istnieć musi. Jesteście


drzwiami szatana; to wy napoczęłyście z zabronionego drzewa; jesteście


pierwszymi zdrajczyniami Boskiego prawa; to wy namówiłyście tego, którego


szatan nie miał dość odwagi zaatakować. Zniszczyłyście z taką łatwością


obraz Boga - człowieka. Z powodu waszego odstępstwa Syn Boga musiał


umrzeć." [v]


Św. Augustyn pozostał wierny spuściźnie poprzedników, napisał on do


przyjaciela "Co za róŜnica, czy to jest Ŝona czy matka, to cały czas Ewa,


kusicielka, której obawiać musimy się w kaŜdej kobiecie.....Nie wiem, jaki


poŜytek z kobiety ma męŜczyzna, jeśli wykluczymy rodzenie dzieci..."


Wieki później Św. Tomasz z Akwinu nadal traktował kobiety jako istoty


ułomne, "Jeśli chodzi o indywidualna naturę, kobieta jest pełna ułomności


oraz wstrętna, albowiem aktywna siła nasienia męŜczyzny dąŜy do


wyprodukowania perfekcyjnego podobieństwa rodzaju męskiego; podczas


gdy kobieta powstaje na drodze wady siły aktywnej lub jakiejś niedyspozycji


materiału, lub ze względu na jakiś zewnętrzny wpływ."


Wreszcie, sławny reformator, Marcin Luter nie widział innego poŜytku z kobiet,


aniŜeli rodzenia tylu dzieci jak tylko jest to moŜliwe, bez jakichkolwiek


skutków ubocznych. "Jeśli zmęczą się lub nawet umrą nie ma to znaczenia.


Dajmy im umrzeć w połogu, to po to są one tutaj. "


WciąŜ i wciąŜ, "dzięki Księdze Stworzenia", kobiety oczerniane są z powodu


wizerunku Ewy kusicielki. Podsumowując, judeo-chrześcijańska koncepcja


kobiety została zatruta przez pogląd o grzesznej naturze Ewy oraz jej


Ŝeńskiego potomstwa.


8


Jeśli zwrócimy teraz naszą uwagę na to co ma do powiedzenia w kwestii


kobiet Koran, szybko zdamy sobie sprawę, ze islamska koncepcja kobiety jest


radykalnie inna od judeo-chrześcijańskiej. Pozwólmy jednak, aby Koran dał


temu świadectwo:


"Zaprawdę - muzułmanie i muzułmanki, wierzący i wierzące,


prawdomówni i prawdomówne, cierpliwi i cierpliwe, pokorni i


pokorne, dający jałmuŜnę i dające jałmuŜnę, poszczący i poszczące,


zachowujący czystość i zachowujące, wspominający Boga często i


wspominające - przygotował dla was Bóg przebaczenie i nagrodę


ogromną." (Koran, 33:35)


"A wierzący męŜczyźni i wierzące kobiety są dla siebie nawzajem


przyjaciółmi. Oni nakazują sobie to, co uznane, a zakazują sobie tego,


co naganne. Oni odprawiają modlitwę i dają jałmuŜnę, są posłuszni


Bogu i Jego Posłańcowi. Tym Bóg okaŜe miłosierdzie. Zaprawdę, Bóg


jest potęŜny, mądry!" (Koran, 9:71)


"I wysłuchał ich Pan: "Ja nie pozwolę zginąć Ŝadnemu uczynkowi


tego spośród was, który czyni dobro, czy będzie to męŜczyzna, czy


kobieta. Jesteście zaleŜni jedni od drugich." (Koran, 3:195)


"Kto czyni zło, ten otrzyma odpowiednią zapłatę. A kto czyni dobro,


męŜczyzna czy kobieta, i jest wierzący - tacy wejdą do Ogrodu, gdzie


będą mieli zaopatrzenie bez rachunku." (Koran, 40:40)


"Tego, kto spełni dobre dzieło - czy to męŜczyzna, czy kobieta -i jest


wierzącym, My oŜywimy Ŝyciem wspaniałym, i takim wypłacimy ich


wynagrodzenie czymś piękniejszym niŜ to, co czynili." (Koran, 16:97)


Jasno wynika, Ŝe pogląd koraniczny na rolę kobiety i męŜczyzny jest


jednakowy. Obydwoje, są stworzeniami Boga, których celem na ziemi jest


oddawanie czci ich Panu, dokonywanie uczciwych uczynków oraz unikanie zła,


za co obydwoje będą stosownie osądzeni. Koran nigdzie nie określa kobiety


mianem "wrót szatana" lub osądza jej, jako z góry obarczonej rolą kusicielki.


Koran nigdzie nie wspomina, Ŝe człowiek uczyniony został na obraz Boga:


wszyscy męŜczyźni oraz kobiety są tylko i wyłącznie stworzeniami Allaha.


Zgodnie z Koranem, rola kobiety na ziemi nie ogranicza się jedynie do


rodzenia dzieci. Jest ona zobowiązana do czynienia dobra, tak jak i


zobowiązany jest do tego męŜczyzna. W Ŝadnym miejscu nie znajdziemy w


Koranie, stwierdzenia, Ŝe nie Ŝyły na ziemi prawe i godne naśladowania


kobiety. Przeciwnie, Koran poucza wszystkich wierzących, kobiety oraz


9


męŜczyzn, aby brali przykład z ideałów takich jak Dziewica Maryja czy Ŝona


Faraona:


"I Bóg dał jako przykład tym, którzy uwierzyli, Ŝonę Faraona. Oto ona


powiedziała: "Panie mój! Zbuduj dla mnie u Siebie dom w Ogrodzie!


Wybaw mnie od Faraona i od jego dzieła! I wybaw mnie od ludzi


niesprawiedliwych!" I Marię, córkę Imrana, która zachowała


dziewictwo; tak więc tchnęliśmy w nią nieco z Naszego Ducha. I ona


potwierdziła słowa swego Pana i Jego Ksiąg, i była wśród


pokornych." (Koran, 66:11-13)


[i] Leonard J. Swidler, Women in Judaism: the Status of Women in Formative Judaism


(Metuchen, N.J: Scarecrow Press, 1976) p. 115.


[ii] Thena Kendath, "Memories of an Orthodox youth" in Susannah Heschel, ed. On


being a Jewish Feminist (New York: Schocken Books, 1983), pp. 96-97.


[iii] Swidler, op. cit., pp. 80-81.


[iv] Rosemary R. Ruether, "Christianity", in Arvind Sharma, ed., Women in World


Religions (Albany: State University of New York Press, 1987) p. 209.


[v] For all the sayings of the prominent Saints, see Karen Armstrong, The Gospel


According to Woman (London: Elm Tree Books, 1986) pp. 52-62. See also Nancy van


Vuuren, The Subversion of Women as Practiced by Churches, Witch-Hunters, and Other


Sexists (Philadelphia: Westminister Press) pp. 28-30.


4. Haniebne córki?


RóŜnica miedzy biblijnym a koranicznym podejściem do kobiet, tak naprawdę


pojawia się w momencie jej narodzin. Na przykład, Biblia twierdzi Ŝe okres


rytualnej nieczystości matki jest dwukrotnie dłuŜszy po urodzeniu


dziewczynki, niŜ po urodzeniu chłopca. (Ks. Kapłańska 12:2-5)


Biblia Katolicka stwierdza wyraźnie:


"Hańba dla ojca, jeśli ma syna źle wychowanego, a jeśli córkę, to wstyd mu


ona przyniesie." (Mądrość Syracha 22:3)


Chłopcy nagradzani są natomiast w wyjątkowy sposób:


10


"Kto kształci swego syna, budzi zazdrość u wroga, a wobec przyjaciół będzie


nim się cieszył." (Mądrość Syracha 30:3)


śydowscy rabini nałoŜyli obowiązek prokreacji na Ŝydowskich męŜczyzn w


celu przedłuŜenia gatunku. Nie kryli jednak swoich preferencji odnośnie dzieci


płci męskiej:


"Dobrze dzieje się tym, którym rodzą się chłopcy, źle tym,


którym dziewczynki"; "Gdy narodzi się chłopiec, wszyscy się cieszą, gdy


narodzi się dziewczynka, wszyscy są smutni."; "Kiedy na świat przychodzi


chłopiec, na ziemi panuje pokój. Kiedy rodzi się dziewczynka, nic się nie


zmienia." [i]


Dzieci płci Ŝeńskiej, to zatem bolesny cięŜar oraz potencjalne źródło hańby


dla ojca:


"Nad córką zuchwałą wzmocnij czuwanie, aby nie uczyniła z ciebie


pośmiewiska dla wrogów, przedmiotu gadania w mieście i zbiegowiska


pospólstwa i by ci nie przyniosła wstydu wśród wielkiego tłumu." (Mądrość


Syracha, 42:11)


"Nad córką zuchwałą wzmocnij czuwanie, aby czując ulgę, nie wyzyskała


sposobności. StrzeŜ się oka bezwstydnego i nie dziw się, jeśli cię przywiedzie


do upadku (Mądrość Syracha 26:20-11)


Ta sama idea - zagroŜenia honoru męŜczyzn ze strony córek, przyświecała


pogańskim Arabom przed islamem i prowadziła do zabijania niemowląt płci


Ŝeńskiej. Koran potępił tą haniebną praktykę:


"A kiedy zwiastują któremuś z nich córkę, to jego oblicze się zasępia i


jest udręczony. On ukrywa się przed ludźmi z powodu tego


nieszczęścia, które mu obwieszczono: czy on ma ją zachować, mimo


poniŜenia, czy teŜ pogrzebać ją w prochu. JakŜe źle oni rozumują!"


(Koran, 16:59)


Musimy wspomnieć, Ŝe zbrodnie te nie zostałaby z Arabii wyplenione, gdyby


nie ogromna obrazowość opisanych w Koranie warunków potępiających tą


praktykę. (16:59, 43:17, 81:8-9). Koran, co więcej, nie czyni Ŝadnej róŜnicy


miedzy chłopcami a dziewczętami. W przeciwieństwie do Biblii, uwaŜa


narodziny dziewczynki, tak jak i narodziny chłopca za podarunek oraz


błogosławieństwo od Boga; narodziny córki wzmiankowane są nawet przed


narodzinami syna:


11


"Do Boga naleŜy królestwo niebios i ziemi. On stwarza to, co chce. On


daje córki, komu chce, i On daje synów, komu chce" (Koran, 42:49)


Warto zaznaczyć, Ŝe Prorok Muhammed obiecał ogromną nagrodę za łagodne


wychowanie córek: "MęŜczyzna, który wychowując córki traktuje je w


Ŝyczliwy sposób, zapewni sobie dzięki nim osłonę przed ogniem piekielnym."


(Buchari i Muslim)


"Ktokolwiek utrzymuje dwie dziewczynki do uzyskania przez nie pełnoletności,


i on i ja w dnu Zmartwychwstania będziemy jak to; i połączył swoje palce"


(Muslim)


[i] Swidler, op. cit., p. 140.


5. Wykształcenie kobiet


RóŜnice pomiędzy biblijna a koraniczną koncepcją roli kobiety, nie dotyczą


jedynie nowonarodzonych dzieci, rozciągają się one o wiele dalej.


Porównajmy ich podejście do kobiet w momencie nauki ich religii. Sercem


Judaizmu jest Tora, prawo. Talmud jednak wyraźnie stwierdza, iŜ kobiety są


wyłączone ze studiowania Tory."


Niektórzy Ŝydowscy rabini ostro zadeklarowali "Niechaj słowa Tory ulegną


zniszczeniu przez ogień, aniŜeli miałoby zostać przekazane kobietom";


"Ktokolwiek uczy swoją córkę Tory, to tak jakby uczył ją nieprzyzwoitości". [i]


Podejście Św. Pawła w Nowym Testamencie nie jest o wiele łagodniejsze:


"Tak jak to jest we wszystkich zgromadzeniach świętych, kobiety mają na


tych zgromadzeniach milczeć; nie dozwala się im bowiem mówić, lecz mają


być poddane, jak to Prawo nakazuje. A jeśli pragną się czego nauczyć, niech


zapytają w domu swoich męŜów! Nie wypada bowiem kobiecie przemawiać


na zgromadzeniu.ı (I list do Koryntian 14:34-35)


W jaki sposób kobieta moŜe się uczyć, jeśli nie moŜe mówić? Jak moŜe


rozwijać się intelektualnie, jeśli musi być w pełni posłuszna? W jaki sposób


moŜe poszerzać swoje horyzonty, jeŜeli jedynym źródłem informacji ma być


w domu mąŜ?


12


Czy stanowisko Koranu jest inne? Jedna krótka historia, przytoczona w


Koranie prezentuje je dość zwięźle. Khawla była muzułmanką, której mąŜ


Aws w złości wygłosił następujące oświadczenie: "Jesteś dla mnie jak plecy


mojej matki." Stwierdzenie to, było to uwaŜane w czasach pogańskich


Arabów jako wyraŜenie pragnienia rozwodu, które automatycznie uwalniało


męŜa od jakiejkolwiek odpowiedzialności małŜeńskiej, aczkolwiek nie


pozwalało Ŝonie na opuszczenie domu męŜa ani na ponowne zamąŜpójście.


Słysząc te słowa, Khawla znalazła się w trudnej sytuacji. Poszła zatem ze


swoim problemem do Proroka Muhammada. Prorok, wyraził opinię aby


zniosła to cierpliwie, albowiem, nie widział innej moŜliwości rozwiązania tego


problemu. Khawla jednak nie przestawała spierać się z Prorokiem,


chcąc uniknąć separacji. Wówczas zainterweniował Koran, a wniosek Khawla


został zaakceptowany. Boski werdykt zniósł ten niesprawiedliwy obyczaj. Cała


58 sura Koranu nazwana została po tym wydarzeniu:


"Almudziadilah"/"Dysputa".


"Bóg usłyszał słowa tej, która dyskutowała z tobą w sprawie swego


męŜa i która skarŜyła się Bogu; a Bóg słyszał waszą rozmowę.


Zaprawdę, Bóg jest słyszący, widzący...." (Koran, 58:1)


Kobieta w islamie, ma prawo spierać się nawet z Prorokiem. Nikt nie narzuca


jej milczenia. Nie jest ona zobowiązana aby uwaŜać swojego męŜa jako


jedyną wyrocznię w sprawach prawa i religii.


[i] Denise L. Carmody, "Judaism", in Arvind Sharma, ed., op. cit., p. 197.


6. Kobieta nieczysta?


śydowskie prawa i regulacje dotyczące kobiet podczas menstruacji są bardzo


restrykcyjne. Stary Testament uwaŜa kaŜdą miesiączkującą kobietę za


nieczystą. Co więcej, stan ten przenosić moŜe równieŜ na innych:


"JeŜeli kobieta ma upławy, to jest krwawienie miesięczne ze swojego ciała, to


pozostanie siedem dni w swojej nieczystości. KaŜdy, kto jej dotknie, będzie


nieczysty aŜ do wieczora. Wszystko, na czym ona się połoŜy podczas swojej


nieczystości, będzie nieczyste. Wszystko, na czym ona usiądzie, będzie


nieczyste. KaŜdy, kto dotknie jej łóŜka, wypierze ubranie, wykąpie się w


13


wodzie i będzie nieczysty aŜ do wieczora. KaŜdy, kto dotknie jakiegokolwiek


przedmiotu, na którym ona siedziała, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie


i będzie nieczysty aŜ do wieczora." (Ks. Kapłańska 15:19-23)


Z powodu swojej nieczystej natury oraz by uniknąć z nią jakiegokolwiek


kontaktu, kobieta miesiączkująca była izolowana - wysyłano ją na cały okres


trwania menstruacji do specjalnego domu nazywanego "domem nieczystości"


[i] . Talmud uznaje kobietę miesiączkują za "fatal" nawet jeŜeli nawet


najmniejszy kontakt fizyczny nie ma miał miejsca:


"Nasi Rabini nauczali:...jeŜeli kobieta miesiączkująca przejdzie obok dwóch


męŜczyzn, jeŜeli to ma miejsce na początku okresu miesięcznego uśmierci


jednego z nich, natomiast jeśli dzieje się to pod koniec jej krwawienia


spowoduje między nimi spór" (bPes. 111a.)


Co więcej, mąŜ kobiety miesiączkującej nie mógł wejść do synagogi, jeśli stał


się z powodu Ŝony nieczysty, co mogło nastąpić nawet poprzez pył spod jej


stóp. Kapłan, którego Ŝona, córka lub matka, miesiączkowała nie mógł


wygłaszać błogosławieństwa w synagodze [ii] . Nic dziwnego, Ŝe wiele Ŝydówek


wciąŜ określa menstruacje jako "przekleństwo" [iii] .


Islam nie uwaŜa, aby kobieta miesiączkująca była w jakikolwiek sposób


nieczysta. Nie jest ani nietykalna ani przeklęta. Wykonuje swoje codzienne


obowiązku bez z jednym małym ograniczeniem: małŜeństwu nie wolno


odbywać stosunków seksualnych podczas menstruacji. Aczkolwiek,


jakakolwiek inna forma kontaktu fizycznego między męŜem i Ŝoną jest


dozwolona. Kobieta miesiączkująca jest równieŜ wykluczona z takich


obowiązków jak dzienne modlitwy oraz post.


[i] Swidler, op. cit., p. 137.


[ii] Ibid., p. 138.


[iii] Sally Priesand, Judaism and the New Woman (New York: Behrman House, Inc., 1975)


p. 24.


14


7. Kobieta jako świadek


Kolejnym problemem, co do którego Koran i Biblia nie zgadzają się ze sobą


jest kwestia kobiet jako świadków. Koran instruuje wiernych, aby przy


transakcjach finansowych obecni byli dwaj świadkowie płci męskiej lub jeden


męŜczyzna i dwie kobiety. (Koran, 2:282).


Warto zaznaczyć, Ŝe Koran w niektórych sytuacjach traktuje zeznania kobiety


jako równoznaczne z zeznaniami męŜczyzny, niekiedy świadectwo kobiety


moŜe nawet uniewaŜnić świadectwo męŜczyzny. Jeśli mąŜ oskarŜa Ŝonę o


niemoralne prowadzenie, Koran wymaga, aby pięciokrotnie przysiągł,


potwierdzając winę Ŝony. Jeśli ta jednak zaprzeczy i przysięgnie pięć razy, nie


jest uznana za winną, a małŜeństwo moŜe zostać rozwiązane (Koran, 24:6-


11).


Wczesna społeczność Ŝydowska nie akceptowała kobiet jako świadków [i] .


Rabini uznawali kobiety za niezdolne do składania zeznań ze względu na


dziewięć przekleństw nałoŜonych na kobiety z powodu upadku. (patrz


"Dziedzictwo Ewy").


Kobietom we współczesnym Izraelu nie wolno było składać zeznań w sądach


rabinicznych [ii]. Rabini uzasadniali to poprzez cytowanie Księgi Rodzaju 18:9-


16, gdzie stwierdza się, Ŝe Sara, Ŝona Abrahama skłamała. Rabini uŜywali


tego argumentu w celu poparcia teorii, iŜ kobiety nie nadają się na świadków.


Warto zaznaczyć, Ŝe historia opisana w Księdze Rodzaju 18:9-16 została


przytoczona więcej niŜ raz w Koranie, jednak bez jakiejkolwiek wzmianki o


kłamstwie Sary (11:69-74, 51:24-30).


Na chrześcijańskim zachodzie zarówno prawo religijne jak i świeckie nie


akceptowało kobiet jako świadków aŜ do końca dziewiętnastego wieku [iii] .


Jeśli chodzi o Biblię - jeśli męŜczyzna oskarŜy swoją Ŝonę o niemoralne


prowadzenie, jej zeznanie nie zostanie w ogóle uznane. OskarŜona musi


poddać się procesowi, podczas którego przechodzi przez skomplikowany i


poniŜający rytuał, który udowodnić ma jej winę lub niewinność. (Księga Liczb


5:11-31). W przypadku, gdy zostanie uznana za winną, poniesie śmierć. Jeśli


zostanie uznana za niewinną, jej maŜ nie poniesie Ŝadnych konsekwencji w


związku z obarczeniem jej fałszywymi oskarŜeniami.


Co więcej, jeśli męŜczyzna weźmie za Ŝonę kobietę a potem oskarŜy ją o to,


Ŝe nie była dziewicą, zeznania kobiety nie będą brane pod uwagę. To jej


rodzice muszą przedstawić starszyźnie miasta dowód jej niewinności. Jeśli nie


15


będą w stanie takiego dowodu przedłoŜyć, zostanie ona ukamienowana na


progu domu własnego ojca. Jeśli natomiast uda się udowodnić brak winy,


karą dla męŜa będzie wypłata 100 srebrnych szekli oraz zakaz rozwodu z


swoją Ŝoną.


"Jeśli męŜczyzna pojmie dziewczynę za Ŝonę i złączy się z nią, a potem


uprzykrzy ją sobie i wytoczy przeciwko niej ubliŜające zarzuty, i zniesławi ją,


mówiąc: Pojąłem tę kobietę za Ŝonę. Lecz gdy złączyłem się z nią,


stwierdziłem, Ŝe nie była dziewicą. Wtedy ojciec i matka jej wezmą i


przyniosą dowody dziewictwa tej dziewczyny do starszych miasta, do bramy.


A ojciec dziewczyny powie do starszych: Moją córkę dałem temu męŜczyźnie


za Ŝonę, lecz on uprzykrzył ją sobie, i oto wytacza ubliŜające zarzuty, mówiąc:


Stwierdziłem, Ŝe twoja córka nie była dziewicą; lecz tu są dowody dziewictwa


mojej córki; i rozłoŜą bieliznę przed starszymi miasta, wtedy starsi wezmą


tego męŜczyznę i ukarzą go. NałoŜą na niego grzywnę w wysokości stu


srebrników i dadzą ojcu tej dziewczyny, gdyŜ zniesławił dziewicę izraelską.


Pozostanie ona jego Ŝoną i nie będzie mógł jej oddalić przez całe Ŝycie. Lecz


jeŜeli ta mowa będzie prawdą i nie znajdą się dowody dziewictwa tej


dziewczyny, to wyprowadzą tą dziewczynę do drzwi domu jej ojca i


ukamienują ją męŜczyźni jej miasta. Poniesie śmierć, gdyŜ dopuściła się


haniebnego czynu w Izraelu, uprawiając nierząd w domu ojca swego.


Wyplenisz to zło spośród siebie.." (Ks. Powtórzonego Prawa 22:13-21)


[i] Swidler, op. cit., p. 115.


[ii] Lesley Hazleton, Israeli Women The Reality Behind the Myths (New York: Simon and


Schuster, 1977) p. 41.


[iii] Gage, op. cit. p. 142.


8. Cudzołóstwo


Cudzołóstwo uznane jest za grzech przez wszystkie religie. Biblia wyznacza


za nie karę śmierci - dla obydwojga osób popełniających cudzołóstwo. (Ks.


Kapłańska 20:10). RównieŜ islam w ten sam sposób karze cudzołoŜników


(24:2); aczkolwiek koraniczna definicja cudzołóstwa roŜni się od biblijnej.


Cudzołóstwo, zgodnie z Koranem, oznacza pozamałŜeński związek Ŝonatego


męŜczyzny i męŜatki. Biblia za cudzołóstwo uznaje pozamałŜeński związek


16


męŜatki (Ks. Kapłańska 20:10, Ks. Powtórzonego Prawa 22:22, Księga


Przysłów 6:20-7:27).


"JeŜeli zastanie się męŜczyznę z złączonego z kobietą zamęŜną, to śmierć


poniosą oboje. Zarówno ten męŜczyzna, złączony z kobieta zamęŜną, jak i ta


kobieta. Wytępisz to zło z Izraela" (Ks. Powtórzonego Prawa 22:22)


"MęŜczyzna który cudzołoŜy z Ŝona swego bliźniego, poniesie śmierć,


zarówno cudzołoŜnik jak i cudzołoŜnica." (Ks. Kapłańska 20:10)


Zgodnie z definicją biblijną, nie jest występkiem związek Ŝonatego męŜczyzny


z niezamęŜną kobietą. śonaty męŜczyzna, który ma romans z wolną kobietą


nie jest cudzołoŜnikiem, ani teŜ niezamęŜna kobieta - cudzołoŜnicą.


Cudzołóstwo popełnione jest jedynie wtedy, kiedy męŜczyzna, Ŝonaty lub


wolny, śpi z męŜatką. W tym przypadku zarówno kobieta jak i męŜczyzna


uznani zostaną za cudzołoŜników.


Pokrótce, cudzołóstwem jest kaŜdy nielegalny stosunek seksualny, w którym


bierze udział zamęŜna kobieta. Zgodnie z Biblią pozamałŜeński romans


Ŝonatego męŜczyzny nie jest sam w sobie przestępstwem. Skąd biorą się te


podwójne moralnie standardy?


Zgodnie z Encyklopedia Judaica, Ŝona uznawana była za własność męŜa a


cudzołóstwo stanowiło naruszenie wyłącznego prawa męŜa do Ŝony. śonie,


jako własności męŜa nie przysługiwało w stosunku do niego takie prawo[i].


Wynika z tego, Ŝe jeśli męŜczyzna odbył stosunek seksualny z Ŝonatą kobietą,


naruszył tym samym własność jej męŜa i za to powinien zostać ukarany.


Do czasów obecnych w Izraelu, w przypadku, gdy Ŝonaty męŜczyzna wda


się w romans pozamałŜeński z niezamęŜną kobietą, ich dzieci uznane zostaną


za prawowite. Natomiast dzieci męŜatki z męŜczyzną Ŝonatym czy teŜ


wolnym, nie tylko nie zostaną uznane za legalne, obarczy się je równieŜ


mianem bękartów, którym nie wolno wstępować w związki małŜeńskie z


innymi śydami, za wyjątkiem przechrztów lub innych bękartów. Zakaz ten


dotyczy potomków dzieci do 10 pokolenia, dopóki jarzmo cudzołóstwa nie


zostanie zniesione[ii].


Koran, z drugiej strony, nigdzie nie uznaje kobiety jako własności męŜczyzny.


Koran elokwentne opisuje związek między małŜonkami:


"I wśród Jego znaków jest to, ze On stworzył wam Ŝony z was


samych, abyście w nich znajdowali spokój umysłu i to On umieścił


17


miedzy wami miłość i czułość. W tym, zaiste zawarte są znaki dla


ludzi, który się zastanawia" (Koran, 30:21)


Na tym właśnie wersecie opiera się koraniczna koncepcja małŜeństwa,


którego podstawą jest miłość, czułość i spokój, poprzez odrzucenie


jakiejkolwiek form "własności" czy podwójnych standardów.


[i] Jeffrey H. Togay, "Adultery," Encyclopaedia Judaica, Vol. II, col. 313. Also, see Judith


Plaskow, Standing Again at Sinai: Judaism from a Feminist Perspective (New York:


Harper & Row Publishers, 1990) pp. 170-177.


[ii] Hazleton, op. cit., pp. 41-42.


9. Zobowiązania


Zgodnie z Biblią, męŜczyzna musi dotrzymać kaŜdej obietnicy złoŜonej Bogu.


Nie wolno mu złamać danego słowa. Z drugiej strony, kobieta nie ma takiego


obowiązku. Jej zobowiązanie musi zostać zaaprobowane przez ojca, jeśli


przebywa ona pod jego opieką lub przez męŜa, w przypadku, gdy jest


zamęŜna. JeŜeli jednak ani ojciec ani mąŜ nie poprą zobowiązań córki czy


Ŝony, zobowiązania staną się niewaŜne i nie będą miały Ŝadnej mocy prawnej.


"JeŜeli jednak ojciec sprzeciwi się, i to w dniu, w którym się dowiedział,


wtedy stają się niewaŜne wszystkie śluby i zobowiązania, które uczyniła....


JeŜeli jednak mąŜ wtedy, gdy się dowie, okaŜe sprzeciw, wówczas uniewaŜnia


ślub ją wiąŜący i nieopatrzną obietnicę jej warg, którą się związała" (Ks.


Liczb 30:2-15)


Dlaczego kobieta nie jest zobowiązana do dotrzymania składanych obietnic?


Dlaczego słowo kobiety nie jest wiąŜące? Odpowiedz jest prosta: poniewaŜ


jest ona własnością ojca lub męŜa.


Kontrola ojca nad córką była tak absolutna, Ŝe mógł on sprzedać córkę, jeśli


tylko miał takie Ŝyczenie. Zaznaczone jest to w pismach rabinicznych:


"MęŜczyzna moŜe sprzedać swoją córkę, ale kobieta nie moŜe sprzedać


swojej córki” [i] . Literatura rabiniczna zaznacza równieŜ, Ŝe małŜeństwo jest


przeniesieniem władzy z ojca na męŜa: "sprzedaŜ, uczynienie z kobiety -


nienaruszalnej własności męŜa..." To oczywiste, Ŝe skoro kobietę uznaje się


18


za cudzą własność, nie moŜe ona bez aprobaty właściciela składać


jakichkolwiek zobowiązań.


Warto dodać, Ŝe to biblijna wykładnia na temat statusu zobowiązań kobiet


spowodowała negatywne reperkusje jeśli chodzi o pozycję kobiety aŜ do


początku XX wieku. MęŜatka w świecie zachodnim nie posiadała osobowości


prawnej i Ŝadne jej przedsięwzięcie nie miało wartości prawnej. MąŜ mógł


zanegować kaŜdą umowę, transakcję, w której uczestniczyła Ŝona. Kobiety


na Zachodzie (największym spadkobiercy spuścizny judeochrześcijańskiej)


będąc cudzą własnością, nie mogły zawierać wiąŜących kontraktów, cierpiały


przez prawie dwa tysiące lat z powodu biblijnego stanowiska odnośnie relacji


kobieta-ojciec i kobieta-mąŜ. [ii]


W Islamie, zobowiązanie kaŜdego muzułmanina, kobiety czy męŜczyzny, jest


waŜące. Nikt nie ma prawa negowania zobowiązań poczynionych przez drugą


osobę. Nie wywiązanie się z przyrzeczenia, poczynionego czy to przez


męŜczyznę czy tez kobietę, musi zostać ukarane tak jak opisuje to Koran:


"Bóg nie będzie was karał za wasze lekkomyślne przysięgi, lecz


będzie was karał za przysięgi złoŜone rozwaŜnie. MoŜecie się za to


okupić Ŝywieniem dziesięciu biedaków - co będzie średnią tego, czym


Ŝywicie waszą rodzinę - albo ubieraniem ich, albo teŜ wyzwoleniem


niewolnika. A kto nie ma takiej moŜliwości, to przez trzy dni


obowiązuje go post. Taki jest okup za wasze przysięgi, jeśli


przysięgliście. Zachowujcie więc wasze przysięgi!" (Koran, 5:89)


Towarzysze proroka Muhammada, męŜczyźni i kobiety, składali mu dowody


swojej lojalności osobiście.


"O proroku! A kiedy przyjdą do ciebie kobiety wierzące złoŜyć ci


przysięgę wierności: iŜ nie będą dodawać Bogu Ŝadnych


współtowarzyszy, iŜ nie będą kraść, iŜ nie będą popełniać


cudzołóstwa, iŜ nie będą zabijać swoich dzieci, iŜ nie będą


przychodzić z oszczerstwem, zmyślając je między swoimi rękami i


nogami, ani teŜ nie będą się buntowały przeciwko tobie w tym, co


jest uznane - to przyjmij ich przysięgę i proś Boga o przebaczenie dla


nich! Zaprawdę, Bóg jest przebaczający, mądry!" (Koran, 60:12)


MęŜczyzna nie mógł złoŜyć zobowiązań w imieniu córki czy Ŝony. Nie mógł teŜ


zanegować zobowiązań poczynionych przez którąkolwiek krewną.


19


[i] Swidler, op. cit., p. 141.


[ii] Matilda J. Gage, Woman, Church, and State (New York: Truth Seeker Company, 1893)


p. 141.


10. Własność śony


Wszystkie trzy religie podzielają niewzruszony pogląd, co do istoty


funkcjonowania rodziny i Ŝycia rodzinnego. Zgadzają się równieŜ, iŜ głową


rodziny jest męŜczyzna. Tym nie mniej, religie róŜnią się w kwestii zakresu


owej "władzy".


Według tradycji judeochrześcijańskiej, w przeciwieństwie do islamu, mąŜ w


sensie dosłownym "obejmuje Ŝonę na własność". Pozycja męŜa w tradycji


Ŝydowskiej opiera się na koncepcji własności, tak jak jest to w przypadku


niewolnika [i] .


Koncepcja ta spowodowała pojawienie się podwójnych standardów przepisach


prawnych dotyczących kwestii cudzołóstwa oraz umoŜliwienia męŜowi


kwestionowania zobowiązań poczynionych przez Ŝonę. Odmawiała ona


równieŜ prawa Ŝonie do zarządzania swoim majątkiem i zarobkami -


Ŝydówka wychodząc mąŜ traciła nam nimi jakąkolwiek kontrolę.


Rabini zastrzegali prawo męŜa do zarządzania własnością Ŝony jako


następstwo obejmowania kobiety w posiadanie w momencie zawarcia


małŜeństwa. "PoniewaŜ objął w posiadanie kobietę, czyŜ nie wynika z tego


Ŝe objął równieŜ w posiadanie jej majątek?", oraz "PoniewaŜ nabył kobietę,


nie powinien nabyć równieŜ jej własności?" [ii] W tym stopniu, małŜeństwo


spowodowało ze najbogatsze kobiety stawały się w praktyce bez grosza.


Talmud opisuje sytuacje finansowa Ŝony w następujący sposób:


"W jaki sposób kobieta moŜe cokolwiek posiadać; cokolwiek naleŜy do niej,


naleŜy do jej męŜa? Co jest jego jest jego, co jest jej, jest jego równieŜ... Jej


zarobki i to co znajdzie na ulicy równieŜ naleŜą do niego. Przyrządy domowe,


nawet okruchy chleba na stole, są jego. Jeśli zaprosi ona gościa do domu i


nakarmi go, okradać będzie męŜa swego ." (San. 71a, Git. 62a)


Faktem jest e majątek Ŝydowskiej kobiety miał przyciągać kandydatów na


męŜa. śydowska rodzina wyznaczała córce udział w majątku ojca, który


20


uŜywany był jako posag w przypadku małŜeństwa. To posag właśnie sprawiał,


Ŝe córki były dla Ŝydowskich ojców niemile widzianym problemem. Ojciec


musiał wychowywać córkę przez lata a potem przygotować ja do małŜeństwa


poprzez min. zapewnienie znacznego posagu. W ten sposób kobieta w


Ŝydowskiej rodzinie była zobowiązaniem a nie cennym nabytkiem. [iii] To


zobowiązanie właśnie wyjaśnia dlaczego narodziny córki nie były witanie


radością w starych społeczeństwie Ŝydowskim (zobacz rozdział "haniebne


córki?"). Posag pod warunkiem najmu był podarunkiem ślubnym dla pana


młodego. MąŜ sprawował kontrole nad posagiem, jednak nie mógł go


sprzedać, ani roztrwonić. Panna młoda trąciła nam nim kontrolę w momencie


zawarcia małŜeństwa. Co więcej, oczekiwano od niej, iŜ wszystkie dochody z


jakiejkolwiek pracy przekaŜe męŜowi, co miało być rekompensatą kosztów


utrzymania, które było obowiązkiem męŜa. Kobieta mogła odzyskać swoją


własność w dwóch przypadkach: rozwodu lub śmierci męŜa. W przypadku


śmierci Ŝony, mąŜ odziedziczał jej majątek. W przypadku śmierci męŜa, Ŝona


odzyskiwała swoje przedmałŜeńskie wiano, aczkolwiek nie była uprawniona


do dziedziczenia jakiejkolwiek części majątku męŜa. Trzeba równieŜ dodać,


Ŝe pan młody musiał przekazać narzeczonej podarunek małŜeński, jednak był


nadal faktycznym jego właścicielem tak długo jak trwał związek małŜeński. [iv]


Chrześcijaństwo, całkiem do niedawna, podąŜało tą samą ścieŜka. Obydwie


religie oraz władze cywilne w rzymskim imperium (po Kontantynie) stawiały


warunek zawarcia umowy własności w celu uznania małŜeństwa. Rodziny


oferowały córkom rosnące posagi, co powodowało, Ŝe męŜczyźni mieli


zwyczaj Ŝenić się młodo, rodziny z kolei odkładały małŜeństwa córek na


później, niŜ było to w zwyczaju. [v] Prawo kanoniczne, stanowiło Ŝe Ŝona


uprawniona była do odzyskania posagu w przypadku rozwiązania


małŜeństwa, chyba Ŝe winna była cudzołóstwa. W tym przypadku, prawo do


posagu naleŜało do męŜa. [vi] Pod prawodawstwem kanonicznym i cywilnym w


chrześcijańskiej Europie i Ameryce męŜatce nie przysługiwało prawo


własności aŜ to późnego dziewiętnastego, wczesnego dwudziestego wieku.


Prawa kobiet w prawodawstwie angielskim, zostały zebranie i opublikowane


w 1632 roku. Te prawa włączały: "To co posiada mąŜ stanowi jego własność.


To co posiada Ŝona jest własnością męŜa." [vii] śona nie tylko traciła prawo


własności po zawarciu małŜeństwa, traciła równieŜ swoją osobowość. śadna


jej czynność nie miała mocy prawnej. Jej mąŜ mógł zakwestionować


jakąkolwiek sprzedaŜ lub podarunek przez nią uczyniony - jako nielegalny.


Osoba z którą kobieta zawarła jakąkolwiek umowę traktowany był jak


kryminalista biorący udział w oszustwie. Co więcej, męŜatka nie mogła


pozywać ani zostać pozwana w swoim własnym imieniu, nie mogła pozwać


swojego męŜa. [viii] Kobieta zamęŜna traktowana była w oczach prawa jak


21


dziecko. śona naleŜała do męŜa i z tego powodu traciła prawo własności,


swoją osobowość prawną i nazwisko panieńskie. [ix]


Islam, od siódmego wieku, nadał kobietom zamęŜnym odrębną osobowość


prawną, której judoe-chrzescijanski zachód pozbawiał je do niedawna. W


islamie, panna młoda i jej rodzina nie byli w Ŝadnym przypadku zobowiązani


do zabezpieczenia wiana i wręczenia go panu młodemu. Kobiety w


muzułmańskiej rodzinie, nie miały Ŝadnych zobowiązań. Kobieta jest


szanowana przez islam i nie musi wręczać podarunków, aŜeby przyciągnąć


potencjalnych kandydatów na męŜa. To pan młody zobowiązany jest do


wręczenia podarunku, który stanowi własność kobiety i ani pan młody ani


rodzina panny młodej nie mają nad nim Ŝadnej kontroli ani nie są uprawnieni


do jakiekolwiek w nim udziału. W niektórych współczesnych społeczeństwach


muzułmańskich, nie jest niczym niezwykłym posag w wysokości stu tysięcy


dolarów w diamentach. [x] Panna młoda utrzymuje własność nad podarunkami


nawet jeśli mąŜ się z nią rozwiedzie. MąŜ nie ma prawa do udziału w majątku


Ŝony za wyjątkiem tego co ta podaruje mu z własnej woli. [xi] Koran wyraŜa


swoją opinię w tej kwestii wyraźnie:


"I dawajcie kobietom wiana jako dar. Jeśli one jednak są dobre dla


was i uŜyczą wam cośkolwiek z niego, to jedzcie to dla zdrowia i


pomyślności." (Koran, 4:4)


śona sprawuje pełną kontrolę nad swoim majątkiem oraz zarobkami, a


utrzymanie jej i dzieci jest obowiązkiem męŜa. [xii] Nie waŜne jak bardzo


bogata jest Ŝona, nie jest ona zobowiązana do wspomagania męŜa w


utrzymaniu rodziny, chyba Ŝe sama dobrowolnie dokonuje takiego wyboru.


MałŜonkowie dziedziczą po sobie. Co więcej, kobieta zamęŜna w Islamie,


zatrzymuje osobowość prawną oraz swoje panieńskie nazwisko. [xiii] Raz,


amerykański sędzia skomentował prawa muzułmańskich kobiet: "


Muzułmanka moŜe wyjść za mąŜ dziesięć razy, jednak jej osobowości nie


absorbują poszczególni męŜowie. Jest odrębną planetą z swoim imieniem i


osobowością prawną." [xiv]


[i] Louis M. Epstein, The Jewish Marriage Contract (New York: Arno Press, 1973) p. 149.


[ii] Swidler, op. cit., p. 142.


[iii] Epstein, op. cit., pp. 164-165.