1. Wstęp
Pięć lat temu, przeczytałem w magazynie Gwiazda Toronto (wyd. czerwiec 3,
1990) artykuł zatytułowany "Islam ı nie osamotniony w doktrynach
patriarchalnych", autorstwa Gwynne Dyer. Artykuł przestawiał roŜne reakcje
uczestników konferencji w Montrealu dotyczącej problemu władzy oraz kobiet,
na uwagi słynnej egipskiej feministki Dr. Nawal Saadawi. Jej "politycznie
niewłaściwe" wypowiedzi to min : "najbardziej restrykcyjne zapisy dotyczące
kobiet moŜemy odnaleźć najpierw w Judaizmie i w Starym Testamencie,
potem w chrześcijaństwie, a następnie w Koranie"; "wszystkie religie są
patriarchalne poniewaŜ wywodzą się one z patriarchalnych społeczeństw";
oraz "okrywanie kobiet nie jest praktykowane wyłącznie przez Islam,
wywodzi ono swoje korzenie z staroŜytności, z analogią do siostrzanych
religii".
Poruszenie zapanowało wśród uczestników, kiedy ich przekonania porównane
zostały z islamem. Wypowiedź Dr. Saadawi spotkała się z falą krytycyzmu.
"Opinie Dr. Saadawi są nie do przyjęcia. W jej odpowiedziach ujawnia się
brak zrozumienia dla wiary innych ludzi" deklarowała Bernice Dubois ze
Światowego Ruchu Matek. "Jestem zmuszona zaprotestować" brzmiała
wypowiedz Alice Shalvi ze Związku Kobiet Izraelskich, "w Judaizmie nie
istnieje koncepcja zakrywania."
W artykule poświeconym zaŜartym protestom dotyczącym silnej na Zachodzie
tendencji do traktowania islamu jako kozła ofiarnego za praktyki, które są w
takim samym stopniu wspólne z dziedzictwem kulturowym Zachodu, Gwynne
Dyer pisze "Feministki chrześcijańskie oraz Ŝydowskie nie miały zamiaru
siedzieć spokojnie będąc przestawione w tym samym świetle co źli
Muzułmanie."
2
Nie zdziwił mnie negatywny pogląd uczestników konferencji dotyczący Islamu,
zwłaszcza jeśli chodzi o prawa kobiet. Na zachodzie, Islam wciąŜ utoŜsamiany
jest z symbolem podporządkowania kobiet par excellence.
śeby zrozumieć, jak silny jest ten pogląd, wystarczy wspomnieć, jak to
Minister Oświaty we Francji, kraju Woltera, wydał rozporządzenie dotyczące
wyrzucenia z francuskich szkół wszystkich młodych muzułmanek,
okrywających włosy. [i] Muzułmanka, okrywająca włosy chustą pozbawiona
jest praw do nauki we Francji, podczas gdy nie dotyczy to ani katolickiego
studenta noszącego krzyŜ, ani teŜ Ŝydowskiego chłopca noszącego jarmułkę.
Scen podczas których francuscy policjanci zabraniają młodym kobietom w
chustach wejścia na wyŜszą uczelnie nie da się tak łatwo zapomnieć.
Przypomina to zajście z 1962 roku, kiedy to Gubernator Alabamy, George
Wallace stojąc przed bramą uczelni nie zezwolił na uczestnictwo w lekcjach
czarnoskórych studentów, aŜeby ı "zapobiec dezintegracji w szkołach
Alabamy".
RóŜnica między tymi dwoma wydarzeniami, jest taka, Ŝe czarnoskórych
studentów wspierało wielu ludzi nie tylko w Stanach Zjednoczonych, lecz i na
całym świecie. Prezydent Kennedy wysłał gwardię Stanów Zjednoczonych,
aŜeby umoŜliwić ich udział w zajęciach.
Dziewczynki muzułmańskie nie otrzymały Ŝadnej pomocy. Ich przypadek
wydaje się nie wywoływać współczucia ani we Francji ani poza jej granicami.
Przyczyną jest niezrozumienie i strach przed czymkolwiek co kojarzy się z
islamem we współczesnym świecie.
To co najbardziej mnie zaintrygowało, jeśli chodzi o konferencję w Montrealu
to, czy wypowiedzi Dr Saadawi, oraz jej krytyków były uzasadnione? Innymi
słowy, czy Judaizm, Chrześcijaństwo i Islam podzielają tą samą koncepcję
"pozycji i roli kobiety"? Czy są między nimi jednak jakieś róŜnice? Czy
Judaizm, Chrześcijaństwo naprawdę zaoferowało kobietom lepsze traktowanie
niŜ Islam?
Gdzie leŜy prawda?
Odnalezienie odpowiedzi na powyŜsze pytania nie było rzeczą prostą. Przede
wszystkim dlatego, Ŝe wymagało uczciwości oraz obiektywizmu, lub co
najmniej dołoŜenia największych starań aŜeby odpowiedzi w taki sposób
przedstawić.
3
Obiektywizm, oraz uczciwość wynika z zasad islamu. Koran poucza
Muzułmanów, aby zawsze mówić prawdę, nawet jeśli nie spodoba się ona
tym, którzy są nam bliscy:
"Kiedykolwiek mówisz, mów sprawiedliwie, nawet jeśli dotyczy to
najbliŜszego krewnego " (Koran, 6:152)
"Wy, którzy wierzycie, trwajcie silnie w sprawiedliwości, jako
świadkowie dla Allaha, nawet jeśli jest to przeciwko wam samym, lub
waszym rodzicom, lub dzieciom, nawet jeśli będzie to przeciwko
bogatym czy biednym" (Koran, 4:135)
Kolejna trudność, której musiałem podołać, to ogromnie szeroki zakres
tematyki. Ostatnie kilka lat, spędziłem na wielogodzinnym studiowaniu Biblii,
Encyklopedii Religii oraz "Encyclopaedia Judaica" w celu uzyskania odpowiedzi.
Zapoznałem się równieŜ z kilkunastoma ksiąŜkami, autorstwa naukowców,
krytyków omawiających pozycje kobiet w poszczególnych religiach. Materiał
zaprezentowany w poniŜszych rozdziałach prezentuje najbardziej istotne
wyniki mych pokornych poszukiwań. Nie twierdzę, Ŝe byłem absolutnie
obiektywny. Przekracza to moje ograniczone, ludzkie moŜliwości. Mogę
jedynie stwierdzić, Ŝe starałem się poprzez moje poszukiwania osiągnąć
przedstawiany w Koranie ideał "sprawiedliwego przekazu".
Chciałbym podkreślić w niniejszym wstępnie Ŝe moim celem tej pracy nie jest
ani dezintegracja judaizmu czy chrześcijaństwa. Jako muzułmanin, wierzę w
boskie pochodzenie obu ksiąg. Nikt nie moŜe nazywać się muzułmaninem,
jeśli nie uznaje MojŜesza, Jezusa jako wielkich proroków.
Moim celem jest "rehabilitacja" islamu oraz wyraŜenie uznania ostatniemu
prawdziwemu przesłaniu od Boga do ludzkości. Chciałbym równieŜ podkreślić
Ŝe przedstawiając pozycję kobiety prezentowaną przez trzy religie
skoncentrowałem się jedynie na DOKTRYNIE. Oznacza to, niniejsze
opracowanie bazuje na wiedzy czerpanej z oryginalnych źródeł, nie zaś na
praktykach stosowanych we współczesnym świecie.
Większość dowodów przytaczanych jest z Koranu, wypowiedzi Proroka
Muhammadı a (sallallaahu ı alayhi ła sallam), Biblii, Talmudu, oraz
wypowiedzi kilku najbardziej wpływowych ojców kościoła, których poglądy w
przeogromny sposób zdefiniowały i ukształtowały chrześcijaństwo.
Zainteresowanie tymi źródłami wynika z faktu, iŜ utoŜsamianie zasad religii
tylko i wyłącznie z zachowaniami oraz przymiotami niektórych z ich głównych
wyznawców moŜe być wielce mylące.
4
Albowiem tak naprawdę ogromna ilość ludzi myli kulturę z religią, wielu
wyznawców nie wie, co mówią ich księgi religijne, a wielu innych ı w ogóle
się tym nie interesuje.
[i] The Globe and Mail, Oct. 4,1994.
2. Błędne świadectwo?
Wszystkie trzy religie zgadzają się co do jednego: zarówno kobieta jak i
męŜczyzna zostali stworzeni przez Boga, Stwórcę całego świata. Rozdźwięk
pojawia się jednak, tuŜ po stworzeniu pierwszego męŜczyzny - Adama i
pierwszej kobiety - Ewy.
Judeochrześcijańska koncepcja kreacji Adama i Ewy opisana jest szczegółowo
w Księdze Rodzaju 2:4-3:24. Bóg zabronił obojgu spoŜywania owoców z
zakazanego drzewa. WąŜ skusił Ewę do zjedzenia owocu, Ewa uwiodła Adama.
Kiedy Bóg skarcił Adama za to co zrobił, ten obciąŜył winą Ewę:
"Kobieta którą tu ze mną umieściłeś - dała mi owoc z drzewa i zjadłem go."
W konsekwencji Bóg zwrócił się do Ewy:
"Obarczę cię niezmiernie wielkim trudem twej brzemienności, w bólu będziesz
rodziła dzieci, ku twemu męŜowi będziesz kierowała swe pragnienia, on zaś
będzie panował nad tobąı
Do Adama rzekł:
"PoniewaŜ posłuchałeś swej Ŝony i zjadłeś z drzewa, co do którego dałem ci
rozkaz w słowach: Nie będziesz z niego jeść - przeklęta niech będzie ziemia z
twego powodu: w trudzie będziesz zdobywał od niej poŜywienie dla siebie po
wszystkie dni twego Ŝyciaı .
Islamska koncepcja pierwszego stworzenia przedstawiona jest w Koranie w
kilku miejscach.
"A ty, Adamie! Zamieszkaj z twoją Ŝoną w Ogrodzie! Jedzcie
obydwoje, z czego chcecie, ale nie zbliŜajcie się do tego drzewa, bo
oboje znajdziecie się wśród niesprawiedliwych!" I szatan zwiódł ich
na pokuszenie, z zamiarem ukazania im ich nagości, która była dla
5
nich skryta; i powiedział: "Zakazał wam wasz Pan tego drzewa tylko
dlatego, abyście się nie stali aniołami lub istotami nieśmiertelnymi." I
przysięgał im obojgu: "Jestem dla was dobrym doradcą!"
I doprowadził ich do upadku przez oszukaństwo. A kiedy oni
skosztowali z tego drzewa, ujrzeli swoją nagość i zaczęli zszywać dla
siebie liście z Ogrodu. Wtedy wezwał oboje ich Pan: "CzyŜ nie
zakazałem wam tego drzewa? I czy wam nie mówiłem, Ŝe szatan jest
dla was wrogiem jawnym?!" Oni oboje powiedzieli: "Panie nasz!
Uczyniliśmy niesprawiedliwość samym sobie. I jeśli Ty nam nie
przebaczysz, i jeśli nie okaŜesz nam Swego miłosierdzia, to zapewne
będziemy wśród stratnychı (Koran, 7:19-23)
UwaŜne spojrzenie na te dwa przykłady przedstawienia aktu stworzenia,
ujawnia kilka znacznych róŜnic. Koran, w przeciwieństwie do Biblii, w
jednakowym stopniu obwinia Adama i Ewę za popełniony błąd. Nigdzie w
Koranie, nie znajdziemy nawet najmniejszej wzmianki, Ŝe to Ewa nakłoniła
Adama do zjedzenia owocu, a nawet, Ŝe to ona pierwsza go skosztowała.
Ewa nie jest ani uwodzicielką, ani kusicielką, ani zdrajczynią, Ewy nie karze
się na "trud brzemiennościı . Bóg, zgodnie z Koranem, nie karze nikogo za
winy innych. Adam i Ewa popełnili grzech razem, a gdy poprosili Boga o
wybaczenie - On im wybaczył.
3. Dziedzictwo Ewy
Przedstawienie Ewy jako kusicielki w Biblii, spowodowało ogromnie
negatywny wpływ na całokształt wizerunku kobiety. Wierzono, Ŝe wszystkie
jej następczynie odziedziczyły po matce, biblijnej Ewie, winę i karę. W efekcie,
uznano kobiety za niegodne zaufania, uboŜsze pod względem moralnym,
"złe" z natury. Menstruacja, ciąŜa oraz wydawanie na świat dzieci były
utoŜsamiane z karą, uznawane za wieczną pokutę przeklętej płci. AŜeby
ocenić jak bardzo negatywny wpływ miał starotestamentowy wizerunek Ewy
na jej następczyniach, przyjrzyjmy się pismom niektórych waŜniejszych
Ŝydowskich i chrześcijańskich myślicieli.
Zacznijmy od Starego Testamentu i spojrzyjmy na fragment Literatury
Mądrości:
"Za bardziej gorzkie niŜ śmierć, uwaŜam kobietę która jest pułapką, której
serce to sidła a ręce kajdany. MęŜczyzna, który chce przypodobać się Bogu
zbiegnie od kobiety, grzesznika jednak ona usidli. Kiedy poszukiwałem,
6
znalazłem jednego porządnego męŜczyznę pomiędzy tysiącami, jednak ani
jednej kobiety." (Ecclesiastes 7:26-28)
W innej części literatury hebrajskiej, którą znajdziemy w katolickiej Biblii,
czytamy:
"śadna hańba nie moŜe równać się z hańbą kobiety... Grzech narodził się
wraz z kobietą i to przez kobietę musimy umrzeć". (Ecclesiasticus 25:19,24)
śydowscy Rabini wymieniają dziewięć przekleństw nałoŜonych na kobiety,
będących wynikiem upadku:
"Na kobietę nałoŜył On dziewięć przekleństw oraz śmierć: cięŜar menstruacji i
utraty dziewictwa,; cięŜar ciąŜy; porodu; wychowania dzieci; okrywania
głowy niczym w Ŝałobie, przekłuwania uszu niczym niewolnik czy niewolnica
słuŜąca swemu panu; nie moŜna dać jej wiary jako świadkowi." [i]
Do dnia dzisiejszego, ortodoksyjni śydzi w swoich codziennych modlitwach
recytują "Błogosławiony jesteś BoŜe, Królu wszechświata, Ŝeś nie
stworzył mnie kobietą."
Kobiety, z drugiej strony, codziennie dziękują Bogu za "stworzenie mnie
zgodnie z Wolą Twoją." [ii]
Kolejną modlitwą, którą moŜemy znaleźć w wielu Ŝydowskich księgach z
modlitwami: "Chwała Ci BoŜe, za to Ŝe nie stworzyłeś mnie słabym. Chwała
Ci BoŜe, ze nie stworzyłeś mnie kobietą. Chwała Panu, Ŝe nie stworzył mnie
ignorantem." [iii]
Biblijna Ewa, odegrała o wiele większą rolę w chrześcijaństwie aniŜeli w
judaizmie. Jej grzech stał się osią całej chrześcijańskiej wiary, albowiem
chrześcijańska koncepcja misji Jezusa Chrystusa na ziemi bierze swój
początek z nieposłuszeństwem Ewy względem Boga. Ewa zgrzeszyła, uwiodła
Adama, aby uczynił to samo. W konsekwencji Bóg wyrzucił oboje z Nieba na
Ziemie, która została z ich powodu przeklęta. W spadku swoim potomkom
zostawili obydwoje nie wybaczony przez Boga grzech, czym sprawili, iŜ
wszyscy ludzie rodzą się w nim skąpani. AŜeby oczyścić człowieka z grzechu
pierworodnego, Bóg musiał poświęcić na krzyŜu Jezusa, uwaŜanego za Syna
BoŜego.
Reasumując, odpowiedzialność za błąd, za grzech męŜa, za grzech całej
ludzkości i za śmierć Syna BoŜego spada na Ewę. Innymi słowy, postępek
jednej kobiety spowodował upadek całej ludzkości. [iv]
7
A co z córkami Ewy? Są grzesznicami, jak i ona, muszą zatem być
traktowane jako takie.
Posłuchajcie srogiego tonu Św. Pawła w Nowym Testamencie.
"Kobieta niechaj się uczy w cichości z całym poddaniem się. Nauczać zaś
kobiecie nie pozwalam ani teŜ przewodzić nad męŜem lecz [chcę, by] trwała
w cichości. Albowiem Adam został pierwszy ukształtowany, potem - Ewa. I
nie Adam został zwiedziony, lecz zwiedziona kobieta popadła w
przestępstwo." (I list do Tymoteusza 2:11-14)
Św. Tertulian, podczas przemowy do swoich umiłowanych sióstr w wierze był
nawet bardziej bezceremonialny niŜ Św. Paweł:
"Czy nie wiecie, ze kaŜda z Was jest Ewą? Wyrok Boski ciąŜący na waszej płci
Ŝyje w naszym wieku, wina z konieczności równieŜ istnieć musi. Jesteście
drzwiami szatana; to wy napoczęłyście z zabronionego drzewa; jesteście
pierwszymi zdrajczyniami Boskiego prawa; to wy namówiłyście tego, którego
szatan nie miał dość odwagi zaatakować. Zniszczyłyście z taką łatwością
obraz Boga - człowieka. Z powodu waszego odstępstwa Syn Boga musiał
umrzeć." [v]
Św. Augustyn pozostał wierny spuściźnie poprzedników, napisał on do
przyjaciela "Co za róŜnica, czy to jest Ŝona czy matka, to cały czas Ewa,
kusicielka, której obawiać musimy się w kaŜdej kobiecie.....Nie wiem, jaki
poŜytek z kobiety ma męŜczyzna, jeśli wykluczymy rodzenie dzieci..."
Wieki później Św. Tomasz z Akwinu nadal traktował kobiety jako istoty
ułomne, "Jeśli chodzi o indywidualna naturę, kobieta jest pełna ułomności
oraz wstrętna, albowiem aktywna siła nasienia męŜczyzny dąŜy do
wyprodukowania perfekcyjnego podobieństwa rodzaju męskiego; podczas
gdy kobieta powstaje na drodze wady siły aktywnej lub jakiejś niedyspozycji
materiału, lub ze względu na jakiś zewnętrzny wpływ."
Wreszcie, sławny reformator, Marcin Luter nie widział innego poŜytku z kobiet,
aniŜeli rodzenia tylu dzieci jak tylko jest to moŜliwe, bez jakichkolwiek
skutków ubocznych. "Jeśli zmęczą się lub nawet umrą nie ma to znaczenia.
Dajmy im umrzeć w połogu, to po to są one tutaj. "
WciąŜ i wciąŜ, "dzięki Księdze Stworzenia", kobiety oczerniane są z powodu
wizerunku Ewy kusicielki. Podsumowując, judeo-chrześcijańska koncepcja
kobiety została zatruta przez pogląd o grzesznej naturze Ewy oraz jej
Ŝeńskiego potomstwa.
8
Jeśli zwrócimy teraz naszą uwagę na to co ma do powiedzenia w kwestii
kobiet Koran, szybko zdamy sobie sprawę, ze islamska koncepcja kobiety jest
radykalnie inna od judeo-chrześcijańskiej. Pozwólmy jednak, aby Koran dał
temu świadectwo:
"Zaprawdę - muzułmanie i muzułmanki, wierzący i wierzące,
prawdomówni i prawdomówne, cierpliwi i cierpliwe, pokorni i
pokorne, dający jałmuŜnę i dające jałmuŜnę, poszczący i poszczące,
zachowujący czystość i zachowujące, wspominający Boga często i
wspominające - przygotował dla was Bóg przebaczenie i nagrodę
ogromną." (Koran, 33:35)
"A wierzący męŜczyźni i wierzące kobiety są dla siebie nawzajem
przyjaciółmi. Oni nakazują sobie to, co uznane, a zakazują sobie tego,
co naganne. Oni odprawiają modlitwę i dają jałmuŜnę, są posłuszni
Bogu i Jego Posłańcowi. Tym Bóg okaŜe miłosierdzie. Zaprawdę, Bóg
jest potęŜny, mądry!" (Koran, 9:71)
"I wysłuchał ich Pan: "Ja nie pozwolę zginąć Ŝadnemu uczynkowi
tego spośród was, który czyni dobro, czy będzie to męŜczyzna, czy
kobieta. Jesteście zaleŜni jedni od drugich." (Koran, 3:195)
"Kto czyni zło, ten otrzyma odpowiednią zapłatę. A kto czyni dobro,
męŜczyzna czy kobieta, i jest wierzący - tacy wejdą do Ogrodu, gdzie
będą mieli zaopatrzenie bez rachunku." (Koran, 40:40)
"Tego, kto spełni dobre dzieło - czy to męŜczyzna, czy kobieta -i jest
wierzącym, My oŜywimy Ŝyciem wspaniałym, i takim wypłacimy ich
wynagrodzenie czymś piękniejszym niŜ to, co czynili." (Koran, 16:97)
Jasno wynika, Ŝe pogląd koraniczny na rolę kobiety i męŜczyzny jest
jednakowy. Obydwoje, są stworzeniami Boga, których celem na ziemi jest
oddawanie czci ich Panu, dokonywanie uczciwych uczynków oraz unikanie zła,
za co obydwoje będą stosownie osądzeni. Koran nigdzie nie określa kobiety
mianem "wrót szatana" lub osądza jej, jako z góry obarczonej rolą kusicielki.
Koran nigdzie nie wspomina, Ŝe człowiek uczyniony został na obraz Boga:
wszyscy męŜczyźni oraz kobiety są tylko i wyłącznie stworzeniami Allaha.
Zgodnie z Koranem, rola kobiety na ziemi nie ogranicza się jedynie do
rodzenia dzieci. Jest ona zobowiązana do czynienia dobra, tak jak i
zobowiązany jest do tego męŜczyzna. W Ŝadnym miejscu nie znajdziemy w
Koranie, stwierdzenia, Ŝe nie Ŝyły na ziemi prawe i godne naśladowania
kobiety. Przeciwnie, Koran poucza wszystkich wierzących, kobiety oraz
9
męŜczyzn, aby brali przykład z ideałów takich jak Dziewica Maryja czy Ŝona
Faraona:
"I Bóg dał jako przykład tym, którzy uwierzyli, Ŝonę Faraona. Oto ona
powiedziała: "Panie mój! Zbuduj dla mnie u Siebie dom w Ogrodzie!
Wybaw mnie od Faraona i od jego dzieła! I wybaw mnie od ludzi
niesprawiedliwych!" I Marię, córkę Imrana, która zachowała
dziewictwo; tak więc tchnęliśmy w nią nieco z Naszego Ducha. I ona
potwierdziła słowa swego Pana i Jego Ksiąg, i była wśród
pokornych." (Koran, 66:11-13)
[i] Leonard J. Swidler, Women in Judaism: the Status of Women in Formative Judaism
(Metuchen, N.J: Scarecrow Press, 1976) p. 115.
[ii] Thena Kendath, "Memories of an Orthodox youth" in Susannah Heschel, ed. On
being a Jewish Feminist (New York: Schocken Books, 1983), pp. 96-97.
[iii] Swidler, op. cit., pp. 80-81.
[iv] Rosemary R. Ruether, "Christianity", in Arvind Sharma, ed., Women in World
Religions (Albany: State University of New York Press, 1987) p. 209.
[v] For all the sayings of the prominent Saints, see Karen Armstrong, The Gospel
According to Woman (London: Elm Tree Books, 1986) pp. 52-62. See also Nancy van
Vuuren, The Subversion of Women as Practiced by Churches, Witch-Hunters, and Other
Sexists (Philadelphia: Westminister Press) pp. 28-30.
4. Haniebne córki?
RóŜnica miedzy biblijnym a koranicznym podejściem do kobiet, tak naprawdę
pojawia się w momencie jej narodzin. Na przykład, Biblia twierdzi Ŝe okres
rytualnej nieczystości matki jest dwukrotnie dłuŜszy po urodzeniu
dziewczynki, niŜ po urodzeniu chłopca. (Ks. Kapłańska 12:2-5)
Biblia Katolicka stwierdza wyraźnie:
"Hańba dla ojca, jeśli ma syna źle wychowanego, a jeśli córkę, to wstyd mu
ona przyniesie." (Mądrość Syracha 22:3)
Chłopcy nagradzani są natomiast w wyjątkowy sposób:
10
"Kto kształci swego syna, budzi zazdrość u wroga, a wobec przyjaciół będzie
nim się cieszył." (Mądrość Syracha 30:3)
śydowscy rabini nałoŜyli obowiązek prokreacji na Ŝydowskich męŜczyzn w
celu przedłuŜenia gatunku. Nie kryli jednak swoich preferencji odnośnie dzieci
płci męskiej:
"Dobrze dzieje się tym, którym rodzą się chłopcy, źle tym,
którym dziewczynki"; "Gdy narodzi się chłopiec, wszyscy się cieszą, gdy
narodzi się dziewczynka, wszyscy są smutni."; "Kiedy na świat przychodzi
chłopiec, na ziemi panuje pokój. Kiedy rodzi się dziewczynka, nic się nie
zmienia." [i]
Dzieci płci Ŝeńskiej, to zatem bolesny cięŜar oraz potencjalne źródło hańby
dla ojca:
"Nad córką zuchwałą wzmocnij czuwanie, aby nie uczyniła z ciebie
pośmiewiska dla wrogów, przedmiotu gadania w mieście i zbiegowiska
pospólstwa i by ci nie przyniosła wstydu wśród wielkiego tłumu." (Mądrość
Syracha, 42:11)
"Nad córką zuchwałą wzmocnij czuwanie, aby czując ulgę, nie wyzyskała
sposobności. StrzeŜ się oka bezwstydnego i nie dziw się, jeśli cię przywiedzie
do upadku (Mądrość Syracha 26:20-11)
Ta sama idea - zagroŜenia honoru męŜczyzn ze strony córek, przyświecała
pogańskim Arabom przed islamem i prowadziła do zabijania niemowląt płci
Ŝeńskiej. Koran potępił tą haniebną praktykę:
"A kiedy zwiastują któremuś z nich córkę, to jego oblicze się zasępia i
jest udręczony. On ukrywa się przed ludźmi z powodu tego
nieszczęścia, które mu obwieszczono: czy on ma ją zachować, mimo
poniŜenia, czy teŜ pogrzebać ją w prochu. JakŜe źle oni rozumują!"
(Koran, 16:59)
Musimy wspomnieć, Ŝe zbrodnie te nie zostałaby z Arabii wyplenione, gdyby
nie ogromna obrazowość opisanych w Koranie warunków potępiających tą
praktykę. (16:59, 43:17, 81:8-9). Koran, co więcej, nie czyni Ŝadnej róŜnicy
miedzy chłopcami a dziewczętami. W przeciwieństwie do Biblii, uwaŜa
narodziny dziewczynki, tak jak i narodziny chłopca za podarunek oraz
błogosławieństwo od Boga; narodziny córki wzmiankowane są nawet przed
narodzinami syna:
11
"Do Boga naleŜy królestwo niebios i ziemi. On stwarza to, co chce. On
daje córki, komu chce, i On daje synów, komu chce" (Koran, 42:49)
Warto zaznaczyć, Ŝe Prorok Muhammed obiecał ogromną nagrodę za łagodne
wychowanie córek: "MęŜczyzna, który wychowując córki traktuje je w
Ŝyczliwy sposób, zapewni sobie dzięki nim osłonę przed ogniem piekielnym."
(Buchari i Muslim)
"Ktokolwiek utrzymuje dwie dziewczynki do uzyskania przez nie pełnoletności,
i on i ja w dnu Zmartwychwstania będziemy jak to; i połączył swoje palce"
(Muslim)
[i] Swidler, op. cit., p. 140.
5. Wykształcenie kobiet
RóŜnice pomiędzy biblijna a koraniczną koncepcją roli kobiety, nie dotyczą
jedynie nowonarodzonych dzieci, rozciągają się one o wiele dalej.
Porównajmy ich podejście do kobiet w momencie nauki ich religii. Sercem
Judaizmu jest Tora, prawo. Talmud jednak wyraźnie stwierdza, iŜ kobiety są
wyłączone ze studiowania Tory."
Niektórzy Ŝydowscy rabini ostro zadeklarowali "Niechaj słowa Tory ulegną
zniszczeniu przez ogień, aniŜeli miałoby zostać przekazane kobietom";
"Ktokolwiek uczy swoją córkę Tory, to tak jakby uczył ją nieprzyzwoitości". [i]
Podejście Św. Pawła w Nowym Testamencie nie jest o wiele łagodniejsze:
"Tak jak to jest we wszystkich zgromadzeniach świętych, kobiety mają na
tych zgromadzeniach milczeć; nie dozwala się im bowiem mówić, lecz mają
być poddane, jak to Prawo nakazuje. A jeśli pragną się czego nauczyć, niech
zapytają w domu swoich męŜów! Nie wypada bowiem kobiecie przemawiać
na zgromadzeniu.ı (I list do Koryntian 14:34-35)
W jaki sposób kobieta moŜe się uczyć, jeśli nie moŜe mówić? Jak moŜe
rozwijać się intelektualnie, jeśli musi być w pełni posłuszna? W jaki sposób
moŜe poszerzać swoje horyzonty, jeŜeli jedynym źródłem informacji ma być
w domu mąŜ?
12
Czy stanowisko Koranu jest inne? Jedna krótka historia, przytoczona w
Koranie prezentuje je dość zwięźle. Khawla była muzułmanką, której mąŜ
Aws w złości wygłosił następujące oświadczenie: "Jesteś dla mnie jak plecy
mojej matki." Stwierdzenie to, było to uwaŜane w czasach pogańskich
Arabów jako wyraŜenie pragnienia rozwodu, które automatycznie uwalniało
męŜa od jakiejkolwiek odpowiedzialności małŜeńskiej, aczkolwiek nie
pozwalało Ŝonie na opuszczenie domu męŜa ani na ponowne zamąŜpójście.
Słysząc te słowa, Khawla znalazła się w trudnej sytuacji. Poszła zatem ze
swoim problemem do Proroka Muhammada. Prorok, wyraził opinię aby
zniosła to cierpliwie, albowiem, nie widział innej moŜliwości rozwiązania tego
problemu. Khawla jednak nie przestawała spierać się z Prorokiem,
chcąc uniknąć separacji. Wówczas zainterweniował Koran, a wniosek Khawla
został zaakceptowany. Boski werdykt zniósł ten niesprawiedliwy obyczaj. Cała
58 sura Koranu nazwana została po tym wydarzeniu:
"Almudziadilah"/"Dysputa".
"Bóg usłyszał słowa tej, która dyskutowała z tobą w sprawie swego
męŜa i która skarŜyła się Bogu; a Bóg słyszał waszą rozmowę.
Zaprawdę, Bóg jest słyszący, widzący...." (Koran, 58:1)
Kobieta w islamie, ma prawo spierać się nawet z Prorokiem. Nikt nie narzuca
jej milczenia. Nie jest ona zobowiązana aby uwaŜać swojego męŜa jako
jedyną wyrocznię w sprawach prawa i religii.
[i] Denise L. Carmody, "Judaism", in Arvind Sharma, ed., op. cit., p. 197.
6. Kobieta nieczysta?
śydowskie prawa i regulacje dotyczące kobiet podczas menstruacji są bardzo
restrykcyjne. Stary Testament uwaŜa kaŜdą miesiączkującą kobietę za
nieczystą. Co więcej, stan ten przenosić moŜe równieŜ na innych:
"JeŜeli kobieta ma upławy, to jest krwawienie miesięczne ze swojego ciała, to
pozostanie siedem dni w swojej nieczystości. KaŜdy, kto jej dotknie, będzie
nieczysty aŜ do wieczora. Wszystko, na czym ona się połoŜy podczas swojej
nieczystości, będzie nieczyste. Wszystko, na czym ona usiądzie, będzie
nieczyste. KaŜdy, kto dotknie jej łóŜka, wypierze ubranie, wykąpie się w
13
wodzie i będzie nieczysty aŜ do wieczora. KaŜdy, kto dotknie jakiegokolwiek
przedmiotu, na którym ona siedziała, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie
i będzie nieczysty aŜ do wieczora." (Ks. Kapłańska 15:19-23)
Z powodu swojej nieczystej natury oraz by uniknąć z nią jakiegokolwiek
kontaktu, kobieta miesiączkująca była izolowana - wysyłano ją na cały okres
trwania menstruacji do specjalnego domu nazywanego "domem nieczystości"
[i] . Talmud uznaje kobietę miesiączkują za "fatal" nawet jeŜeli nawet
najmniejszy kontakt fizyczny nie ma miał miejsca:
"Nasi Rabini nauczali:...jeŜeli kobieta miesiączkująca przejdzie obok dwóch
męŜczyzn, jeŜeli to ma miejsce na początku okresu miesięcznego uśmierci
jednego z nich, natomiast jeśli dzieje się to pod koniec jej krwawienia
spowoduje między nimi spór" (bPes. 111a.)
Co więcej, mąŜ kobiety miesiączkującej nie mógł wejść do synagogi, jeśli stał
się z powodu Ŝony nieczysty, co mogło nastąpić nawet poprzez pył spod jej
stóp. Kapłan, którego Ŝona, córka lub matka, miesiączkowała nie mógł
wygłaszać błogosławieństwa w synagodze [ii] . Nic dziwnego, Ŝe wiele Ŝydówek
wciąŜ określa menstruacje jako "przekleństwo" [iii] .
Islam nie uwaŜa, aby kobieta miesiączkująca była w jakikolwiek sposób
nieczysta. Nie jest ani nietykalna ani przeklęta. Wykonuje swoje codzienne
obowiązku bez z jednym małym ograniczeniem: małŜeństwu nie wolno
odbywać stosunków seksualnych podczas menstruacji. Aczkolwiek,
jakakolwiek inna forma kontaktu fizycznego między męŜem i Ŝoną jest
dozwolona. Kobieta miesiączkująca jest równieŜ wykluczona z takich
obowiązków jak dzienne modlitwy oraz post.
[i] Swidler, op. cit., p. 137.
[ii] Ibid., p. 138.
[iii] Sally Priesand, Judaism and the New Woman (New York: Behrman House, Inc., 1975)
p. 24.
14
7. Kobieta jako świadek
Kolejnym problemem, co do którego Koran i Biblia nie zgadzają się ze sobą
jest kwestia kobiet jako świadków. Koran instruuje wiernych, aby przy
transakcjach finansowych obecni byli dwaj świadkowie płci męskiej lub jeden
męŜczyzna i dwie kobiety. (Koran, 2:282).
Warto zaznaczyć, Ŝe Koran w niektórych sytuacjach traktuje zeznania kobiety
jako równoznaczne z zeznaniami męŜczyzny, niekiedy świadectwo kobiety
moŜe nawet uniewaŜnić świadectwo męŜczyzny. Jeśli mąŜ oskarŜa Ŝonę o
niemoralne prowadzenie, Koran wymaga, aby pięciokrotnie przysiągł,
potwierdzając winę Ŝony. Jeśli ta jednak zaprzeczy i przysięgnie pięć razy, nie
jest uznana za winną, a małŜeństwo moŜe zostać rozwiązane (Koran, 24:6-
11).
Wczesna społeczność Ŝydowska nie akceptowała kobiet jako świadków [i] .
Rabini uznawali kobiety za niezdolne do składania zeznań ze względu na
dziewięć przekleństw nałoŜonych na kobiety z powodu upadku. (patrz
"Dziedzictwo Ewy").
Kobietom we współczesnym Izraelu nie wolno było składać zeznań w sądach
rabinicznych [ii]. Rabini uzasadniali to poprzez cytowanie Księgi Rodzaju 18:9-
16, gdzie stwierdza się, Ŝe Sara, Ŝona Abrahama skłamała. Rabini uŜywali
tego argumentu w celu poparcia teorii, iŜ kobiety nie nadają się na świadków.
Warto zaznaczyć, Ŝe historia opisana w Księdze Rodzaju 18:9-16 została
przytoczona więcej niŜ raz w Koranie, jednak bez jakiejkolwiek wzmianki o
kłamstwie Sary (11:69-74, 51:24-30).
Na chrześcijańskim zachodzie zarówno prawo religijne jak i świeckie nie
akceptowało kobiet jako świadków aŜ do końca dziewiętnastego wieku [iii] .
Jeśli chodzi o Biblię - jeśli męŜczyzna oskarŜy swoją Ŝonę o niemoralne
prowadzenie, jej zeznanie nie zostanie w ogóle uznane. OskarŜona musi
poddać się procesowi, podczas którego przechodzi przez skomplikowany i
poniŜający rytuał, który udowodnić ma jej winę lub niewinność. (Księga Liczb
5:11-31). W przypadku, gdy zostanie uznana za winną, poniesie śmierć. Jeśli
zostanie uznana za niewinną, jej maŜ nie poniesie Ŝadnych konsekwencji w
związku z obarczeniem jej fałszywymi oskarŜeniami.
Co więcej, jeśli męŜczyzna weźmie za Ŝonę kobietę a potem oskarŜy ją o to,
Ŝe nie była dziewicą, zeznania kobiety nie będą brane pod uwagę. To jej
rodzice muszą przedstawić starszyźnie miasta dowód jej niewinności. Jeśli nie
15
będą w stanie takiego dowodu przedłoŜyć, zostanie ona ukamienowana na
progu domu własnego ojca. Jeśli natomiast uda się udowodnić brak winy,
karą dla męŜa będzie wypłata 100 srebrnych szekli oraz zakaz rozwodu z
swoją Ŝoną.
"Jeśli męŜczyzna pojmie dziewczynę za Ŝonę i złączy się z nią, a potem
uprzykrzy ją sobie i wytoczy przeciwko niej ubliŜające zarzuty, i zniesławi ją,
mówiąc: Pojąłem tę kobietę za Ŝonę. Lecz gdy złączyłem się z nią,
stwierdziłem, Ŝe nie była dziewicą. Wtedy ojciec i matka jej wezmą i
przyniosą dowody dziewictwa tej dziewczyny do starszych miasta, do bramy.
A ojciec dziewczyny powie do starszych: Moją córkę dałem temu męŜczyźnie
za Ŝonę, lecz on uprzykrzył ją sobie, i oto wytacza ubliŜające zarzuty, mówiąc:
Stwierdziłem, Ŝe twoja córka nie była dziewicą; lecz tu są dowody dziewictwa
mojej córki; i rozłoŜą bieliznę przed starszymi miasta, wtedy starsi wezmą
tego męŜczyznę i ukarzą go. NałoŜą na niego grzywnę w wysokości stu
srebrników i dadzą ojcu tej dziewczyny, gdyŜ zniesławił dziewicę izraelską.
Pozostanie ona jego Ŝoną i nie będzie mógł jej oddalić przez całe Ŝycie. Lecz
jeŜeli ta mowa będzie prawdą i nie znajdą się dowody dziewictwa tej
dziewczyny, to wyprowadzą tą dziewczynę do drzwi domu jej ojca i
ukamienują ją męŜczyźni jej miasta. Poniesie śmierć, gdyŜ dopuściła się
haniebnego czynu w Izraelu, uprawiając nierząd w domu ojca swego.
Wyplenisz to zło spośród siebie.." (Ks. Powtórzonego Prawa 22:13-21)
[i] Swidler, op. cit., p. 115.
[ii] Lesley Hazleton, Israeli Women The Reality Behind the Myths (New York: Simon and
Schuster, 1977) p. 41.
[iii] Gage, op. cit. p. 142.
8. Cudzołóstwo
Cudzołóstwo uznane jest za grzech przez wszystkie religie. Biblia wyznacza
za nie karę śmierci - dla obydwojga osób popełniających cudzołóstwo. (Ks.
Kapłańska 20:10). RównieŜ islam w ten sam sposób karze cudzołoŜników
(24:2); aczkolwiek koraniczna definicja cudzołóstwa roŜni się od biblijnej.
Cudzołóstwo, zgodnie z Koranem, oznacza pozamałŜeński związek Ŝonatego
męŜczyzny i męŜatki. Biblia za cudzołóstwo uznaje pozamałŜeński związek
16
męŜatki (Ks. Kapłańska 20:10, Ks. Powtórzonego Prawa 22:22, Księga
Przysłów 6:20-7:27).
"JeŜeli zastanie się męŜczyznę z złączonego z kobietą zamęŜną, to śmierć
poniosą oboje. Zarówno ten męŜczyzna, złączony z kobieta zamęŜną, jak i ta
kobieta. Wytępisz to zło z Izraela" (Ks. Powtórzonego Prawa 22:22)
"MęŜczyzna który cudzołoŜy z Ŝona swego bliźniego, poniesie śmierć,
zarówno cudzołoŜnik jak i cudzołoŜnica." (Ks. Kapłańska 20:10)
Zgodnie z definicją biblijną, nie jest występkiem związek Ŝonatego męŜczyzny
z niezamęŜną kobietą. śonaty męŜczyzna, który ma romans z wolną kobietą
nie jest cudzołoŜnikiem, ani teŜ niezamęŜna kobieta - cudzołoŜnicą.
Cudzołóstwo popełnione jest jedynie wtedy, kiedy męŜczyzna, Ŝonaty lub
wolny, śpi z męŜatką. W tym przypadku zarówno kobieta jak i męŜczyzna
uznani zostaną za cudzołoŜników.
Pokrótce, cudzołóstwem jest kaŜdy nielegalny stosunek seksualny, w którym
bierze udział zamęŜna kobieta. Zgodnie z Biblią pozamałŜeński romans
Ŝonatego męŜczyzny nie jest sam w sobie przestępstwem. Skąd biorą się te
podwójne moralnie standardy?
Zgodnie z Encyklopedia Judaica, Ŝona uznawana była za własność męŜa a
cudzołóstwo stanowiło naruszenie wyłącznego prawa męŜa do Ŝony. śonie,
jako własności męŜa nie przysługiwało w stosunku do niego takie prawo[i].
Wynika z tego, Ŝe jeśli męŜczyzna odbył stosunek seksualny z Ŝonatą kobietą,
naruszył tym samym własność jej męŜa i za to powinien zostać ukarany.
Do czasów obecnych w Izraelu, w przypadku, gdy Ŝonaty męŜczyzna wda
się w romans pozamałŜeński z niezamęŜną kobietą, ich dzieci uznane zostaną
za prawowite. Natomiast dzieci męŜatki z męŜczyzną Ŝonatym czy teŜ
wolnym, nie tylko nie zostaną uznane za legalne, obarczy się je równieŜ
mianem bękartów, którym nie wolno wstępować w związki małŜeńskie z
innymi śydami, za wyjątkiem przechrztów lub innych bękartów. Zakaz ten
dotyczy potomków dzieci do 10 pokolenia, dopóki jarzmo cudzołóstwa nie
zostanie zniesione[ii].
Koran, z drugiej strony, nigdzie nie uznaje kobiety jako własności męŜczyzny.
Koran elokwentne opisuje związek między małŜonkami:
"I wśród Jego znaków jest to, ze On stworzył wam Ŝony z was
samych, abyście w nich znajdowali spokój umysłu i to On umieścił
17
miedzy wami miłość i czułość. W tym, zaiste zawarte są znaki dla
ludzi, który się zastanawia" (Koran, 30:21)
Na tym właśnie wersecie opiera się koraniczna koncepcja małŜeństwa,
którego podstawą jest miłość, czułość i spokój, poprzez odrzucenie
jakiejkolwiek form "własności" czy podwójnych standardów.
[i] Jeffrey H. Togay, "Adultery," Encyclopaedia Judaica, Vol. II, col. 313. Also, see Judith
Plaskow, Standing Again at Sinai: Judaism from a Feminist Perspective (New York:
Harper & Row Publishers, 1990) pp. 170-177.
[ii] Hazleton, op. cit., pp. 41-42.
9. Zobowiązania
Zgodnie z Biblią, męŜczyzna musi dotrzymać kaŜdej obietnicy złoŜonej Bogu.
Nie wolno mu złamać danego słowa. Z drugiej strony, kobieta nie ma takiego
obowiązku. Jej zobowiązanie musi zostać zaaprobowane przez ojca, jeśli
przebywa ona pod jego opieką lub przez męŜa, w przypadku, gdy jest
zamęŜna. JeŜeli jednak ani ojciec ani mąŜ nie poprą zobowiązań córki czy
Ŝony, zobowiązania staną się niewaŜne i nie będą miały Ŝadnej mocy prawnej.
"JeŜeli jednak ojciec sprzeciwi się, i to w dniu, w którym się dowiedział,
wtedy stają się niewaŜne wszystkie śluby i zobowiązania, które uczyniła....
JeŜeli jednak mąŜ wtedy, gdy się dowie, okaŜe sprzeciw, wówczas uniewaŜnia
ślub ją wiąŜący i nieopatrzną obietnicę jej warg, którą się związała" (Ks.
Liczb 30:2-15)
Dlaczego kobieta nie jest zobowiązana do dotrzymania składanych obietnic?
Dlaczego słowo kobiety nie jest wiąŜące? Odpowiedz jest prosta: poniewaŜ
jest ona własnością ojca lub męŜa.
Kontrola ojca nad córką była tak absolutna, Ŝe mógł on sprzedać córkę, jeśli
tylko miał takie Ŝyczenie. Zaznaczone jest to w pismach rabinicznych:
"MęŜczyzna moŜe sprzedać swoją córkę, ale kobieta nie moŜe sprzedać
swojej córki” [i] . Literatura rabiniczna zaznacza równieŜ, Ŝe małŜeństwo jest
przeniesieniem władzy z ojca na męŜa: "sprzedaŜ, uczynienie z kobiety -
nienaruszalnej własności męŜa..." To oczywiste, Ŝe skoro kobietę uznaje się
18
za cudzą własność, nie moŜe ona bez aprobaty właściciela składać
jakichkolwiek zobowiązań.
Warto dodać, Ŝe to biblijna wykładnia na temat statusu zobowiązań kobiet
spowodowała negatywne reperkusje jeśli chodzi o pozycję kobiety aŜ do
początku XX wieku. MęŜatka w świecie zachodnim nie posiadała osobowości
prawnej i Ŝadne jej przedsięwzięcie nie miało wartości prawnej. MąŜ mógł
zanegować kaŜdą umowę, transakcję, w której uczestniczyła Ŝona. Kobiety
na Zachodzie (największym spadkobiercy spuścizny judeochrześcijańskiej)
będąc cudzą własnością, nie mogły zawierać wiąŜących kontraktów, cierpiały
przez prawie dwa tysiące lat z powodu biblijnego stanowiska odnośnie relacji
kobieta-ojciec i kobieta-mąŜ. [ii]
W Islamie, zobowiązanie kaŜdego muzułmanina, kobiety czy męŜczyzny, jest
waŜące. Nikt nie ma prawa negowania zobowiązań poczynionych przez drugą
osobę. Nie wywiązanie się z przyrzeczenia, poczynionego czy to przez
męŜczyznę czy tez kobietę, musi zostać ukarane tak jak opisuje to Koran:
"Bóg nie będzie was karał za wasze lekkomyślne przysięgi, lecz
będzie was karał za przysięgi złoŜone rozwaŜnie. MoŜecie się za to
okupić Ŝywieniem dziesięciu biedaków - co będzie średnią tego, czym
Ŝywicie waszą rodzinę - albo ubieraniem ich, albo teŜ wyzwoleniem
niewolnika. A kto nie ma takiej moŜliwości, to przez trzy dni
obowiązuje go post. Taki jest okup za wasze przysięgi, jeśli
przysięgliście. Zachowujcie więc wasze przysięgi!" (Koran, 5:89)
Towarzysze proroka Muhammada, męŜczyźni i kobiety, składali mu dowody
swojej lojalności osobiście.
"O proroku! A kiedy przyjdą do ciebie kobiety wierzące złoŜyć ci
przysięgę wierności: iŜ nie będą dodawać Bogu Ŝadnych
współtowarzyszy, iŜ nie będą kraść, iŜ nie będą popełniać
cudzołóstwa, iŜ nie będą zabijać swoich dzieci, iŜ nie będą
przychodzić z oszczerstwem, zmyślając je między swoimi rękami i
nogami, ani teŜ nie będą się buntowały przeciwko tobie w tym, co
jest uznane - to przyjmij ich przysięgę i proś Boga o przebaczenie dla
nich! Zaprawdę, Bóg jest przebaczający, mądry!" (Koran, 60:12)
MęŜczyzna nie mógł złoŜyć zobowiązań w imieniu córki czy Ŝony. Nie mógł teŜ
zanegować zobowiązań poczynionych przez którąkolwiek krewną.
19
[i] Swidler, op. cit., p. 141.
[ii] Matilda J. Gage, Woman, Church, and State (New York: Truth Seeker Company, 1893)
p. 141.
10. Własność śony
Wszystkie trzy religie podzielają niewzruszony pogląd, co do istoty
funkcjonowania rodziny i Ŝycia rodzinnego. Zgadzają się równieŜ, iŜ głową
rodziny jest męŜczyzna. Tym nie mniej, religie róŜnią się w kwestii zakresu
owej "władzy".
Według tradycji judeochrześcijańskiej, w przeciwieństwie do islamu, mąŜ w
sensie dosłownym "obejmuje Ŝonę na własność". Pozycja męŜa w tradycji
Ŝydowskiej opiera się na koncepcji własności, tak jak jest to w przypadku
niewolnika [i] .
Koncepcja ta spowodowała pojawienie się podwójnych standardów przepisach
prawnych dotyczących kwestii cudzołóstwa oraz umoŜliwienia męŜowi
kwestionowania zobowiązań poczynionych przez Ŝonę. Odmawiała ona
równieŜ prawa Ŝonie do zarządzania swoim majątkiem i zarobkami -
Ŝydówka wychodząc mąŜ traciła nam nimi jakąkolwiek kontrolę.
Rabini zastrzegali prawo męŜa do zarządzania własnością Ŝony jako
następstwo obejmowania kobiety w posiadanie w momencie zawarcia
małŜeństwa. "PoniewaŜ objął w posiadanie kobietę, czyŜ nie wynika z tego
Ŝe objął równieŜ w posiadanie jej majątek?", oraz "PoniewaŜ nabył kobietę,
nie powinien nabyć równieŜ jej własności?" [ii] W tym stopniu, małŜeństwo
spowodowało ze najbogatsze kobiety stawały się w praktyce bez grosza.
Talmud opisuje sytuacje finansowa Ŝony w następujący sposób:
"W jaki sposób kobieta moŜe cokolwiek posiadać; cokolwiek naleŜy do niej,
naleŜy do jej męŜa? Co jest jego jest jego, co jest jej, jest jego równieŜ... Jej
zarobki i to co znajdzie na ulicy równieŜ naleŜą do niego. Przyrządy domowe,
nawet okruchy chleba na stole, są jego. Jeśli zaprosi ona gościa do domu i
nakarmi go, okradać będzie męŜa swego ." (San. 71a, Git. 62a)
Faktem jest e majątek Ŝydowskiej kobiety miał przyciągać kandydatów na
męŜa. śydowska rodzina wyznaczała córce udział w majątku ojca, który
20
uŜywany był jako posag w przypadku małŜeństwa. To posag właśnie sprawiał,
Ŝe córki były dla Ŝydowskich ojców niemile widzianym problemem. Ojciec
musiał wychowywać córkę przez lata a potem przygotować ja do małŜeństwa
poprzez min. zapewnienie znacznego posagu. W ten sposób kobieta w
Ŝydowskiej rodzinie była zobowiązaniem a nie cennym nabytkiem. [iii] To
zobowiązanie właśnie wyjaśnia dlaczego narodziny córki nie były witanie
radością w starych społeczeństwie Ŝydowskim (zobacz rozdział "haniebne
córki?"). Posag pod warunkiem najmu był podarunkiem ślubnym dla pana
młodego. MąŜ sprawował kontrole nad posagiem, jednak nie mógł go
sprzedać, ani roztrwonić. Panna młoda trąciła nam nim kontrolę w momencie
zawarcia małŜeństwa. Co więcej, oczekiwano od niej, iŜ wszystkie dochody z
jakiejkolwiek pracy przekaŜe męŜowi, co miało być rekompensatą kosztów
utrzymania, które było obowiązkiem męŜa. Kobieta mogła odzyskać swoją
własność w dwóch przypadkach: rozwodu lub śmierci męŜa. W przypadku
śmierci Ŝony, mąŜ odziedziczał jej majątek. W przypadku śmierci męŜa, Ŝona
odzyskiwała swoje przedmałŜeńskie wiano, aczkolwiek nie była uprawniona
do dziedziczenia jakiejkolwiek części majątku męŜa. Trzeba równieŜ dodać,
Ŝe pan młody musiał przekazać narzeczonej podarunek małŜeński, jednak był
nadal faktycznym jego właścicielem tak długo jak trwał związek małŜeński. [iv]
Chrześcijaństwo, całkiem do niedawna, podąŜało tą samą ścieŜka. Obydwie
religie oraz władze cywilne w rzymskim imperium (po Kontantynie) stawiały
warunek zawarcia umowy własności w celu uznania małŜeństwa. Rodziny
oferowały córkom rosnące posagi, co powodowało, Ŝe męŜczyźni mieli
zwyczaj Ŝenić się młodo, rodziny z kolei odkładały małŜeństwa córek na
później, niŜ było to w zwyczaju. [v] Prawo kanoniczne, stanowiło Ŝe Ŝona
uprawniona była do odzyskania posagu w przypadku rozwiązania
małŜeństwa, chyba Ŝe winna była cudzołóstwa. W tym przypadku, prawo do
posagu naleŜało do męŜa. [vi] Pod prawodawstwem kanonicznym i cywilnym w
chrześcijańskiej Europie i Ameryce męŜatce nie przysługiwało prawo
własności aŜ to późnego dziewiętnastego, wczesnego dwudziestego wieku.
Prawa kobiet w prawodawstwie angielskim, zostały zebranie i opublikowane
w 1632 roku. Te prawa włączały: "To co posiada mąŜ stanowi jego własność.
To co posiada Ŝona jest własnością męŜa." [vii] śona nie tylko traciła prawo
własności po zawarciu małŜeństwa, traciła równieŜ swoją osobowość. śadna
jej czynność nie miała mocy prawnej. Jej mąŜ mógł zakwestionować
jakąkolwiek sprzedaŜ lub podarunek przez nią uczyniony - jako nielegalny.
Osoba z którą kobieta zawarła jakąkolwiek umowę traktowany był jak
kryminalista biorący udział w oszustwie. Co więcej, męŜatka nie mogła
pozywać ani zostać pozwana w swoim własnym imieniu, nie mogła pozwać
swojego męŜa. [viii] Kobieta zamęŜna traktowana była w oczach prawa jak
21
dziecko. śona naleŜała do męŜa i z tego powodu traciła prawo własności,
swoją osobowość prawną i nazwisko panieńskie. [ix]
Islam, od siódmego wieku, nadał kobietom zamęŜnym odrębną osobowość
prawną, której judoe-chrzescijanski zachód pozbawiał je do niedawna. W
islamie, panna młoda i jej rodzina nie byli w Ŝadnym przypadku zobowiązani
do zabezpieczenia wiana i wręczenia go panu młodemu. Kobiety w
muzułmańskiej rodzinie, nie miały Ŝadnych zobowiązań. Kobieta jest
szanowana przez islam i nie musi wręczać podarunków, aŜeby przyciągnąć
potencjalnych kandydatów na męŜa. To pan młody zobowiązany jest do
wręczenia podarunku, który stanowi własność kobiety i ani pan młody ani
rodzina panny młodej nie mają nad nim Ŝadnej kontroli ani nie są uprawnieni
do jakiekolwiek w nim udziału. W niektórych współczesnych społeczeństwach
muzułmańskich, nie jest niczym niezwykłym posag w wysokości stu tysięcy
dolarów w diamentach. [x] Panna młoda utrzymuje własność nad podarunkami
nawet jeśli mąŜ się z nią rozwiedzie. MąŜ nie ma prawa do udziału w majątku
Ŝony za wyjątkiem tego co ta podaruje mu z własnej woli. [xi] Koran wyraŜa
swoją opinię w tej kwestii wyraźnie:
"I dawajcie kobietom wiana jako dar. Jeśli one jednak są dobre dla
was i uŜyczą wam cośkolwiek z niego, to jedzcie to dla zdrowia i
pomyślności." (Koran, 4:4)
śona sprawuje pełną kontrolę nad swoim majątkiem oraz zarobkami, a
utrzymanie jej i dzieci jest obowiązkiem męŜa. [xii] Nie waŜne jak bardzo
bogata jest Ŝona, nie jest ona zobowiązana do wspomagania męŜa w
utrzymaniu rodziny, chyba Ŝe sama dobrowolnie dokonuje takiego wyboru.
MałŜonkowie dziedziczą po sobie. Co więcej, kobieta zamęŜna w Islamie,
zatrzymuje osobowość prawną oraz swoje panieńskie nazwisko. [xiii] Raz,
amerykański sędzia skomentował prawa muzułmańskich kobiet: "
Muzułmanka moŜe wyjść za mąŜ dziesięć razy, jednak jej osobowości nie
absorbują poszczególni męŜowie. Jest odrębną planetą z swoim imieniem i
osobowością prawną." [xiv]
[i] Louis M. Epstein, The Jewish Marriage Contract (New York: Arno Press, 1973) p. 149.
[ii] Swidler, op. cit., p. 142.
[iii] Epstein, op. cit., pp. 164-165.
