Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
Panimula
Si Cristo Jesus ay kumakatawan sa panlahat na
kawing sa pagitan ng dalawang relihiyon na may
pinakamaraming kaanib sa mundo sa ngayon, ang
Kristiyanismo at ang Islam. Ang sumusunod na pag-aaral
sa mensahe ni Jesus at sa persona niya ay nakabatay sa
kawing na ito. Inaasam na sa pamamagitan ng pag-aaral
na ito ay lalong mauunawaan ng mga Muslim at mga
Kristiyano ang katuturan ni Jesus at ang kahalagahan ng
kanyang mensahe.áíú
Ngunit upang makilala natin nang tumpak ang totoong
mensahe ni Cristo Jesus, ang isang malayang pananaw ay
kailangang panatilihin sa buong yugto ng pananaliksik
natin. Hindi natin dapat pahintulutan ang mga emosyon
natin na magpalabo sa ating pananaw at sa gayon ay
bubulagin tayo sa katotohanan. Kailangang tingnan natin
nang makatuwiran ang lahat ng mga usapin at ihiwalay
ang katotohanan sa kabulaanan, sa tulong ng
Makapangyarihang Diyos.
Kapag pagmamasdan natin ang sari-saring uri ng mga
huwad na relihiyon at mga lihis na paniniwala sa lahat ng
dako ng mundo, at ang kasigasigan na inuukol ng mga
tagasunod ng mga ito sa pagtataguyod sa mga
paniniwalang ito, magiging ganap na malinaw na hindi
nagawang matagpuan ng mga taong ito ang katotohanan
dahil sa bulag nilang pagtitiwala sa mga paniniwala nila.
Ang mahigpit nilang pagsunod ay kadalasang hindi
nakabatay sa isang matalinong pagkaunawa sa mga
katuruan, bagkus ay sa makapangyarihang mga
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
6
impluwensiya ng kultura o emosyon. Dahil pinalaki sila sa
isang partikular na pamilya o lipunan, mahigpit silang
kumakapit sa mga paniniwala ng lipunang iyon, sa
paniniwalang kinakatigan nila ang katotohanan.
Ang tanging paraan upang harinawa’y masumpungan
natin ang katotohanan hinggil sa anumang bagay ay ang
lapitan ito nang maayos at makatuwiran. Una,
titimbangin natin ang patunay at hahatulan natin ito sa
pamamagitan ng katalinuhang ibinigay sa atin ng Diyos.
Sa materyal na mundo, ang katalinuhan ang pangunahing
nagtatangi sa atin sa mga hayop na kumikilos lamang
ayon sa katutubong gawi. Matapos matiyak kung ano ang
tunay na katotohanan, kailangan na nating ipagkatiwala
rito nang madamdamin ang ating mga sarili. Opo,
mayroong puwang para sa madamdaming pagtitiwala,
subalit ang madamdaming pagtitiwala ay kailangang
susunod sa pinangatwiranang pagkaunawa sa mga usapin.
Ang madamdaming pagtitiwala ay napakahalaga sapagkat
ito ay isang patunay ng totoong pagkaunawa. Kapag
nauunawaan na nang ganap at wasto ng isang tao ang
katotohanan ng mga usapin, handa na siya sa isip at diwa
na masiglang itaguyod ang katotohanang iyon.
Mula sa pangkaisipan at pag-espirituwal na pananaw
na ito, ang paksa ng mensahe ni Jesus at ang kaugnayan
niya sa mga naghahangad na sumunod sa Diyos ay
aanalisahin sa sumusunod na mga pahina.
Dr. Bilal Philips
Saudi Arabia, 1989
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
7
Unang Kabanata: Ang mga Kasulatan
Ang paksang Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
ay binubuo ng dalawang pangunahing bahagi: 1. Ang
Mensahe at 2. Ang Pagkatao ni Cristo Jesus. Ang bawat
isa ay hindi maiiihiwalay sa isa’t isa. Upang maunawaan
ang mensahe ni Jesus, kailangang malaman natin kung
sino siya. Ngunit upang maunawaan natin kung sino siya,
kinakailangan ding makilala at mawatasan ang kanyang
mensahe.
May dalawang posibleng paraan na maaaring
magamit upang masiyasat ang pagkakakilanlan ni Cristo
Jesus at ang nilalaman ng mensahe niya. Ang una ay
ibinatay sa tala ng kasaysaysan na isinulat ng mga
makabagong mananalaysay mula sa mga nasusulat at mga
labi (relic) sa panahong iyon, at ang ikalawa ay
nakabatay sa mga ulat na napaloloob sa inihayag na mga
Kasulatan.
Sa katotohanan, mayroong napakakaunting katibayan
batay sa kasaysayan na magagamit upang magpabatid sa
atin hinggil sa kung sino si Cristo Jesus o upang matiyak
kung ano ang mensahe niya. Ang opisyal na mga
dokumento ng kasaysayan ng panahong iyon ay halos
hindi naglalaman ng tala tungkol kay Jesus. Ang isang
iskolar ng Bibliya, si R. T. France, ay sumulat na,
“Walang pang-unang siglong inskripsiyon na bumanggit
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
8
sa kanya at walang bagay o gusali na nananatili na may
tiyak na kaugnayan sa kanya.”1
Ang katotohanang ito ay nagsilbing-daan pa nga sa
ilang mga Kanluraning mananalaysay upang magpahayag
nang mali na si Cristo Jesus ay hindi naman talaga
umiral. Samakatuwid, ang pagsasaliksik ay kailangang
nakabatay una sa mga kasulatan na tumatalakay sa
pagkatao at misyon ni Cristo Jesus. Ang mga kasulatan
na tinutukoy ay yaong mga opisyal na kinikilala ng
Kristiyanismo at Islam. Gayon pa man, upang tumpak na
masuri ang mga impormasyon na napaloob sa mga
tekstong panrelihiyong ito, napakahalaga na tiyakin muna
ang katumpakan ng mga ito. Ang mga ito ba ay
mapanananaligang mga pinagkukunan ng nasusulat na
katibayan, o mga kuwento at mga alamat na gawa-gawa
ng tao, o paghahalo ng dalawa? Ang Matanda at Bagong
Tipan ng Bibliya ba ay mga kasulatang ipinahayag ng
Diyos? Ang Qur’an ba ay mapaniniwalaan?
Para ang Bibliya at ang Qur’an ay maging tunay na
salita ng Diyos, ang mga ito ay kailangang hindi
maglaman ng di-maipaliwanag na mga
pagkakasalungatan, at hindi dapat magkaroon ng pagaalinlangan
hinggil sa nilalaman ng mga ito o hinggil sa
kung sino ang may-akda ng mga ito. Kapag nagkagayon
nga, ang nakasulat na napaloloob sa Matanda at Bagong
Tipan at sa Qur’an ay maaari nang maituring na
1 Time, December 18, 1995, p. 46.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
9
mapanananaligang mga pinagkukunan ng impormasyon
tungkol sa mensahe at persona ni Cristo Jesus.
Ang Mapaniniwalaang mga Kasulatan
Naisadokumento na ng maraming iskolar mula sa sarisaring
sangay at sekta ng Kristiyanismo na ang marami
sa naisulat sa Bibliya ay mapag-aalinlanganan ang
pagkatotoo.
Sa paunang salita ng The Myth of God Incarnate (Ang
Alamat ng Diyos na Nagkatawang-tao), ang patnugot ay
nagsulat ng sumusunod: “Noong ikalabingsiyam na siglo,
ang Kanluraning Kristiyanismo ay gumawa ng dalawang
pangunahing bagong pag-aakma sa pagtugon sa
mahalagang mga paglaki ng kaalaman ng tao: tinanggap
nito na ang tao ay bahagi ng kalikasan at lumitaw sa loob
ng ebolusyon ng mga anyo ng buhay na nasa daigdig na
ito; at tinanggap nito na ang mga aklat ng Bibliya ay
isinulat ng iba’t ibang mga tao sa iba’t ibang mga
katayuan, at hindi maaaring mapagkalooban ng literal
na pangdiyos na awtoridad.”2
Sa pandaigdigang magasin ng mga balita, Newsweek,3
na naglathala ng isang artikulong pinamagatang ‘O Lord,
Who Wrote Thy Prayer?,’ may isang pangkat ng mga
teologo mula sa mga pangunahing sektang Protestante
kasama ng mga kilalang Romano Katolikong iskolar ng
2 The Myth of God Incarnate, p. ix. Ang pagbibigay-diin ay idinagdag.
3 October 31, 1988, p. 44.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
10
Bibliya sa Estados Unidos, matapos ang isang masusing
pagsisiyasat sa mga pinakaunang manuskrito ng Bagong
Tipan, na nagbigay ng konklusyon na ang mga salita
lamang sa ‘Panalangin ng Panginoon’4 na
maipagpapalagay nang tumpak na nagmula Cristo Jesus
ay “ama.” Kaya, ayon sa mga dalubhasang iskolar na ito
ng iglesya, ang lahat ng mga salitang sumunod pagkatapos
ng panimulang parirala na “Ama namin” ng
pinakapangunahing panalanging Kristiyano ay idinagdag,
ilang siglo ang nakaraan, ng mga eskriba ng iglesya na
kumopya sa naunang mga manuskrito ng mga
Ebanghelyo.5 Sinipi pa ng U.S. News & World Report
ang pangkat ng mga iskolar na nagsabing mahigit sa 80
porsiyento ng mga salitang ipinagpapalagay na
nagmula kay Jesus na nasaad sa mga Ebanghelyo ay
maaaring apocryphal.6 Napabibilang na roon ang
talumpating pang-Eukaristiya7
ni Jesus sa Banal na
Hapunan (Kunin ninyo, kanin ninyo; ito ang aking
4 Lucas 11:2 at Mateo 6:9-10.
5 Ang salitang ‘ebanghelyo’ ay hango sa Espanyol na evangelio, na
isang pagkakasalin ng Latin na evangelium at ng Griego na
euangelion, na nangangahulugang “mabuting balita” o “mabuting
salaysay.”
6 Apocryphal: malamang na hindi tunay; hindi totoo o inembento.
(Oxford Advanced Learner’s Dictionary, p. 45.)
7 Ang Eukaristiya (Eucharist) ay ang tinapay at ang alak na
tinatanggap sa seremonyang Kristiyano na batay sa huling hapunan ni
Cristo. (Oxford Advanced Learner’s Dictionary, p. 45.)
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
11
katawan...) at ang bawat salita na sinasabing binigkas
daw niya habang nasa krus.8
Si Dr. J. K. Elliott ng Department of Theological and
Religious Studies sa Leeds University ay sumulat ng
isang artikulo na inilathala sa The Times, London (Sept.
10, 1987) na pinamagatang “Checking the Bible’s Roots”
(Pagsisiyasat sa mga Ugat ng Bibliya). Dito ay
nagpahayag siya na: “Mahigit sa 5,000 manuskrito ang
naglalaman ng kabuuan o bahagi ng Bagong Tipan sa
orihinal na wika nito. Ang mga ito ay may petsa na mula
sa ikalawang siglo hanggang sa pagkaimbento ng pagiimprenta.
Tinataya na walang dalawang [manuskrito
na] nagkakatugma sa lahat ng detalye. Hindi
maiiwasan na ang lahat ng kasulatan na isinulat-kamay
ay malamang na maglaman ng mga hindi sinasadyang
pagkakamali sa pagkokopya. Gayon pa man, sa mga
umiiral na akdang teolohikal, hindi kataka-taka na ang
sinasadyang mga pagpapalit ay ipinapasok upang iwasan
o baguhin ang mga pahayag na nakita ng eskriba na maydiperensiya.
Mayroong pagkahilig din ang mga eskriba na
magdagdag ng maikling paliwanag. Ang sinasadyang
mga pagpapalit ay malamang na naipasok na sa maagang
8 July 1, 1991, p. 57.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
12
yugto bago napagtibay ang pagiging canonical9 ng
katayuan ng Bagong Tipan.”
Nagpatuloy pa ang may-akda sa pagpapaliwanag na
“walang isang manuskrito na naglalaman ng orihinal na
di-nabagong teksto sa kabuuan nito,” at na “hindi
makapipili sa isa man sa mga manuskritong ito at
aasahan nang tangi ito na para bagang naglalaman ito ng
monopolyo ng orihinal na mga salita ng orihinal na mga
may-akda.”
Sinabi pa niya: “Kung may isang mangangatuwiran pa
na ang orihinal na teksto ay nanatili sa kung saan man sa
libo-libong natitirang mga manuskrito, kung gayon ay
mapipilitan siya na basahin ang lahat ng manuskritong ito,
na pagtipun-tipunin ang mga pagkakaiba sa pagitan ng
mga iyon sa sistematikong paraan, at pagkatapos ay na
tatayain nang isa-isa ang bawat pagkakaiba kung aling
mga manuskrito ang nagtataglay ng orihinal [na teksto] at
kung alin ang teksto na sekondaryo. Ang gayong tanawin
ay nagpapahina ng loob ng maraming iskolar ng Bibliya
na nagkasya na sa pag-asa sa naimprentang mga teksto
noong maaga-agang panahon, na ang katibayan ng
kakaunting tinangkilik na mga manuskrito lamang ang
ginamit sa mga ito. Kahit na ang maraming kamakailan
naimprenta na edisyon ng Griego na Bagong Tipan at ang
9 Ang isang aklat ay sinasabing canonical kung kabilang ito sa canon.
Ang canon ay ang opisyal na tala na tinatanggap bilang Banal ng
Kasulatan. (Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary.)
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
13
makabagong mga salin batay sa mga ito ay kadalasang
sumusunod sa nakagawiang ito ng pagbuo ng kanilang
teksto batay sa limitadong basehan na malabong maging
lubos na orihinal.”
Ang mga Bersiyon ng Bibliya sa Ingles
Sa panimulang salita ng pinakamalawakang ginagamit
na bersiyon ng Bibliya, ang Revised Standard Version,
sinulat ng mga tagapagsalin ang mga sumusunod:
“Ang Revised Standard Version ng Bibliya ay isang
awtorisadong bersiyon ng American Standard Version,
na inilathala noong 1901, na isang rebisyon ng King
James Version, na inilathala noong 1611...
Ang King James Version ay nangailangangan na
makipagpaligsahan sa Geneva Bible (1560) sa paggamit
ng madla; subalit bandang huli ay nanaig ito, at sa
mahigit sa dalawa at kalahating siglo ay wala nang iba
pang awtorisadong salin ng Bibliya sa Ingles ang
ginawa. Ang King James Version ay naging
“Authorized Version” ng mga bansang nagsasalita ng
Ingles...Gayon pa man, ang King James Version ay
mayroong malubhang mga kasiraan. Sa kalagitnaan
ng ikalabingsiyam na siglo, ang pag-unlad ng mga pagaaral
sa Bibliya at ang pagkatuklas sa maraming
manuskrito na higit na matanda kaysa mga
pinagbatayan ng King James Version ay nagpalitaw na
ang mga kasiraang ito ay lubhang marami at
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
14
lubhang malala anupa’t nananawagan na para sa
pagrerebisa sa salin na Ingles. Ang gawain ay
isinagawa, sa bisa ng awtoridad ng Iglesya ng Inglatera,
noong 1870. Ang English Revised Version ng Bibliya
ay inilathala noong 1881-1885; at ang American
Version, ang isa pang anyo nito na kumakatawan sa
mga pagtangi ng mga iskolar na Amerikano na
nakilahok sa gawain, ay nailathala noong 1901.”10
“Ang King James Version na Bagong Tipan ay
ibinatay sa isang tekstong Griego na pininsala ng mga
kamalian, na naglalaman ng natipong mga pagkakamali
ng labing-apat na siglong pagkokopya ng manuskrito.
Ito talaga ay ang tekstong Griego ng Bagong Tipan ayon
sa pagsasaayos ni Beza, 1589, na malapit na sumunod sa
inilathala ni Erasmus, 1516-1535, batay sa iilang mga
manuskritong medieval.11 Ang pinakauna at
pinakamainam sa walong manuskrito na sinangguni ni
Erasmus ay mula sa ikasampung siglo, at ginamit
niya ito nang pinakakaunti sapagkat higit na naiiiba
ito sa karaniwang natanggap na teksto; si Beza ay
may daan sa dalawang manuskritong may malaking
kahalagahan, na nagmula sa ikalima at ikalimang siglo,
subalit ginamit niya ang mga ito nang napakadalang
10 The Holy Bible: Revised Standard Version, p. iii.
11 Manuskritong nasulat noong Middle Ages o Kalagitnaang mga
Panahon at iyon ang panahon sa pagitan ng 500 AD hanggang sa 1500
AD.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
15
sapagkat ang mga ito ay naiiba sa tekstong
inilathala ni Erasmus.”12
“...Ang American Standard Version ay binigyan ng
copyright upang mapangalagaan ang teksto laban sa
hindi awtorisadong mga pagbabago. Noong 1928 ang
copyright na ito ay nakamit ng International Council of
Religious Education, at sa gayon ay nailipat sa
pagmamay-ari ng mga iglesya ng Estados Unidos at
Canada na kaaugnay sa Council na ito sa pamamagitan
ng kanilang mga lupon ng edukasyon at publikasyon.
Humirang ang Council ng isang komite ng mga iskolar
na may pananagutan sa teksto ng American Standard
Version at na magsasagawa ng pag-uusisa kung ang
karagdagang rebisyon ay kinakailangan... [Pagkalipas
ng dalawang taon] ang pasiya ay naabot na mayroong
pangangailangan sa isang puspusang rebisyon ng
bersiyon ng 1901, na mananatiling malapit sa tradisyon
ng Tyndale-King James hangga’t makakaya...Noong
1937, ang rebisyon ay pinahintulutan ng botohan ng
Council.”13
“Tatlumpu’t dalawang iskolar ang nagsilbing mga
kaanib ng Komite na itinalaga sa paggawa ng rebisyon,
at nakuha nila ang pagsusuri at payo ng Lupong
Tagapayo ng limampung kinatawan ng nagtutulungang
mga denominasyon…Ang Revised Standard Version ng
12 Ibid., p. v.
13 The Holy Bible: Revised Standard Version, p. iii-iv.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
16
Bagong Tipan ay inilathala noong 1946.”14 “Ang Revised
Standard Version ng Bibliya, na naglalaman ng Matanda
at Bagong Tipan, ay inilathala noong Setyembre 30, 1952,
at sinalubong ng malawak na pagtanggap.”15
Sa Revised Standard Version ng Bibliya, ang ilang
mahahalagang mga bersikulo mula sa King James
Version ng Matanda at Bagong Tipan, na napagpasiyahan
ng mga iskolar sa Bibliya na idinagdag noong mga huling
siglo, ay inalis sa teksto at inilagay sa mga talibaba.
Halimbawa, ang bantog na sipi sa Ebanghelyo ni Juan
8:7 tungkol sa isang babaing nangalunya, na napipintong
nang batuhin. Si Jesus diumano ay nagsabi: “Ang walang
kasalanan sa inyo, ay siyang unang bumato sa kaniya.”
Ang mga talibaba ng Revised Standard Version ng
Bibliya (1952) ay nagpapahayag na “Kinaligtaan ng
pinakamatandang mga authority16 ang [Juan:] 7:53-
8:11.”17 Yamang ang Vatican manuscript no. 1209 at ang
Sinaitic manuscript codex mula sa ika-4 na siglo ay hindi
naglalaman ng labindalawang bersikulong ito, napaghulo
ng mga iskolar sa Bibliya na ang mga salitang ito ay
14 Ibid. p. iv.
15 Ibid. p. iv.
16 authority: pinagkukunan ng tamang impormasyon o
mapaniniwalaang sanggunian. Leo James English C. Ss. R., English-
Tagalog Dictionary,
17 Ang mga sipi ng Bibliya na ginamit dito ay mula sa Ang Biblia ng
Philippine Bible Society, maliban sa ilang sipi. Ang Tagapagsalin.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
17
hindi maaaring ituring na sinabi ni Jesus. Ang isa pang
halimbawa ay ang sipi na itinuturing na sinabi ni Jesus at
ginagamit bilang patunay ng pagtukoy sa Trinidad sa
mga Kasulatan. Sa I Juan 5:7, si Jesus daw ay nagsabi:
“For there are three that bear record in heaven, the
Father, the Word, and the Holy Ghost: and these three
are one.”18
[Sapagka’t may tatlong nagpapatotoo sa
langit, ang Ama, ang, Anak, at ang Espiritu Santo: at
ang tatlong ito ay nagkakaisa.]19
Ang tanyag na iskolar ng
Bibliya na si Benjamin Wilson ay sumulat na ang teksto
na ito hinggil sa “nagpapatotoo sa langit” ay hindi
napaloloob sa anumang tekstong Griego na nasulat ng
higit na maaga kaysa sa ika-15 siglo! Kaya naman sa
Revised Standard Version, ang bersikulo na ito ay
inalis sa teksto at ni hindi man lamang ginawa bilang
isang talibaba.20 Gayon pa man, upang ang bilang ng
mga bersikulo sa Revised Standard Version ay
18 Holy Bible: (King James Version)
19 Pinanatili ang pagkakasipi mula sa wikang Ingles mula sa King
James Version at isinalin ito sa Tagalog sapagkat ang nasasaad sa
dalawang bersiyon ng Bibliyang Tagalog na pinagsasanggunian ay
may malaking kaibahan sa nasasaad sa KJV. Halimbawa, ganito ang
nasa I Juan 5:7 ng Ang Biblia: “At ang Espiritu ang nagpapatotoo,
sapagkat ang Espiritu ay katotohanan.”; at ganito naman ang nasa
Magandang Balita Biblia (PBS): “Tatlo ang nagpapatotoo:” Ang
Tagapagsalin.
20 Ganito rin ang ginawa sa dalawang bersiyon ng Bibliya sa Tagalog
na ginamit namin, na sinipi sa talibaba bilang 19. Ang Tagapagsalin.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
18
mapanatiling katulad ng nasa King James Version, hinati
ng mga nagrebisa ang bersikulo 8 sa dalawang
bersikulo.21
Ang Ikalawang Edisyon ng salin ng Bagong Tipan
(1971) ay nakinabang sa mga pag-aaral sa teksto at ng
lingguwistika na inilathala magmula nang ang Bagong
Tipan ng Revised Standard Version ay unang inilabas
noong 1946.22 Kaya naman ang ilan sa mga bersikulong
inalis noong una ay pinanumbalik, at ang ilang mga
dating tinatanggap na bersikulo ay inalis. “Ang dalawang
sipi, ang higit na mahabang katupasan ng Marcos 16:9-20
at ang sanaysay tungkol sa babaing nahuli sa
pangangalunya (Juan 7:53-8:11), ay pinanumbalik sa
teksto, na nakahiwalay rito sa pamamagitan ng isang
walang laman na puwang at nalalakipan ng mga punang
nagbibigay-kaalaman...Dahil sa suporta ng bagong
manuskrito, ang dalawang sipi, ang Lucas 22:19b-20 at
24:51b, ay pinanumbalik sa teksto; at ang isang sipi, ang
Lucas 22:43-44, ay inilagay sa talibaba, gaya ng pararila
sa Lucas 12:39.23
21 Ganito rin ang ginawa sa Ang Biblia (PBS) at Magandang Balita
Biblia (PBS): ang I Juan 5:8 ay hinati sa dalawa para maging I Juan
5:7 at 5:8 at ang dating I Juan 5:7, na matatagpuan pa rin hanggang
ngayon sa King James Version, ay inalis. Ang Tagapagsalin.
22 The Holy Bible: (King James Version).
23 Ibid., p. vii.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
19
Ang May-akda
Ayon sa mga iskolar ng Bibliya, pati na ang mga mayakda
ng mga aklat ng Lumang Tipan at ng mga
Ebanghelyo ay mapagdududahan.
Ang Pentateuch
Ang unang limang aklat ng Bibliya (Pentateuch)24 ay
nakaugalian nang ipinagpapalagay na kay Propeta Moises,25
subalit mayroong maraming bersikulo sa loob ng mga
aklat na ito na nagpapahiwatig na hindi maaaring isinulat
ni Propeta Moises ang bawat nasa loob ng mga ito.
Halimbawa, Deuteronomio 34:5-8 ay nagsasabi: “Sa
gayo’y si Moises na lingkod ng Panginoon ay namatay
roon sa lupain ng Moab ayon sa salita ng Panginoon.
At kaniyang inilibing siya sa libis sa lupain ng Moab na
nasa tapat ng Beth-peor; ngunit sinomang tao ay hindi
nakaaalam ng libingan niya hanggang sa araw na ito. At
si Moises ay may isang daan at dalawang pung taong
gulang nang siya’y mamatay: ang kaniyang mata’y
hindi lumabo, ni ang kaniyang talagang lakas ay
24 Ang Genesis, Exodo, Levitico, Mga Bilang at Deuteronomio.
25 Ang mga Orthodox na Hudyo ay nagsasabi na ang Torah raw, ang
pangalan sa Hebreo ng unang limang aklat [ng Bibliya], ay nilikha
974 salinlahi bago nilikha ang mundo. Ayon sa kanila, idinikta ng
Diyos ang Torah sa loob ng 40 araw noong si Moises ay nasa Bundok
ng Sinai, sa gayong panghuli at di-mapapalitang anyo nito kaya isang
pagkakasalang sabihin na si Moises mismo ay may naisulat na isang
titik.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
20
humina. At iniyakan ng mga anak ni Israel si Moises sa
mga kapatagan ng Moab, na tatlong pung araw: sa
gayon, natapos ang mga araw ng pagtangis sa
pagluluksa kay Moises.” Lubhang maliwanag na may iba
pang taong sumulat sa mga bersikulong ito tungkol sa
pagkamatay ni Propeta Moises.
Ipinaliwanag ng ilang Kristiyanong iskolar ang mga dipagkakatugunan
na ito sa pamamagitan ng
pagmumungkahi na isinulat ni Moises ang kanyang mga
aklat, subalit ang sumunod na mga propeta, pati na rin
ang kinasihang mga tagasulat, ang gumawa ng mga
pagdaragdag na nauna nang nabanggit. Kaya naman,
ayon sa kanila, ang teksto, sa kabuuan nito, ay nanatiling
kinasihang kasulatan ng Diyos. Gayon man, ang
pagpapaliwanag na ito ay hindi nakatayo sa harap ng
pagsisiyasat, sapagkat ang istilo at ang mga katangiang
pampanitikan ng idinagdag na mga bersikulo ay katulad
ng nalalabing mga teksto.
Noong ika-19 siglo, sinimulan ng mga Kristiyonong
iskolar ng Bibliya na pagtalunan ang kahulugan ng mga
doublet (dalawahan) na lumitaw sa Pentateuch. Ang mga
ito ay mga kuwentong lumitaw nang makalawa, sa
tuwina ay may magkaibang mga detalye. Kabilang sa
mga ito ang dalawang bersiyon ng paglalang ng mundo,
ng tipan sa pagitan ng Diyos at ni Abraham, ng pagpapalit
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
21
ng Diyos ng pangalan ni Jacob upang maging Israel, at
ng pagkuha ni Moises ng tubig sa isang bato.26
Ang mga tagapagtanggol ng pagkamay-akda ni Moises
ay nagsabi na ang mga dalawahan ay hindi
nagsasalungatan, bagkus ay nakapagtuturo. Ang layunin
nila ay ituro sa atin ang tungkol sa higit na malalim, higit
na mahiwagang mga kahulugan ng Pentateuch.
Gayunpaman, ang pahayag na ito ay kaagad na binalewala
ng mga iskolar na bukas ang isip, na nakapuna, na
hindi lamang sa ang ilang sanaysay ay malinaw na
nagsasalungatan, kapag din ang mga dalawahan ay
ipinaghiwalay sa dalawang magkahiwalay na sanaysay,
ang bawat sanaysay ay palagiang gumagamit ng
magkaibang pangalan para sa Diyos. Ang isa ay laging
tumutukoy sa Diyos bilang Yahweh/Jehovah. Ang
kasulatang ito ay tinawag na “J”. Ang ikalawa naman ay
laging tumutukoy sa Diyos bilang Elohim, at tinawag na
“E”.27 Mayroong sarisaring iba pang pampanitikang mga
katangian na nakita na palasak sa isang kasulatan o sa
iba. Ang makabagong pangwikang mga pagsusuri, ayon
kay Propesor Richard Friedman,28 ay nagpapahiwatig na
26 Who Wrote the Bible, p. 54-70.
27 Ang iskolar na Aleman noong huling bahagi ng ika-19 siglo, si
Julius Wellhausen, ay ang unang nakabatid sa maraming pinagkunan
ng limang aklat.
28 Si Richard Elliot Friedman ay isang propesor sa University of
California at San Diego. Nakamit niya ang kanyang Doctorate sa
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
22
ang limang aklat ni Moises ay isang paghahalo ng
Hebreo mula sa ikasiyam, ikawalo, ikapito, at ikaanim na
siglo BC. Samakatuwid, si Moises, na nabuhay noong
ika-13 siglo BC, ay higit na malayo sa Hebreo ng Bibliya
kaysa sa layo ni Shakespeare sa Ingles sa ngayon.
Ang karagdagang pag-aaral sa Pentateuch ay
humantong sa pagkatuklas na ito ay hindi binuo ng
dalawang pinagkunan kundi ng apat. Natuklasan na ang
ilang salaysay ay hindi lamang pala dalawahan kundi
tatluhan pa. Ang karagdagang pampanitikang mga
katangian ay nakilala para sa mga kasulatang ito. Ang
ikatlong pinagkunan ay tinawag na “P” (para sa
pampari), at ang ikaapat ay tinawag na “D” (para sa
Deuteronomio).29
Ang lawak ng di gaanong halatang mga pagdaragdag na
ginawa sa orihinal na teksto ay lubhang mahirap na
mabaitd. Kaya, ang isang malaking anino ng pagdududa ay
nakalukob sa pagkakilanlan ng may-akda ng mga aklat sa
kabuuan.
Sa apendise ng Revised Standard Version, na
pinamagatang “Books of the Bible,” ang sumusunod ay
isinulat hinggil sa pagkakilanlan ng may-akda ng higit sa
Hebreo ng Bibliya sa Harvard University, at siya rin ang may-akda ng
kontrobersiyal na aklat, Who Wrote the Bible.
29 The Interpreter’s Dictionary of the Bible, vol. 1, p. 756, at vol. 3, p.
617. Tingnan din ang The New Encyclopaedia Britannica, vol. 14
p.773-4.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
23
ikatlong bahagi ng nalalabing mga aklat ng Matandang
Tipan:
Mga Aklat Mga May-akda
Mga Hukom Maaaring si Samuel
Ruth Marahil si Samuel
I Samuel Hindi Kilala
II Samuel Hindi Kilala
I Mga Hari Hindi Kilala
II Mga Hari Hindi Kilala
I Mga Cronica Hindi Kilala
Esther Hindi Kilala
Job Hindi Kilala
Eclesiastes Hindi Kilala
Jonas Hindi Kilala
Malakias Walang Nalalaman
Apocrypha
Mahigit sa kalahati ng mga Kristiyano sa mundo ay
mga Romano Katoliko. Ang bersiyon nila ng Bibliya [na
Ingles] ay inilathala noong 1582 mula sa Latina Vulgata ni
Jerome, at muling inilathala sa Douay noong 1609. Ang
Matandang Tipan ng RCV (Roman Catholic Version) ay
naglalaman ng karagdagang pitong aklat na higit kaysa
sa King James Version na kinikilala ng mga Protestante.
Ang karagdagang mga aklat ay tinataguriang apocrypha
(nakapagdududang awtoridad) at inalis sa Bibliya noong
1611 ng mga iskolar na Protestante ng Bibliya.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
24
Ang mga Ebanghelyo
Aramaic ang wikang sinasalita noon ng mga Hudyo sa
Palestina. Kaya pinaniniwalaang si Jesus at ang mga disipulo
niya ay nagsalita at nagturo sa Aramaic.30 Ang pinakaunang
sinasalitang tradisyon hinggil sa mga ginawa at mga sinabi ni
Jesus ay walang dudang ipinalaganap sa Aramaic. Subalit ang
apat na Ebanghelyo ay naisulat sa salitang ganap na naiiba,
ang palasak na Griego, ang wikang sinasalita ng mundong
sibilisado ng Mediterraneo,31
para maglingkod sa karamihan
sa Iglesya na naging Hellenistico (nagsasalita ng Griego) sa
halip na Palestino. May mga bakas pa ng Aramaic na natira
sa mga Ebanghelyong Griego. Halimbawa, sa Marcos 5:41:
“At pagkahawak niya sa kamay ng bata, ay sinabi niya sa
kaniya, Talitha cumi; na kung liliwanagin ay, Dalaga,
sinasabi ko sa iyo, Magbangon ka.” at sa Marcos 15:34: “At
nang oras na ikasiyam ay sumigaw si Jesus ng malakas na
tinig: Eloi, Eloi, lama sabachtani? na kung liliwanagin ay,
Dios ko, Dios ko, bakit mo ako pinabayaan.”32
30 Ang Aramaic ay isang wikang Semito na unti-unting pumalit sa
Akkadeo bilang palasak na wika ng Malapit na Silangan noong ika-7
at ika-6 na siglo BC. Bandang huli ito ay naging wikang opisyal ng
Emperyo ng Persia. Ang Aramaic ang pumalit sa Hebreo bilang wika
ng mga Hudyo; ang ilang bahagi ng mga aklat nina Daniel at Ezra sa
Matandang Tipan ay isinulat sa Aramaic, gaya ng mga Talmud ng
Babilonia at Jerusalem. Ang yugto ng pinakamalaking impluwensiya
nito ay magmula sa 300 BC hanggang sa 650 CE, na pagkatapos niyon
ay unti-unting pinalitan ng Arabe. (The New Encyclopedia Britannica,
vol. 1, p. 516.)
31 Mga pook sa paligid sa Karagatang Mediterraneo. Ang Tagapagsalin.
32 Encyclopedia Americana, vol. 3, p. 654.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
25
Ang Ebanghelyo ni Marcos sa Bagong Tipan,
bagaman itinuturing ng mga iskolar ng Iglesya na
pinakamatanda sa mga Ebanghelyo, ay hindi isinulat ng
isang disipulo ni Jesus. Nahinuha ng mga iskolar ng
Bibliya, batay sa katunayang nasa Ebanghelyo, na si
Marcos mismo ay hindi disipulo ni Jesus. Karagdagan pa
roon, ayon sa kanila, hindi nga rin tiyak kung sino talaga
si Marcos. Ang sinaunang may-akda na Kristiyano, si
Eusebius (325 CE), ay nag-ulat na ang isa pang sinaunang
may-akda, si Papias (130 CE), ay ang unang nagpalagay
na ang Ebanghelyo ay kay Juan Marcos, na isang
kasamahan ni Pablo.33 Ang mga iba ay nagmungkahi na
maaaring siya ang tagasulat ni Pedro at ang mga iba
naman ay nagpapalagay na siya ay maaaring ibang tao pa.
Gayon din ang lagay ng iba pang Ebanghelyo.
Bagaman ang Mateo, Lucas, at Juan ay mga pangalan ng
mga disipulo ni Jesus, ang mga may-akda ng mga
Ebanghelyong nagtataglay ng mga pangalang ito ay hindi
ang mga tanyag na disipulong iyon, kundi ibang mga
taong gumamit ng mga pangalan ng mga disipulo upang
mabigyan ng kredibilidad ang mga sanaysay nila. Sa
katunayan, lahat ng Ebanghelyo ay lumaganap noong una
nang walang nakasaad na pangalan ng may-akda. Ang
33 The Gospels, p. 20, at The New Encyclopedia Britannica, vol. 14, p.
824. Para sa mga reperensiya sa sarisaring Marcos sa Bagong Tipan,
tingnan ang sumusunod: Mga Gawa 12:12, 25; 13:5; 15:36-41; Mga
Taga Colossas 4:10; II Timoteo 4:11; Filemon 24; at I Pedro 5:13.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
26
kinikilalang mga pangalan ay ikinapit na bandang huli sa
mga ito ng mga hindi kilalang tao sa sinaunang iglesya.34
Mga Aklat Mga May-akda
Ebanghelyo ni Mateo Hindi Kilala35
Ebanghelyo ni Marcos Hindi Kilala36
Ebanghelyo ni Lucas Hindi Kilala37
Ebanghelyo ni Juan Hindi Kilala38
Mga Gawa Ang May-akda ng Lucas39
I, II, III Juan Ang May-akda ng Juan40
Si J.B. Phillips, isang prebendary41 ng Katedral ng
Chichester ng Iglesya Angglicano ng Inglatera, ay sumulat
34 The Five Gospels, p. 20.
35 “Bagaman mayroong isang Mateo na tinatawag sa sarisaring tala ng
mga disipulo ni Jesus…ang sumulat ng Mateo ay maaaring hindi
kilala.” The New Encyclopaedia Britannica, vol. 14, p. 826.
36 “Bagaman ang may-akda ng Marcos ay maaaring hindi kilala…”
The New Encyclopaedia Britannica, vol. 14, p. 824.
37 “Ang Muratorian Canon ay tumutukoy kay Lucas, ang manggamot,
na kasamahan ni Pablo; inilarawan ni Iranaeus si Lucas na isang
tagasunod ng ebanghelyo ni Pablo upang mabigyan ang Ebanghelyo ng
apostolikong awtoridad.” The New Encyclopaedia Britannica, vol. 14,
p. 827.
38 “Mula sa katunayan na panloob ang Ebanghelyo ay isinulat ng isang
minamahal na disipulo na di-alam ang pangalan.” The New
Encyclopaedia Britannica, vol. 14, p. 828.
39 The New Encyclopaedia Britannica, vol. 14, p. 830.
40 Ibid., vol. 14, p. 844.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
27
ng sumusunod na paunang salita para sa kanyang salin ng
Ebanghelyo ayon kay San Mateo: “Ang naunang
tradisyon ay nagpalagay na ang Ebanghelyo ay kay
apostol Mateo, ngunit ang mga iskolar sa ngayon ay halos
lahat tumatanggi sa pananaw na ito. Ang may-akda, na
makabubuting tawagin nating Mateo, ay maliwanag na
kumuha sa mahiwagang “Q”42
na maaaring isang
41 Isang paring tumatanggap ng suweldo mula sa kinita ng isang
iglesya, lalo na sa isang katedral. (Oxford Advanced Learner’s
Dictionary, p. 973.)
42 May mga dalawang daang magkatulad na bersikulo na matatagpuan
sa Mateo at Lucas (halimbawa: Mateo 3:7-10 & Lucas 3:7-9; Mateo
18:10-14 & Lucas 15:3-7), na walang katumbas sa Marcos o Juan.
Bilang isang paraan ng pagpapaliwanag sa kapansin-pansing
pagkakaayon, nahaka ng iskolar na Aleman na may umiiral noon na
isang kasulatang pinagkunan (source), na tinagurian niya na Quelle
(Aleman ng “pinagkunan”). Ang daglat na “Q” ay ginamit bandang
huli bilang pangalan nito.
Ang pagkakaroon ng Q ay minsang pinag-alinlanganan ng ilang
iskolar dahil ang ebanghelyo ng kawikaan ay hindi talaga ebanghelyo.
Ang mga nag-aalinlangan ay nangatuwirang hindi nagkaroon ng mga
sinaunang [sanaysay na] kaparis ng nasa isang ebanghelyo na
naglalaman lamang ng mga kawikaan at mga talinghaga at nagkukulang
sa mga kuwento hinggil kay Jesus, lalo na ang kuwento hinggil sa
paglilitis sa kanya at sa kamatayan niya. Ang pagkatuklas sa
Ebanghelyo ni Tomas ay nagpabago sa lahat ng iyon. (The Five
Gospels, p. 12.) Naglalaman ang Tomas ng 114 kawikaan at talinghaga
na ipinagpapalagay na kay Jesus; wala itong balangkas ng
pagsasalaysay: walang sanaysay tungkol sa mga pagpapalayas ni Jesus
sa mga masamang espiritu, mga panggagamot niya, paglilitis sa kanya,
kamatayan niya at pagkabuhay na muli; walang mga kuwento tungkol
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
28
kalipunan ng mga sinasalaysay na tradisyon. Malaya
niyang ginamit ang Ebanghelyo ni Marcos, bagaman muli
niyang isinaayos ang pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari at sa ilang pagkakakataon ay gumamit ng
ibang mga salita para sa isang maliwanag na magkatulad
na kuwento.43
Ang Ikaapat na Ebanghelyo (Juan) ay
kinalaban ng sinaunang Iglesya dahil heretical,44 at wala
itong nalalaman sa mga kuwentong kaugnay kay Juan na
anak ni Zebede.45 Sa palagay ng maraming iskolar, ito ay
isinulat ng isang “pangkat” ng mga disipulo, marahil sa
Siria noong huling dekada ng unang siglo.46
sa kapanganakan o pagkabata; at walang naiulat na sanaysay tungkol sa
pangangaral niya sa mga tao sa Galilea at Judea. Ang salin sa [wikang]
Coptic ng kasulatang ito (nasulat mga 350 CE), na natagpuan noong
1945 sa Nag Hammadi sa Ehipto, ay nakatulong sa mga iskolar upang
mabatid ang tatlong bahagi ng [manuskritong] Griego (nasulat mga
200 CE), na nauna nang natuklasan, bilang mga piraso ng tatlong
magkaibang kopya ng mismong ebanghelyo. Ang Tomas ay may 47 na
katapat ng nasa Marcos, 40 katapat ng nasa Q, 13 [katapat ng] nasa
Mateo, 4 [katapat ng] nasa Lucas at 5 [katapat ng] nasa Juan. Mga 65
kawikaan o mga bahagi ng mga kawikaan ay natatangi sa Tomas. (The
Five Gospels. p. 15).
43 The Gospels in Modern English.
44 Taliwas sa tinatanggap na paniniwala o pamantayan. Ang Tagapagsalin.
45 Magmula noong huling bahagi ng ika-18 siglo, ang unang tatlong
Ebanghelyo ay tinatawag nang Ebanghelyong Synoptic dahil ang mga
teksto nito, kapag pinagtabi-tabi, ay magpapakita ng magkahawig na
pagtalakay sa buhay at kamatayan ni Cristo Jesus. (The New
Encyclopaedia Britannica, vol. 5, p. 379).
46 The Five Gospels, p. 20.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
29
Ang Mga Pagkakasalungatan
Ang katunayan sa pagiging di-mapananaligan ng marami
sa nilalaman ng Bibliya ay matatagpuan din sa maraming
pagkakasalungatan sa mga teksto ng Matanda at Bagong
Tipan. Ang sumusunod ay iilang halimbawa lamang:
Ang Matandang Tipan
1. Nagsalaysay ang mga may-akda ng Samuel at Mga
Cronica ng magkatulad na kuwento tungkol kay Propeta
David na gumawa ng pagbilang sa mga Israelita. Subalit sa
II Samuel, kumilos si Propeta David ayon sa atas ni
Diyos, habang sa I Mga Cronica ay kumilos siya ayon sa
atas ni Satanas.
II SAMUEL 24:1
Ang Pagbilang
I MGA CRONICA 21:1
Ang Pagbilang
At ang galit ng Panginoon ay
nag-alab uli laban sa Israel, at
kaniyang kinilos si David laban
sa kanila, na sinabi, Ikaw ay
yumaon, iyong bilangin ang
Israel at Juda.
At si Satan ay tumayo laban
sa Israel, at kinilos si David
na bilangin ang Israel.
2. Sa paglalarawan ng tagal ng kagutom na hinulaan ni
Gad,47 itinala ng may-akda ng II Samuel na pitong taon
47 “At ang Panginoon ay nagsalita kay Gad na tagakita ni David, na
nagsasabi,” I Mga Cronica 21:9. Ayon sa talatang ito, Gad ang
pangalan ng tagakita (manghuhula) ni Propeta David.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
30
iyon, samantalang itinala naman ng may-akda ng I Mga
Cronica na tatlong taon iyon.
II SAMUEL 24:13
Ang Kagutom
I MGA CRONICA 21:11-12
Ang Kagutom
Sa gayo’y naparoon si Gad kay
David, at nagsaysay sa kaniya:
at nagsabi sa kaniya, Darating
ba sa iyo ang pitong taon na
kagutom sa iyong lupain? o
tatakas ka bang tatlong buwan
sa harap ng iyong mga kaaway
samantalang hinahabol ka nila?
Sa gayo’y naparoon si Gad
kay David, at nagsabi sa
kaniya, Ganito ang sabi ng
Panginoon, Piliin mo ang
iniibig mo: Tatlong taong
kagutom; o tatlong buwan ng
pagkalipol sa harap ng iyong
mga kaaway, samantalang ang
tabak ng iyong mga kaaway ay
umaabot sa iyo;
3. Sa II Mga Cronica, inilarawan si Joachin na walong
taong gulang nang magpasimulang maghari, samantalang
sa II Mga Hari ay inilarawang labingwalong taong gulang.
II MGA CRONICA 36:9
Ang Gulang
II MGA HARI 24:8
Ang Gulang
Si Joachin ay may walong
taong gulang nang siya’y
magpasimulang maghari: at
siya’y nagharing tatlong
buwan at sangpung araw sa
Jerusalem: at siya’y gumawa
ng masama sa paningin ng
Panginoon.
Si Joachin ay may labing
walong taon nang siya’y
magpasimulang maghari; at
siya’y naghari sa Jerusalem
na tatlong buwan: at ang
pangalan ng kanyang ina ay
Neusta na anak na babae ni
Elnathan na taga Jerusalem.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
31
4. Ang may-akda ng II Samuel ay nagsabing ang bilang
ng mga taga Siria na namatay sa pakikidigma kay Propeta
David ay mga tao ng pitong daang karo, samantalang
ang may-akda naman ng I Mga Cronica ay nagsabing
mga tao sa pitong libong karo.
II SAMUEL 10:18
Ang Patay
I MGA CRONICA 19:18
Ang Patay
At ang mga taga Siria ay
nagsitakas sa harap ng Israel; at
pumatay si David sa mga taga
Siria ng mga tao ng pitong
daang karo, at apat na pung
libo na nangangabayo, at
sinaktan si Sobach na kapitan
ng kanilang hukbo, na anopa’t
namatay roon.
At ang mga taga Siria ay
nagsitakas sa harap ng Israel;
at si David ay pumatay sa
mga taga Siria ng mga tao sa
pitong libong karo, at apat
na pung libong naglalakad,
at pinatay si Sophach na
pinunong kawal ng hukbo.
Bagamat may mga magsasabing ang pagdadagdag o
ang pag-aalis ng isang “1” o isang sero ay hindi
napakahalaga, yamang ito ay isang pagkakamali lamang sa
pagkopya, hindi ganito ang lagay niyan dito sapagkat
isinusulat noon ng mga Hudyo sa salita ang kanilang mga
bilang at hindi sila gumagamit ng mga numero.
Ang Bagong Tipan
Maaari ring makakita sa Bagong Tipan ng katulad na
mga pagkakasalungatan. Ang sumusunod ay iilan
lamang:
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
32
1. Ang mga sanaysay ng Ebanghelyo ay nagkakaiba
hinggil sa kung sino ang pumasan ng krus na pinagpakuan
daw kay Jesus. Sa Mateo, Marcos at Lucas, iyon ay si
Simon na taga Cirene; at sa Juan, iyon ay si Jesus.
LUCAS 23:2648
Ang Krus
JUAN 19:16-17
Ang Krus
At nang siya’y kanilang dalhin
ay kanilang pinigil ang isang
Simong taga Cirene, na
naggaling sa bukid, at ipinasan
sa kaniya ang krus, upang
dalhin sa likuran ni Jesus.
At nang magkagayo’y nga’y
ibinigay siya sa kanila upang
maipako sa krus. Kinuha
nga nila si Jesus: at siya’y
lumabas, na pasan niya ang
krus, hanggang sa dakong
tinatawag na Dako ng bungo,
2. Matapos ang “pagpapako” kay Jesus, ang mga sanaysay
ng Ebanghelyo ay nagkakaiba hinggil sa kung sino ang
dumalaw sa libingan niya, kung kailan naganap ang
pagdalaw, at kung ano rin ang kalagayan ng libingan
nang ito ay dinalaw. Ang mga Ebanghelyo nina Mateo,
Lucas at Juan ay nagsabing iyon ay bago sumikat ang
araw, samantalang ang Ebanghelyo ni Marcos ay
nagsabing iyon ay matapos sumikat ang araw. Sa
tatlong Ebanghelyo (Marcos, Lucas at Juan), natagpuan
ng mga babae ang pintong bato na naalis na sa libingan;
at sa isa naman (sa Mateo) ang libingan ay nakasara
48 Tingnan din ang Mateo 27:32 at Marcos 15:21.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
33
hanggang sa may bumaba na isang anghel bago sila
dumating at iginulong ito pabalik.
MARCOS 16:1-2
Ang Pagdalaw
At nang makaraan ang Sabath, si Maria Magdalena, at si
Mariang ina ni Santiago, at si Salome, ay nagsibili ng mga
pabango, upang sila’y magsiparoon at siya’y pahiran. At
pagkaumagang-umaga nang unang araw ng sang-linggo, ay
nagsiparoon sila sa libingan nang sikat na ang araw.
JUAN 20:149
Ang Pagdalaw
Nang unang araw nga ng sanglinggo ay naparoong maaga sa
libingan si Maria Magdalena, samantalang madilim pa, at
nakita ang bato na naalis na sa libingan.
MATEO 28:1-2
Ang Pagdalaw
Nang magtatapos ang araw ng Sabbath, nang nagbubukang
liwayway na ang unang araw ng sanglinggo, ay nagsiparoon
si Maria Magdalena at ang isa pang Maria upang
tingnan ang libingan. At narito, lumindol ng malakas;
sapagka’t bumaba mula sa langit ang isang anghel ng
Panginoon, at naparoon at iginulong ang bato, at nakaupo sa
ibabaw nito.
49 Tingnan din ang Lucas 24:1-2.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
34
3. Ang mga sanaysay sa Bagong Tipan ay nagkakaiba
tungkol sa nangyari kay Judas Iscariote at sa salaping
natanggap niya sa pagkakanulo kay Jesus. Nasasaad sa
Mateo na nagbigti siya, samantalang nasasaad naman sa
Mga Gawa na nagpatihulog siya nang patiwarik at
namatay.
MATEO 27:3-6
Ang Nangyari kay Judas
MGA GAWA 1:18
Ang Nangyari kay Judas
Nang magkagayo’y si Judas,
na nagkanulo sa kaniya, pagkakitang
siya’y nahatulan na,
ay nagsisi, at isinauli ang
tatlongpung putol na pilak
sa mga pangulong saserdote
at sa matatanda,…at siya’y
yumaon at nagbigti.
Kumuha nga ang taong ito
ng isang parang sa
pamamagitan ng ganti sa
kaniyang katam-palasanan;
at pagpapatihu-log ng
patiwarik, ay pumu-tok
siya sa gitna, at sumambulat
ang lahat ng mga
laman ng kaniyang tiyan.
5. Kapag ang talaangkanan ni Jesus mula kay David ayon
sa Mateo 1:6-16 ay ipinaghambing sa ayon sa Lucas
3:23-31, mayroong malaking mga di-pagkakaayon. Una,
si Jesus ayon sa Mateo ay may 26 ninuno sa pagitan niya
at ni David, subalit ayon naman sa Lucas, siya ay may 41
ninuno. Ikalawa, ang mga pangalan sa kapwa tala ay
sukdulang nagkakaiba pagkatapos ni David, at dalawang
pangalan lamang ang magkatulad: Jose at Zorobabel. Ang
kapwa tala ay nagsimula kay Jose, na lubhang
kataka-taka, bilang ama ni Jesus [dahil hindi niya
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
35
naman ama si Jose]. Sa Mateo, itinala ng may-akda na
ang lolo sa ama ni Jesus ay si Jacob; samantalang sa
Lucas naman ay si Heli. Kung tatanggapin ang mungkahi
na ang isa sa mga tala ay talaangkanan ni Maria, hindi ito
maaaring makapagbigay-dahilan sa anumang pagkakaiba
matapos ang kanilang kapwa ninuno na si David. Ang
kapwa tala ay nagtagpo muli kay Abraham, at sa pagitan
nina David at Abraham ang karamihan sa mga pangalan
ay magkatulad. Gayon pa man, sa tala ng Mateo, ang
pangalan ng anak ni Hezron ay Ram, ang ama ni
Amminadab, samantalang sa tala naman ni Lucas, ang
pangalan ng anak ni Hezron ay Arni, na ang pangalan ng
anak ay Admin50 na ama ni Amminadab.51 Kaya sa
pagitan nina David at Abraham ay mayroon 12 ninuno
ayon sa tala ni Mateo at 13 ayon sa tala ni Lucas.
Ang mga di-pagkakaayon na ito at marami pang ibang
tulad ng mga ito sa mga Ebanghelyo ay maliwanag na
mga kamalian na naglulukob ng anino ng pagdududa sa
pagkatotoo ng mga ito bilang mga kasulatang ipinahayag
ng Diyos. Kaya naman, ang karamihan sa Kristiyanong
mga iskolar sa ngayon ay nagtuturing sa mga aklat ng
50 Sa tala rin ni Mateo (Revised Standard Version), ang pangalan ng
anak ni Nahshon ay Salmon, samantalang sa tala ni Lucas naman, ang
pangalan ng anak ni Nahshon ay Sala.
51 Ang mga pangalan na ito ay mula sa Revised Standard Version. Sa
King James Version naman at sa mga bersiyong Tagalog ay hindi na
ganito ang makikita. “Inayos” na ng mga tagapagsalin ang dipagkakaayong
nabanggit ng may-akda. Ang Tagapagsalin.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
36
Matanda at Bagong Tipan bilang sanaysay ng tao na
pinaniniwalaan nilang kinasihan ng Diyos. Subalit, kahit
na ang pahayag na ang mga ito ay kinasihan ng Diyos ay
mapag-aalinlanganan yamang ito ay nagpapahiwatig na
ang Diyos ay nagkasi sa mga may-akda na magsulat ng
mga kamalian at mga di-pagkakaayon sa Kanyang mga
kasulatan.
Matapos mapatunayang ang pagkatotoo ng Matanda
at Bagong Tipan ay mapag-aalinlanganan, masasabi nang
may katiyakan na ang Bibliya ay hindi maaaring magamit
bilang mapananaligang pagkukunan ng reperensiya para
pagtibayin kung sino si Jesus at ano ang nilalaman ng
mensahe niya.
Ang Qur’an
Sa kabilang dako, ang Qur’an—na pinaniniwalaan ng
mga Muslim na salita ng Diyos na ipinahayag kay
Propeta Muhammad—ay naisulat at naisaulo mula simula
hanggang katapusan noong nabubuhay pa ang Propeta
mismo.
Sa loob lamang ng isang taon pagkamatay niya, ang
unang batayang nakasulat na teksto ay nagawa na.52 At sa
loob ng 14 taon pagkamatay niya, may awtorisadong
mga kopya (Teksto ni ‘Uthmán) na ginawa mula sa
batayang codex53 ang ipinadala sa mga kabisera ng
52 Shorter Encyclopaedia of Islam, p. 278.
53 Isang nakasulat-kamay na aklat ng sinaunang mga teksto.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
37
sambayanang Muslim, at ang mga hindi awtorisadong
kopya ay sinira.54
Magmula nang yumao ang Propeta noong 632 CE,
may dumaraming bilang ng mga tao sa bawat sumusunod
na salinlahhi ang nakasaulo ng buong teksto ng Qur’an
mula sa simula hanggang sa katapusan. Sa ngayon ay
mayroong libo-libong tao sa buong mundo na bumibigkas
ng buong Qur’an, sa memorya, sa buwan ng Ramadan
taun-taon at sa iba pang mga okasyon.
Ang isa sa mga pangunahing orientalista,55 si Kenneth
Cragg, ay nagsabi ng sumusunod hinggil sa pagsasaulo at
pagpapanatili ng teksto ng Qur’an, “Ang pangyayari ng
pagbigkas ng Qur’an ay nangangahulugang ang teksto ay
bumagtas ng mga siglo ng walang patid na buhay na
bunga ng debosyon. Hindi ito maaari, samakatuwid, na
ituring na isang bagay na antiquarian,56 ni isang
pangkasaysayang dokumento mula sa isang malayong
kahapon.”57 Ang isa pang iskolar na orientalista, William
Graham, ay nagsulat: “Para sa di-mabilang na milyonmilyong
Muslim sa higit sa labing-apat na siglong
54 Shorter Encyclopaedia of Islam, p. 279. Tingnan din ang The New
Encyclopaedia Britannica, vol. 22, p.8.
55 Iskolar na nagsasaliksik sa kasaysayan, wika, relihiyon at kultura ng
mga bansa sa Asia at Gitnang Silangan. Ang kadalasang may kiling na
pag-aaral nila ay halos nakatutok sa Islam at mga Muslim. Ang
Tagapagsalin.
56 Isang matanda at bihirang aklat. Ang Tagapagsalin.
57 The Mind of the Qur’an, p. 26.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
38
kasaysayan ng Islam, ang ‘kasulatan,’ al-kitab ay aklat na
pinag-aaralan, binabasa at ipinapasa sa pamamagitan ng
may-tinig na pag-uulit-ulit at pagsasaulo. Ang nakasulat
na Qur’an ay maaaring ‘magtakda’ nang nakikita sa
teksto na sinasanggunian ng Makadiyos na Salita sa
paraang hindi nalaman ng kasaysayan, ngunit ang
pagsinasanggunian ng aklat na Qur’an ay
naisasakatuparan lamang sa kabuuan at kaganapan nito
kapag binibigkas ito nang tumpak.”58
May isa pa, si John
Burton, na nagpahayag: “Ang paraan ng pagpaparating sa
Qur’an mula sa isang salinlahi tungo sa kasunod sa
pamamagitan ng pagpapasaulo sa mga bata ng binibigkas
na kaugalian ng mga nakatatanda nila ay nagpahupa kahit
paano sa simula pa sa napakasaklap na mga panganib ng
tanging pag-asa sa nakasulat na mga kasulatan…”59
Sa
katapusan ng makapal na akda hinggil sa pagtitipon ng
Qur’an, ipinahayag ni Burton na ang teksto ng Qur’an na
taglay ngayon ay “ang tekstong dumating sa atin sa anyo
na binuo at inayunan ng Propeta…Ang taglay natin
ngayon sa kamay natin ay ang mus haf60 ni
Muhammad.”61
58 Beyond the Written Word, p. 80.
59 An Introduction to the Hadith, p. 27.
60 Isang ter minolohiyang Arabe na ipinantatawag sa teksto ng Qur’an.
61 The Collection of the Qur’an, p. 239-240.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
39
Panunuring Pampanitikan ng Kasulatan
Ang katulad na mga tuntunin ng pag-aanalisa, na
ginamit ng mga iskolar ng Bibliya sa mga manuskrito ng
Bibliya at naglantad sa mga kasiraan at mga pagpapalit,
ay ginamit sa mga manuskrito ng Qur’an na kinalap sa
iba’t-ibang lupalop ng mundo. Ang mga matandang
manuskrito mula sa Library of Congress sa Washington
DC, Chester Beatty Museum sa Dublin sa Ireland, sa
London Museum, at pati na rin sa mga Museo sa
Tashkent, sa Turkey at sa Egipto, mula sa lahat ng yugto
ng kasaysayan ng Islam ay naipaghambing na. Ang resulta
ng lahat ng gayong pag-aaral ay nagpatotoo na hindi
nagkaroon ng anumang pagbabago sa teksto mula sa
orihinal na pagkakasulat nito. Halimbawa, nangalap ang
“Institute fur Koranforschung” ng Paamantsan ng Munich,
Alemanya, na mahigit 42,000 kumpleto at di-kumpletong
kopya ng Qur’an at masusing ipinaghambing ang mga ito.
Matapos ang mga limampung taon ng pag-aaral, iniulat
nila na sa mga usapin ng pagkakaiba sa pagitan ng
sarisaring kopya ay walang mga pagkakaiba, maliban sa
paminsan-minsang mga pagkakamali ng mga tagakopya, na
madali namang matiyak. Ang Institute ay nawasak ng mga
bomba ng Amerikano noong panahon ng Ikalawang
Digmaang Pandaigdigan.62
62 Muhammad Rasulullah, p. 26.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
40
Mga Pagkakasalungatan daw sa Qur’an
Ang Qur’an ay nananatili sa orihinal na wika nito, ang
Arabe, at hinahamon ng Qur’an ang mga mambabasa nito
sa Kabanata an-Nisá’ (4):82 na maghanap ng mga mali
dito, kung hindi sila naniniwalang ito ay mula talaga sa
Diyos.
“Kaya hindi ba nila pinagninilay-nilayan ang
Qur’an? Kung ito ay mula sa iba pa kay Allah,
talagang naka-sumpong na sana sila rito ng
maraming salungatan.”
Ang ilang “tila” salungatan na karaniwang
binabanggit ng mga nagtatangka na ibaba ang Qur’an sa
antas ng Bibliya ay madaling ipaliwanag. Halimbawa,
ang “unang mananampalataya” sa sumusunod na mga
talata:
Kab. al-An‘ám (6):14
Sabihin mo: “Ang iba pa ba
kay Allah ay gagawin kong
taga-tangkilik, ang Lumalang
sa mga Langit at Lupa,
samantalang Siya ay
nagpapakain at hindi pinakakain?”
Sabihin mo: “Tunay
na ako ay naatasan na ako ay
maging una sa yumakap sa
Islam.” Huwag ka ngang maging
kabilang sa mga pagano.
Kab. al- A‘ráf (7):143
…Ngunit noong tumambad
ang Panginoon niya sa
bundok, ginawa Niya ito na
tibag-tibag at napahandusay
si Moises nang walang ulirat.
Kaya noong nagkamalay siya,
nagsabi siya: “Napakamaluwalhati
mo, nagsisi ako sa
Iyo at ako ay ang una sa mga
mananampalataya.”
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
41
Ang unang talata ay tumutukoy kay Propeta
Muhammad, na sinabihan na ipabatid niya sa mga pagano
noong panahon niya na hindi siya tatanggap sa idolatriya
nila at magiging siya ang una sa mga tao noong panahon
niya na susuko kay Allah. Sa ikalawang talata, si Propeta
Moises ay nagpahayag na siya ang una sa panahon niya na
sumuko kay Allah nang mapagtanto niya na imposibleng
makita si Allah. Ang bawat propeta ay ang una sa
panahon niya na sumuko kay Allah.
Gayon din ang “araw para sa Diyos” na nabanggit sa
sumusunod na dalawang talata:
Kab. as-Sajdah (32):5
Pinangangasiwaan Niya ang
atas mula sa langit patungo sa
lupa, pagkatapos ay babalik
iyon sa Kanya sa isang araw na
ang sukat nito ay isang libong
taon sa pagbibi-lang ninyo.
Kab. al-A‘ráf (70):4
Aakyat ang mga anghel at
si Gabriel sa Kanya sa
isang araw na ang sukat
nito ay limampung libong
taon.
Ang dalawang talata ay tumutukoy sa dalawang lubos
na magkaibang pangyayari. Ang una ay tumutukoy sa
tadhana na ibinababa at inuulat pabalik sa loob ng isang
araw na sumasaklaw sa isang libong taon ng tao.63 Ang
ikalawa naman ay tumutukoy sa pag-akyat ng mga
anghel mula sa mundo patungo sa pinakamataas sa mga
langit, na para sa kanila ay inaabot lamang ng isang araw
63 Tafseer al-Qurtubee, vol. 8, p. 5169-5170.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
42
na katumbas sa 50,000 taon ng tao.64 Si Allah ay hindi
nasasaklawan ng panahon. Siya ang lumikha ng panahon
at ginawa niya ito na relatibo sa mga nilikhang
nasasaklawan nito. Kaya ayon sa pagtataya ng
makabagong mga siyentipiko, ang isang taon sa Mars ay
katumbas ng 687 araw sa mundo, habang ang isang taon
sa Uranus ay katumbas ng 84 taon sa mundo.65
Ang teksto ng Qur’an ay lubhang nagkakaayon sa
kaisipan at paglalahad nito. Sa panimula ng isa sa
pinakamahusay sa mga salin ng mga orientalista ng
Qur’an, ang tagapagsalin, si Arthur John Arberry, ay
nagsulat: “May isang kalipunan ng kilalang mga paksa na
inuulit-ulit sa buong Koran; bawat Sura66 ay naglilinaw o
nagpapahiwatig ng isa o higit —madalas marami—sa
mga ito. Kung gagamitin ang wika ng musika, bawat
Sura ay isang napakamadamdaming pag-usal na binubuo
ng buo o baha-bahaging tema na nagbabalik; ang
paghahalintulad ay pinalalakas ng mahusay na sarisaring
maindayog na daloy ng pagtatalakay.”67
Ang makaagham na mga reperensiya sa teksto ng
Qur’an ay napatunayan na palagian at di-maipaliwanag na
tamang-tama. Sa isang panayam na ibinigay sa French
Academy of Medicine, noong 1976, na pinamagatang
“Physiological and Embryological Data in the Qur’an,” si
64 Fathul-Qadeer, vol. 4, p. 349.
65 The New Encyclopaedia Britannica, vol. 27, p. 551 & 571.
66 O Súrah: Kabanata ng Qur’an.
67 The Qur’an Interpreted, p. 28.
Ang Totoong Mensahe ni Cristo Jesus
