بسم الله الرحمن الرحم


Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit


Parathënie


Falënderojmë Allahun e madhëruar që zbriti Kuranin


fisnik dhe që nëpërmjet tij e nxori njerëzimin nga


errësira në dritë. Allahu xh.sh thotë:


" قَدْ جاءَآُم مِنَ اللهِ نُورٌ وآِتابٌ مُبِينٌ يَهْدِي بِهِ اللهُ مَنْ اتَّبَعَ


رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلامِ ويُخْرِجُهُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلى النُّورِ بِإِذْنِهِ


وَيَهْدِيهِمْ إِلىَ صِراطٍ مُستَقيمٍ "


(Juve ju erdhi nga Allahu dritë dhe libër i qartë.


Allahu e udhëzon (me Kuranin) në rrugët e shpëtimit


atë që ndjek kënaqësinë e Tij dhe me ndihmën e Tij i


nxjerr ata prej errësirave në dritë dhe i udhëzon në


një rrugë që është e drejtë) (Elmaide 15-16).


Paqja dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të


dërguarin e Tij, Muhamedin alejhi selam, i cili më së


miri dhe më së shumti e lexoi Kuranin dhe, porositi që


sa më shumë të lexohet Ai libër i shenjtë, duke


premtuar shpërblim të madh për lexuesit e tij :


(يُقاَلُ لصَاحِبِ القُرْآن اقرأ وارْقَ ورَتِّلْ آما آُنْتَ تُرَتِّلْ في دارِ


الدُّنْيَا فإنَّ مَنْزِلَتَكَ عندَ آخِرِ آيَةٍ تَقْرَأُها)


"Lexuesit të Kuranit I thuhet: lexo dhe ngrihu (lart),


lexo ashtu si e ke lexuar në atë botë (me texhvid)


sepse ti do të ngrihesh vazhdimisht duke e lexuar atë


deri në ajetin e fundit ashtu si e ke lexuar në atë


botë (në këtë jetë)".


Gjithashtu përshëndetje, salavat i dërgojmë


të gjithë muslimanëve të sinqertë prej kohës së


Pejgamberit të cilët kontribuan shumë në përhapjen e


mësimeve të Kur’anit.


Shkenca e Texhvidit është prej diturive me të


cilën obligohet çdo besimtar musliman ta mësojë dhe


Dr.Shefqet Krasniqi


4


t’i kushtojë rëndësi të madhe sepse ka të bëjë


drejtpërdrejt me adhurimin, apo me një adhurim


(ibadet) të kërkuar nga çdo musliman siç është leximi


i Kur’anit sepse, çdo musliman obligohet që ta lexojë


Kur’anin e madhëruar. Por Kur’ani i madhëruar nuk


mund të lexohet në mënyrë të saktë dhe drejt pa


njohjen e kësaj shkence.


Kur’ani kerim (fisnik) ka rrugën e vet të


veçantë, apo mënyrën e vet nëpërmjet së cilës është


përcjellë tek ne, me një përpikëri shumë të lartë, në


maksimum e që është gojë pas goje. Pra, Kur’ani


është përcjellë tek ne gojë më gojë.


Ai që e lexon Kur’anin, e merr prej mësuesit


të vet në mënyrë gojore, pra nxënësi prej mësuesit të


vet, duke dëgjuar njëri-tjetrin, e kështu me radhë,


brez pas brezi deri tek ne, në ditët tona. Ashtu si


Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem që e ka marrë


Kur’anin prej Xhibrilit alejhis-selam dhe Xhibrili e ka


dëgjuar prej All-llahut tebareke ve teala.


Emërtimi “Texhvid” do të thotë zbukurim në


aspektin gjuhësor, ndërsa në aspektin terminologjik


do të thotë zbukurim i leximit të Kuranit, duke e


lexuar atë “muretel”, me fjalë dhe lexim të qartë. Ky


lexim duhet të jetë në mënyrë të tillë që, çdo


shkronjë prej shkronjave të Ku’anit, ta lexojmë në


mënyrë të saktë dhe të drejtë, pra duke i shqiptuar si


duhet dhe duke pasur parasysh veçoritë e çdo


shkronje, duke i ruajtur dispozitat e texhvidit si p.sh:


Idhhari (shqiptimi i qartë), Idgami (shkrirje), Ihfa


(fshehje), Medde (zgjatime), Gunne (tingull hundor),


etj.., Pra duke e lexuar Kur’anin ngadalë dhe


rrjedhshëm, duke zbukuruar zërin sa më shumë gjatë


leximit me një melodi të mirë, por, jo duke e tepruar


këtë mënyrë leximi.


Qëllimi i krejt kësaj shkence është që të


lexohet Kur’ani në mënyrë profetike, të shëndoshë


ashtu si i ka zbritur Pejgamberit alejhis-salatu vesselam.


Me këtë nënkuptohet se kur e lexon Kur’anin


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


5


me rregullat e texhvidit, e ke lexuar atë si e ka lexuar


Pejgamberi alejhis-salatu ves-selam.


Mëshiruesi ynë, na ka urdhëruar që ta lexojmë


Kur’anin me texhvid dhe për këtë, All-llahu az-ze ve


xhel-l në Kur’an thotë:


"وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتيلاً"


“..dhe lexoje Kur’anin me tertil ( si e meriton ai të


lexohet, ashtu si edhe ka zbritur)”. (Elmuzemil:4)


Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:


" لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يَتَغَنَّ بالقُرْآنِ"


“Nuk është prej nesh ai që nuk e zbukuron zërin duke


e lexuar Kur’anin e Madhëruar”.


Pra, Texhvidi ka dobi të madhe sa i përket


leximit të shëndoshë të librit të shenjtë, Kur’anit.Dhe


pikërisht për këtë arsye, myslimanët çdo herë i kanë


kushtuar kësaj shkence një rëndësi tepër të madhe


dhe qysh në vegjëli ua kanë mësuar fëmijëve të tyre


leximin e shëndoshë të këtij libri, me dispozitat e veta


të cilat i përmbledh shkenca e Texhvidit.


Duke e lexuar kështu, ne afrohemi tek All-llahu az-ze


ve xhel-l, sepse leximi i Kur’anit është ibadet i madh


për ne myslimanët,thot Pejgamberi sal-lAllahu alejhi


ve sel-lem:


"خَيْرُآُمْ مَنْ تَعَلَّمَ القرآنَ وَ عَلَّمَهُ"


“Më i miri prej jush është ai, i cili, e mëson Kur’anin


(për vete) dhe ua mëson atë të tjerëve”. Po ashtu,


Pejgamberi alejhis-salatu ves-selam lidhur me këtë ka


thënë:


"الماهِرُ بالقرآنِ مَعَ السَّفَرَةِ الكِرامِ البَرَرَةِ "


“Ai që është i shkathët në Kur’an, është në shoqëri të


melekëve shëtitës, fisnik dhe bamirës”. Pra ai që e


lexon Kur’anin me Texhvid dhe e zbukuron zërin e tij


duke u munduar ta ruajë atë që e ka mësuar


përmendësh dhe është i shkathët në lexim, mbajtjen


përmendësh të Kur’anit, prezantimin e tij kurdo që ka


nevojë për të, ai ka një shkallë shumë të lartë. Për


këtë arsye, i pari që e ka lexuar Kur’anin me texhvid,


Dr.Shefqet Krasniqi


6


është Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, duke i


mësuar Sahabët e vet. Dhe Sahabët i kanë mësuar


nxënësit e vet, e, kështu derisa ka ardhur tek ne. Dhe


leximi i Kur’anit, faktikisht mësimi i tij, është detyrë


për ne dhe është mirësi ose sevap i madh, ka thënë


alejhis-salatu ves-selam:


"اقرَؤوا القرآنَ فإنَّهُ يَأتيِ يومَ القِيامَةِ شَفِيعاً لأَصْحابهِ"


“Lexoni Kur’anin sepse ai në Ditën e Kijametit do të


vijë shefatxhi (ndërmjetësues) për ata që e kanë


lexuar atë”. Ashtu sikurse edhe ka thënë:


" مَنْ قَرَأَ حَرْفاً مِنْ آِتابِ اللهِ فَلَهُ بِهِ حَسَنَةٌ والحَسَنَ ةُ


بِعَشْرِ أَمْثالِها"


“Ai që lexon një shkronjë prej Librit të All-llahut


(Kur’anit) ka për të një të mirë, dhe e mira


shumëfishohet dhjetëfish (pra për çdo shkronjë nga


dhjetë të mira (sevape)”.


Pra, Texhvidi është shkencë me shumë rëndësi, pa


mësimin e të cilit është i mangët ai që lexon Kur’an.


Dhe mjerisht gjejmë njerëz që lexojnë Kur’an përditë.


Ndoshta kanë mësuar përmendësh një numër të madh


të sureve të Kur’anit, xhuzeve e ndoshta ka edhe


hafiza të cilët e lexojnë Kur’anin, mirëpo nuk janë në


gjendje ta shqiptojnë atë sipas rregullave të Texhvidit


dhe faktikisht shkaktojnë të meta serioze të mëdha.


Duke pasur parasysh rëndësinë e madhe që ka kjo


shkencë,e kërkesat e mëdha të disa fillestarve për një


përmbledhje të tillë, dhe duke pasur dëshirë të


madhe që të kontribuojmë sado pak me një punim


modest, kemi vendosur ta bëjmë një libër të vogël që


në të t'i përmbledhim rregullat dhe dispozitat më të


nevojshme e leximit të drejtë, edhe pse këto


dispozita natyrisht që janë shumë të mëdha dhe të


gjera, mirëpo ne, në dashtë All-llahu subhanehu ve


teala, do t’i cekim disa prej tyre të cilat janë më të


shpeshta dhe më të nevojshme për ta lexuar


Kur’anin e Madhëruar në mënyrë të tillë që të jemi


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


7


sa më afër origjinalit, ashtu si ka zbritur ai libër i


shenjtë dhe si meriton të lexohet.Do të mundohemi


ti spjegojm ato me një metodë të thjeshtë dhe


praktike duke mos e zgjatur por edhe duke mos e


shkurtuar shumë, në mënyrë të tillë që mos të bëhet


tepër i gjër, por as mos të jetë i pakuptuar nga


shkurtesa, që ndoshta më shumë do t'iu kishte hyrë në


punë fillestarëve,ndërsa për atë që do të zgjerohet


më shumë, mund të kthehet në libra tjerë që e


shtjellojn këtë shkencë më gjërë. Dhe këtë libër e


kemi quajtur:


TEXHVIDI I PREFERUAR KUR’AN PËR TË LEXUAR


Pas kësaj hyrjeje të shkurtër shkojmë tek rregullat


kryesore të Texhvidit. Së pari fillojmë duke e lutur të


madhin All-llah që të na ndihmojë duke na e bërë këtë


punë të lehtë për hir të Madhërisë së tij dhe që me


këtë t’i shpërblejë prindërit e mi të cilët kanë bërë


shumë durim apo sabër për mua.


Amin!


Dr.Shefqet Krasniqi


8


DISPOZITAT E NUNIT ME


SUKUN DHE TË TENVINIT


أَحْكَامُ النُّونِ السَّاآِنُةِ وَالتَّنْوِينِ


(نْ ، ًٌٍ)


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


9


NUNI ME SUKUN DHE TENVINI


النُّونُ السَّاآِنَةُ وَالتَّنْويِنُ ( نْ، ًٌٍ )


غَفُورٌ،عَزيزٌ،أَزْواجاً ( 2 .إِنْ، مِنْ،آُنْتُمْ، الأَنْبِياءُ( 1


غَاسِقٍ


Në grupin e parë hasim Nunin me sukun. Ndërsa në


grupin e dytë hasim tenvinin.


Nuni me sukun dhe tenvini kanë katër dispozita:


1-Idhhar ( ( الإِظْهارُ


2-Idgam ( ( الإِدْغامُ


3-Iklab ( ( الإِقْلابُ


4-Ihfa ( . ( الإِخْفاءُ


IDHHARI – الإظْهَارُ


SHPREHJE E QARTË


Idhhari: është rregulli i parë që do të thotë shqiptim


(paraqitje, dukje) i Nunit me sukun apo të tenvinëve


në mënyrë të qartë pa gunne (tingull hundor), ose


thënë më thjeshtë, shqiptimi i tyre në atë mënyrë si


shkruhen ose shënohen. Dhe kjo ndodh kur këto


shfaqen para gjashtë shkronjave: ( (ه غ ع خ ح أ


الهَمزَةُ, والهاء,ُ والعَيْنُ, والحَاءُ, والغَيْنُ, والخَاء


Hemzja (Elifi), Haun, Ajnun, Haun, Gajnun, Ha. Të


bashkuara në fjalët:


أَخيِ هَاكَ عِلْماً حَازَهُ غَيْرُ خَاسِر


Përmes shembujve kjo do të na sqarohet edhe më


shumë:


Dr.Shefqet Krasniqi


10


1) Së pari shkronjat e Idhharit pas Nunit me sukun:


مَنْ أمَنَ، مَنْ أََعْطىَ ، إِنْ أَرَدْتُمْ، مَنْ هَدىَ اللهُ ,


مِنْ هَادٍ, فَمَنْ حَاجَّكَ, مِنْ خَيْرٍ ، مَنْ خَشِيَ ،


فإن خِفْتُم، مِنْ عَمَلٍ، مِنْ غَيْرِآُم، مِنْ غِسْلِين،


2) Së dyti shkronjat e Idhharit pas tenvinit:


لَطيِفٌ خَبِيرٌ ، لِأََيِّ يَوْمٍ أُجِّلَتْ ، سَلاَمٌ هِيَ ،


وَجَنّأَتٍ أَلْفاَفاً، لِكُلِّ قَوْمٍ هاد ، وَ رَبٍّ غَغُورٍ ،


أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُون ، نَاراً خالِداً فيها ، واسِعٌ عَلِيمٌ


Pra, në të gjitha këto raste nuni me sukun dhe


tenvinët duhet të shqiptohen ashtu siç janë, në


mënyrë të qartë.


Shkaktari i Idhharit është: largësia e daljes


(mahrexh) së Nunit dhe tenvinëve në krahasim me


këto shkronja.


Kategoritë e Idhharit janë tri: më e larta është para


Hemzes (Elifit) dhe shkronjës Ha (e lehtë), mesatarja


është para shkronjës Ajn dhe Ha (e fytit pa grithje)


dhe më e ulëta është te shkronja gajn dhe Ha (me


grithje te grykës, hundës apo të dhëmbëve me buzët).


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


11


IDGAMI - الإِدْغَامُ


SHKRIRJA


(hyrje tek njëra - tjetra)


Idgam në aspektin gjuhësor do të thotë: depërtim e


diçkaje apo shkrirje (të shkronjës në shkronjën


tjetër).


Ndërsa në aspektin terminologjik do të thotë: shkrirja,


futja e nunit me sukun dhe të tenvinëve në shkronjën


e cila vjen pas tyre, në mënyrë të tillë që nuni me


sukun dhe tenvinët nuk shqiptohen, por shqiptohet


shkronja që vjen pas tyre me teshdid. Idgami ndodh


para gjashtë shkronjave:( (ي و ن م ل ر


الْيَاءُ،اَلرَّاءُ، اَلْمِيمُ، اَللاَّمُ، اَلْوَاوُ،اَلنُّونِ


Raun, lamun, mimun, nunun, vavun, jaun, të


përmbledhura në fjalën ( . (يَرْمُلُونَ


Por megjithatë, katër shkronja prej tyre i shqipton me


gunne (me tingull hundor) dhe quhen Idgam Nakis


(shkrirje e mangët), e ato janë:


, النُّون ، وَالْمِيِمُ، وَالْوَاوُ، وَالْيَاءُ.


Ndërsa në dy prej tyre shqipton shkronjën që vjen pas


tyre të dyfishuar, me teshdid, pa gunne dhe quhet


Idgam Kamil (shkrirje e plotë), në:


اللاَّمُ وَالرَّاءُ ( ل، ر) . Shembujt:


مَنْ يَعْمَل (من يَّعْمَل)، وُجُوهٌ يَوْمَئذٍ (وُجُوه يَّوْمَئِذٍ)،


مِنْ وَلَدٍ (مِن وَّلَدٍ ), خَيْرٌ وَأبْقى (خَيْر وَّ أَبْقَى) ،


مِنْ مَسَد (مِن مَّسَدٍ)، قَوْلٌ مَعْرُوف (قَوْل مَّعْرُوفٌ)،


مِنْ نَذَيرٍ (مِن نَّذِيرٍ)، آُلا نُمِدُّ (آُلاّ نُّمِدُّ)


Ndërsa shembuj për اللام والراء që shqiptohen pa


gunne:


أَنْ لَو، مالاً لُبَدًا ، مِنْ رَبِّهِم، غَفُورٌ رَحيمٌ


Dr.Shefqet Krasniqi


12


Vërejtje: Nëse Nuni me sukun ndodh të jenë në të


njëjtën fjalë atëherë nuk ndodh idgami, e këtë në


Kur’an e gjejmë në katër fjalë, të cilat janë:


الدُّنْيَا، بُنْيَانٌ ، قِنْوَانٌ ، صِنْوَانٌ


Shkaktarë të Idgamit janë: ngjashmëria, afërsia dhe


lloji i njëjtë i këtyre shkronjave me Nunin, sukun dhe


tenvinët.


IKLABI - الإقْْلاَبُ


RROTULLIM – SHËNDËRRIM


Iklab në aspektin gjuhësor do të thotë: shëndrrim i


një gjëje në një gjë tjetër (shëndrrimi i një shqiptimi


në një shqiptim tjetër).


Ndërsa në aspektin terminologjik do të


thotë:shëndrrim i nuni sukunit dhe tenvinit në


shkronjën المِيم Mim,dhe ajo ndodh para shkronjës Ba


الباء - ,pastaj atë e shqipton me fshehje الإخْفاء , por


gjithmonë duke e ruajtur gunnen (tingullin hundor).


Dhe nuk ka dallim mes asaj nëse është nuni me


shkronjën ‘’ba’’ الباء në një fjalë apo në dy. P.sh.


مِنْ بَعْدِ، أنْ بُورِكَ


Pse ka ndodhur kjo: Iklabi ka ndodhur si shkak i


vështirësisë së shqiptimit të gunnes në nun ن dhe


tenvin me idhhar dhe si shkak i mbylljes së buzëve për


arsye të shkronjës ba ب, si dhe për shkak të


vështirësisë së shkrirjes (idgamit) për arsye të


ndryshimit të daljes së shkronjave dhe


mospërshtatjes, kështu që përcaktohet ihfaja dhe


rrotullim i nunit në Mim sepse ky e shoqëron Ba-në në


dalje dhe tenvinin në gunne.


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


13


IHFAJA - الإِخْفاءُ


FSHEHJE ( shqiptim jo i qartë)


Ihfa në aspektin gjuhësor do të thotë: mbulimi apo


fshehja e diçkaje.


Ndërsa në aspektin terminologjik do të thotë: mbulim


apo fshehje e shkronjës duke e ruajtur gunnen para


shkronjave të ihfas, në mënyrë të tillë që të qëndrojë


mes idhharit dhe idgamit.


Për ta sqaruar më shumë këtë themi se:


IDHHARI: është ruajtja e shkronjës duke e shqiptuar


atë ashtu si është, si shkruhet, duke e dalluar prej


shkronjës e cila e pason, pra, pa e përzier shkronjën e


parë me të dytën.


Ndërsa IDGAMI është: humbja apo asimilimi i shkronjës


së parë (gjatë) (dhe) shqiptimit të saj dhe përzierja


me shkronjën e dytë.


E ndërsa IHFAJA është në një shkallë të mesme mes dy


shkallëve dhe në një pozitë mes dy pozitave, pra as


nuk e ruajmë shkronjën ashtu si është; as nuk e


shkrijmë në të shkronjën tjetër, por e përziejmë një


pjesë të nunit në shkronjën e cila e pason dhe e ruan


pjesën tjetër në shqiptim, kështu që kur ta shqiptosh


nunin me ihfan, e nxjerr atë prej hunde. Pra, ihfaja


është e afërt me idgamin në veçanti te shkronja


‘’vav’’ الواو dhe “ja” الياء , dallimi është se shkalla e


përzierjes së nuni sukunit në shkronjën vijuese në


idgam, është më e madhe sesa në ihfa, për këtë arsye


e gjen teshdidin në idgam dhe nuk e gjen në ihfa.


Shkronjat e ihfasë: shkronjat e ihfasë janë të gjitha


ato shkronja të cilat nuk u cekën në tri dispozitat e


mëparshme - idhhar, idgam, iklab. Pra janë gjithsej 15


shkronja dhe të cilat janë shkronjat e para të fjalëve


vijuese të renditura në formë vjershe:


صِفْ ذا ثَنا آَمْ جَادَ شَخْصٍ قَدْ سَمَا دُمْ طَيَِباً زِدْ في تُق ىً


ضَعْ ظاَلِماً


Dr.Shefqet Krasniqi


14


Shembuj:


يَنْصُرْآُم، مَنْ ذاَ الذيِ، مِنْ ثَمَرَةٍ، مَنْ آاَنَ، وَأنْجَيْنا،


فَمَنْ شَهِدَ، مِنْ قَبْلُ، ما نَنْسَخْ، عِنْدَهُ، مِنْ طِينٍ مَ نْ


زَآَّاها، لِيُنْفِق، آُنْتُمْ، فانْظُروا،


قِسْمَةٌ ضِيزَى، جَنَّاتٍ تَجْري، مِنْ آَأْسٍ آَانَ،


ظِ  لا ظَليلاً، خالِداً فِيها، فَوْجٌ سَأَلَهُم،


Arsyeja e ihfas: Nuni dhe tenvinët fshihen para këtyre


shkronjave sepse ato nuk janë afruar me ato shkronja


sikurse me shkronjat e Idgamit, po ashtu nuk janë


larguar aq shumë si shkronjat e Idhharit, kështu që


marrin një dispozitë mesatare në mes Idhharit dhe


Idgamit, e që është Ihfaja.


Kategoritë e Ihfasë:


1 - Më e larta është te shkronjat: Ta, Dal dhe Taun (e


lehtë).


2 - Më e ulta është te shkronjat: Kaf (e rëndë) dhe


Kaf.


3 - Kurse mesatarja është te shkronjat e tjera.


Dallimi në mes Ihfasë dhe Idgamit: Idgami ka teshdid,


ndërsa Ihfaja nuk ka teshdid, Ihfaja ndodh para


shkronjave, kurse Idgami ndodh në shkronja. All-llahu


e di më së miri!


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


15


DISPOZITAT E MIMIT ME


SUKUN


أَحْكَامُ الْمِيمُ السَّاآِنَةِ ( مْ )


Dr.Shefqet Krasniqi


16


DISPOZITAT E MIMIT ME SUKUN


أَحْكَامُ الْمِيمِ السَّاآِنَةِ (مْ )


Mimi me sukun pavarësisht a është në mes të fjalës


apo në fund, i ka tri dispozita:


1- Idgam الإدغَامُ


2- Ihfa الإخْفاء


3- Idhhar الإظْهار , dhe secila prej tyre quhet shefevij


شَفَوِيّ


1- IDGAMI I MIMIT ME SUKUN - إِدْغامُ المِيم السَّاآِنَةِ


Ndodh atëherë kur: pas Mimit me sukun vjen e njëjta


shkronjë ‘’Mim’’ اَلْمِيمُ me vokal.


P.sh.: أَمْ مَنْ، آَمْ مِن dhe ky idgam gjithmonë


shoqërohet me gun-ne . أَم مَّنْ , آَم مِّنْ


2- IHFAJA E MIMIT ME SUKUN - إخْفَاءُ الْمِيمِ السَّاآِنَةِ


Ndodh atëherë kur: pas Mimit me sukun vjen shkronja


‘’Ba’’ اَلْبَاءُ me vokal.


P.sh.: إنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ، هُمْ بَارِزُونَ


Arsyeja e Ihfas: bashkimi i tyre (Mimit dhe Ba-së) në


dalje dhe ngjashmërisë në disa raste(cilësi).


3- IDHHARI I MIMIT ME SUKUN- إِظْهَارُ الْمِيمِ السَّاآِنَةِ


Ndodh atëherë kur: pas Mimit me sukun vijnë


shkronjat e tjera, p.sh:


لَهُمْ فيَهاَ، إِنَّكُم وَما تَعْبُدونَ، تُمْسُونَ، أَنْعَمْتَ،


مَثَلُهُمْ آَمَثَلِ


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


17


DISPOZITAT E SHKRONJËS


“RA”


DHE TE SHKRONJËS “LAM”


أَحْكَامُ الرَاءِ وَاللاَّمِ


Dr.Shefqet Krasniqi


18


DISPOZITA E SHKRONJËS RA


أحْكامُ الرَّاءِ


Shkronja ra ر gjatë shkrimit vjen ose:


1. E vokalizuar me u-damme -ُ ضَمَّةٌ ose e-fet’ha فَتْحَةٌ


- ose me I-kesre -ِ آَسْرَةٌ


2. E pavokalizuar me sakin سُكونٌ - mbas vokalit udame


ose e-fet’ha ose I-kesra ََُِ


3. Në fillim të fjalës, në mes (të fjalës) ose në fund të


fjalës. Shkronja ra ر në të gjitha këto pozita ose


gjendje I ka dy dispozita: tefhimin التَفْخِيمُ dhe


terkikun . التَرْقيقُ


Fjala tefhim do të thotë: me trash shkronjën ra ر


duke e ngritur gjuhën lart. Ndërsa fjala terkik do të


thotë shqiptim I shkronjës ra ر të lehtë, të holluar


dhe duke e ulur gjuhën poshtë.


* RAJA الرَّاءُ bëhet tefhim التَّْفْخيمُ atëherë kur:


a. ashtë e vokalizuar me u-damme -ُ ,ose


e-fet’ha -َ , pavarësisht a është në fillim të fjalës, në


mes, apo në fund të saj. P.sh.:


رُبَما، عُرُباً، يَحْشُرُ رَحيمٌ، خَرَجوا، صَبَرَ.


b. kur është e pavokalizuar pra me sukun - pas


fet’hes -َ ose dames - , pavarësisht nëse është në


mes të fjalës apo në fund të saj. P.sh.:


القُرآنُ ,العَرْشُ، تَنْهَرْ


* RAJA الرَّاءُ bëhet terkik الترقِيقُ atëherë


a. kur është e vokalizuar me-i- kesre - , pavarësisht a


është në fillim të fjalës, në mes të


saj apo në fund, p.sh. رِجالٌ، قََريبٌ، والفَجْرِ


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


19


b. kur është e pavokalizuar pra me sukun - pas kesres


- ose shkronjës ‘’ja’’ الياء p.sh;


مُقْتَدِرْ ، الطّيْر


DISPOZITA E SHKRONJËS LAM


أحْكامُ اللاَّم


Shkronja "LAM” اللام ka katër dispozita : tefhimin


التَّفْخيمُ ,terkikin التَّرْقيقُ ,idhnari الإظْهارُ dhe


Idgamin . الإدْغامُ


* Sa i përket tefhimit التَّفْخِيمُ dhe terkikut التَّرْقِيقُ


themi se: Esenca në ل lam është terkiku, pra e butë,


e lehtë, se edhe vetë është shkronjë e lehtë dhe nuk


bëhet tefhim vetëm atëherë kur të vijë në emrin e


All-llahut xh.sh ( الله )dhe e kemi në dy raste:


a) kur të vijë pas fet’hës -َ p.sh: قالَ اللهُ


b) kur të vijë pas damës -ُ p.sh: يَقُولُ اللهُ


E nëse qëndron para këtij lami, (këtij përdorimi) kesre


- atëherë gjithsesi bëhet terkik (e butë) pavarësisht a


është kesrja e ngjitur me të apo e ndarë, p.sh: , لِلهِ


.بِسْمِ اللهِ


*Ndërsa Idh’hari الإظْهارُ dhe Idgami الإدْغامُ përdoren


ose vjen parasysh kur ( ال ) hyn në të gjitha fjalët e


tjera jashtë emrit të All-llahut ( الله ), për këtë themi


se:


IDHHARI الإظْهَارُ i Lamit اللام ndodh atëherë kur:- ال


vjen pas saj një prej katërmbëdhjetë shkronjave


Dr.Shefqet Krasniqi


20


اِبْغِ حَجَّكَ وَخَفْ عَقِيمَه në këtë rast shkronjën - ل - e


shqipton ashtu siç është por me sukun - p.sh.: ، اَلْقَمَرُ


اَلْعَلِيمُ، الخَبيِرُ، اَلْعَرْشُ،اَلإيِمانُ، اَلْقَوْلُ etj.


Ky Lam quhet Lamu Kamerijje اللاَّمُ الْقَمَرِيَّةُ dhe shenja


e këtij Lami për tu kuptuar më lehtë është: shkronja e


cila pason nuk merr teshdid.


IDGAMI الإدْغامُ , në Lam اللام ndodh atëherë kur: - - ال


vjen pas saj një prej shkronjave të tjera, jashtë atyre


katërmbëdhjetë të përmendura, me këtë rast nuk e


shqipton Lamin por e bën idgam në shkronjën që


pason dhe quhet “Lami Shemsie” اللامُ الشّمسِيَةُ dhe


shenja e tij është: shkronja e cila pason vjen me


teshdid, p.sh:


الشَّمْسُ، النَّاسُ، الرَّحْمانُ، الرَّحيمُ، الطّامَّةُ etj.


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


21


ZGJATJET


EL-MUDUD


المُُُدُودُ


Dr.Shefqet Krasniqi


22


ZGJATJA – EL-MEDDU


المَدُّ


EL-MEDDU në aspektin gjuhësor do të thotë: zgjatje.


Ndërsa në aspektin terminologjik do të thotë: zgjatja


e zërit me shkronjën e medit.


Meddi apo zgjatja ndodh vetëm në tri shkronja Elif


الألِفُ , me kusht që para saj të shfaqet vokali “e” ;َ


vavi الواوُ , me kusht që para saj të shfaqet vokali “u”


damme ُ ; dhe shkronja Ja الياء , me kusht që para


saj të shfaqet vokali “i” -kesren -ِ .


Apo thënë ndryshe, shkronjat e medit janë tri: Elifi,


Vavi dhe Jaun, me kusht që të jenë të pavokalizuara.


Zgjatja e zërit tek këta meda (zgjatje) është sa dy


vokale, gjë e cila numërohet me gishta dhe ky med


quhet “Meddun tabiij – zgjatim natyror” المدُّ الطّبيعيّ


Si p.sh: يَقولُ، قِيلَ، قالَ kur ta shqiptosh e zgjat vokalin


“u” para shkronjës Vav të pavokalizuar, e zgjatë


vokalin “i” para shkronjës Ja të pavokalizuar dhe e


zgjat vokalin “e” para shkronjës Elif të pavokalizuar.


*Thamë se zgjatja e natyrshme (meddun tabiij) bëhet


sa dy shkronja, por kjo është e tillë nëse nuk vjen pas


shkronjës së zgjatur ndonjë arsye tjetër e cila na


obligon të dalim prej zgjatimit natyror në atë


jonatyror.


Për atë themi se: Nëse vjen pas shkronjës së zgjatur


Hemzja الهَمْزَةُ -ء ,ose sukuni -ْ السّكونُ , atëherë del


prej meddit tabiij (natyror), që është bazë, në atë


“ferij” (sekondar) المَدُّ الفَرْعِيُّ , dhe ky medd është


disa lloje sipas pozitës së Hemzës dhe Sukunit:


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


23


HEMZJA


ء - الهَمْزَةُ


Hemzja vjen pas harfi meddit (shkronjës së zgjatur )


në të njëjtën fjalë, ose në fjalën tjetër, dhe secila


prej tyre ka dispozitë të veçantë :


EL-MEDD EL-MUTTESIL


المَدُّ المُتَّصِلُ


Nëse Hemzja është e ngjitur me harfi meddin në të


njëjtën fjalë, atëherë quhet el-medd el-muttesil المدُّ


المُتَّصِلُ (zgjatimi i ngjitur), pra hemzja e ngjitur me


harfi meddin në të njëjtën fjalë p.sh:


السُّوءُ، جِيءَ، جآءَ


Ky medd është obligativ të zgjatet prej katër toneve


deri në pesë dhe nuk lejohet të jetë më i shkurtër.


Vërejtje: nëse shfaqen dy apo më tepër këso zgjatime


në të njëjtin ajet, duhet të zgjaten në mënyrë të


barabartë, e jo një të zgjatet më tepër e tjetri më


pak.


EL-MEDDI EL-MUNFESIL


المدُّ المُنْفَصِلُ


Nëse Hemzja vjen pas harfi meddit, por nuk është e


ngjitur me të në të njëjtën fjalë por është në fjalën


tjetër, pra e ndarë, atëherë ky med quhet el-medd elmunfesil


المَدُّ المُنْفَصِلُ (zgjatimi i ndarë), pra jo i


bashkuar në të njëjtën fjalë, si p.sh:


, اُدْعوني أَسْتَجِبْ لَكُم، قوا أَنْفُسَكُم، إنّا أَوْحَيْنا


Zgjatja e tij bëhet katër deri në pesë tone, por


lejohet të zgjatet vetëm dy tone, sepse ky zgjatim


është i lejuar e nuk është obligativ.


Dr.Shefqet Krasniqi


24


Vërejtje: nëse shfaqen dy apo më tepër këso zgjatime


në të njëjtin ajet, atëherë ata duhet të zgjaten në


mënyrë të barabartë, e jo një më shumë e tjetri më


pak.


SUKUNI


السُّكونُ


Sukuni kur vjen pas harfi meddit, atëherë prej meddit


tabiij kalon në el-medd el-lazim (zgjatim i detyruar)


.المدُّ اللاَزِمُ


El-MEDDI EL-LAZIM


المَدُّ اللاَزِمُ


El-Medd el-lazim do të thotë: zgjatim i ngjitur apo i


obliguar. Është fjala kur sukuni është pjesë e asaj


fjale në çdo gjendje. Sepse kemi sukun i cili vjen


vetëm kur të ndalemi e që do të flasim për të pak më


vonë.


El-Medd el-lazim është katër lloje:


1- El-Medd el-lazim el-kelimij el-muthekkal


المَدُّ اللازِمُ الكَلِمِيُّ المُثَقَّلُ (zgjatim i obliguar në fjalë,


pra i rëndë) e që ndodh: kur pas harfi meddit


(shkronjës së zgjatur) vjen sukuni i shoqëruar me


teshdid në fjalë, si p.sh:


أَتُحَاجُّونِّي تََاْمُرُونِّي ،الطّامَّةُ، الضّالِّين


Quhet kelimij- në fjalë: sepse ai ndodh në fjalë e jo


në shkronja. Quhet muthekal - i rëndë - sepse është


rëndë për ta shqiptuar për shkak që sukuni është me


teshdid.


Shtrohet pyetja se ku është sukuni në


الضَالِّين والطَّامَّة) ), përgjigjja është se: shkronja me


teshdid gjithmonë është e përbërë prej dy shkronjave,


e që e para gjithmonë është me sukun, ndërsa e dyta


e vokalizuar, p.sh. shkronja ل në fjalën الضَّالَّين është


me teshdid, e që është e përbërë prej dy lamave ,


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


25


lami i parë është me sukun, ndërsa lami i dytë është


me kesre . الضَّالْلِين


E njëjta gjë është edhe te shkronja Mim م në , الطامَّة


Mimi i parë është me sukun ndërsa i dyti me fet’ha


الطَّامْمَةُ , e kështu me radhë.


2 – El-Medd el-lazim el-kelimij el-muhaffef


المدُّ اللازِم الكَلِمِيُّ المُخَفَّفُ (zgjatimi i obliguar në


fjalë, i lehtë) e që ndodh: kur pas harfi meddit


(shkronjës së zgjatur) vjen sukuni, por jo i shoqëruar


me teshdid, në fjalë. E që nuk është shfaqur në Kur’an


vetëm në fjalën ءآلْآنَ në dy vende në suren Junus:


ءآلْآنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَآنتَ مِنَ المُفْسِدينَ.


ءآلْآنَ وقدْ آُنْتُم به تَسْتَعْجِلونَ


Quhet kelimij- në fjalë: sepse ai ndodh në fjalë e jo


në shkronjë.


Quhet muhafef- i lehtë: sepse është lehtë për t'u


shqiptuar sepse nuk ka as teshdid e as gune.


3 - El-Medd el-lazim el-harfij el-muthekkal


المدُّ اللازِمُ الحرفيُّ المُثَقَّلُ (zgjatimi i obliguar në


shkronjë, i rëndë) e që ndodh: kur pas harfi medit


vjen sukuni i shoqëruar me teshdid në shkronjë e jo në


fjalë.


Dhe këtë e hasim në el-huruf el-mukattaa


الحروفُ المُقَطَّعَةُ në shkronja të ndërprera që shfaqen


në fillim të disa sureve p.sh. ألم,ألر . Në shembullin e


parë gjatë shqiptimit të Lam-it i cili përfundon me


shkronjën Mim, ky Mim shkrihet në Mim-in vijues,pra


Elif Laaaaaam-Miiiiiim أَلِفْ لاَمْ مِيمْ . Gjithashtu në


shembullin e dytë Elif laaaaaam Ra أَلِفْ لاَمْ رَا


Quhet harfij–në shkronjë: sepse ai ndodh në shkronjë


e jo në fjalë.


Dr.Shefqet Krasniqi


26


Quhet muthekal i rëndë: sepse është i rëndë për ta


shqiptuar për shkak se sukuni është me teshdid.


4- El-Medd el-lazim el-harfij el-muhaffef


المَدُّ اللاَّزِمُ الْحَرْفِيُّ المُخَفَّف (zgjatimi i obliguar në


shkronjë, i lehtë) e që ndodh: kur pas harfi meddit


(shkronjës së zgjatur) vjen sukuni, por jo i shoqëruar


me teshdid, në shkronjë e jo në fjalë. p.sh.


حم، يس، ق، ن


Shqiptimi i këtyre shembujve bëhet kështu: Ha


Miiiiiim, Ja Siiiiiin, Kaaaaaaf, Nuuuuuun.


Quhet harfij - në shkronjë: sepse ai ndodh në shkronjë


e jo në fjalë.


Quhet muhaffef: sepse është lehtë për tu shqiptuar


sepse nuk ka teshdid.


*Pas kësaj themi se: el-medd el-lazim qenka në fjalë


ose në shkronjë dhe secila prej tyre ose është e lehtë


ose e rëndë. Dhe dispozita e el-medd el-lazim me


katër llojet e tij është obligativ dhe zgjatja e tyre


bëhet gjashtë tone.


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


27


El-MEDUL-ARID LIS-SUKUN


المدُّ العَارِضُ


(zgjatimi gjatë shfaqjes së sukunit rastësor)


E cekëm më lart se: nëse sukuni i cili shfaqet pas harfi


meddit, është i qëndrueshëm, pjesë e asaj fjale dhe


quhet el-medd el-lazim , por nganjëherë sukuni


paraqitet pas harfi meddit vetëm kur të ndalemi, pra


nuk është pjesë e fjalës p.sh. الرَّحِيمُ këtu e gjejmë se


pas harfi meddit ka ardhur shkronja M مُ me damme (u)


por kur të ndalemi, ndalemi me sukun, e në këtë rast


e shqiptojmë الرَّحِيمْ , pra ka ardhur sukuni rastësor


pas harfi meddit, por nuk është pjesë e fjalës, mirëpo


ne kur të ndalemi, ndalemi me sukun, ndërsa kur


vazhdojmë, e lexojmë me vokal dhe ky sukun në të


cilën ndalemi quhet ‘’el-meddul-arid lis-sukun’’.


Shembuj të tjerë: العَالَمِينْ، يَوْمُ الدِّينْ


Dispozita e tij është: të zgjatet dy, katër deri në


gjashtë tone dhe është i lejuar e jo i obliguar.


MEDDUL-LIN


مَدُّ الِّلِين


ZGJATIMI I BUTË


Është ai zgjatim kur shkronja e parafundit e fjalës


është Vav ( و) apo Ja ( ى ) dhe janë me sukun. Me


rastin e ndaljes në këto fjalë ndodh meddul-lin, i cili


është zgjatim i lejuar e jo obligativ dhe mund të


zgjatet prej dy deri në gjashtë tone, si p.sh:


الصَّيْف، رَيْب، قُرَيْش ،أَتَيْت ،رَمَيْت، بَيْت، خَوْف


Dr.Shefqet Krasniqi


28


EL BEDEL


البَدَلُ


ZËVENDSIMI


P.sh. ءَآدَمُ ، أُوتُوا ، إِيمَاناً


Quhet zëvendësim sepse shkronja e medit - zgjatjes


vjen në vend të hemzes me sukun e cila është


shëndrruar në elif ose vav ose ja


أَلِفاً أوْ وَاواً أَوْ يَاءً në fjalët e lartpërmendura, sepse


rrënja e tyre është:


أَأْدَمُ ، أُؤْتُوا ، إِئْمَاناً pra janë dy hamze, njëra me vokal


ndërsa tjetra me sukun, ajo që është me vokal mbetet


ndërsa ajo që është me sukun zhduket duke u


shëndrruar në njërën prej tri shkronjave të medit


sipas vokalit që ka hemzja e parë.


Dispozita e këtij medi është: të zgjatet dy tone.


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


29


HA-ULKINAJE, HEMZETULVASLI


HEMZETUL-KAT,I


هَاءُ الكِنَايَةِ وهَمْزَةُ الوَصْلِ


وهَمْزَةُ القَطْعِ


Dr.Shefqet Krasniqi


30


HA –ULKINAJE


هَاءُ الكِنايَة


Është fjala për shkronjën (ha) ه e cila i dedikohet


përemrit vetor, veta e tretë, numri njëjës (ai).


-Kjo ha ه i ka katër pozita apo gjendje:


1- Të vijë ose të rrijë mes dy shkronjave të


vokalizuara p.sh: ، إِنْ آُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ


قال لَهُ صاحِبُهُ وَهُوَ.. .


Në këtë rast nëse është e vokalizuar me dame “u” ُ e


lidh me vav .و


E nëse është me kesre “i” ِ e lidhë me ja ي , dhe në


të dy rastet e zgjat sa dy shkronja përpos në tri fjalë:


a) أَرْجِهْ Në suren El-A’raf të cilën e lexon me sukun.


b) فأَلْقِهْ Në suren En-Neml të cilën e lexon me sukun


gjithashtu .


c) يَرْضَهُ لَكُمْ Në suren Zummer e lexon pa med, pa


zgjatje.


2 -Të vijë ose të jetë mes dy sukunave, p.sh


إلَيْهِ المَصِيرُ، تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ në këtë rast nuk zgjatet


fare.


3 - Të vijë ose të ndodhet pas vokalit e para sukunit,


p.sh: لَهُ الْمُلْكُ , إِلَيْهِ الْمَصيرُ e në këtë rast nuk


zgjatet fare.


4 - Të vijë pas sukunit dhe para vokalit p.sh.


فِيهِ هُدىً e në këtë rast gjithashtu nuk zgjatet fare.


Përveç një rasti në Kur’an në suren El-Furkan në


ajetin 69 ku zanorja e fjalës “fihii” duhet të zgjatet sa


dy tone: وَيَخْلُدْ فِيهِ مُهَانا


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar


31


HEMZETUL-VASLI


هَمْزَةُ الْوَصْلِ


(hemzeja e ngjitur)


Hemzet e ardhura në Kur'an jan dy lloje: hemzetulvasli


(hemzeja e ngjitur) dhe hemzetul-kat'i ( hemzeja


e ndarë).


Në esencë kjo temë i përket gramatikës në hollësi, por


ne na intereson ajo çka na duhet për leximin e


Kur’anit me vokal: Nëse e hasim në fillim të fjalës së


Kuranit me vokal, e lexojmë fjalën duke filluar me atë


vokal p.sh. ضَرَبَ dhe kjo është e qartë.


Por, nëse fillimi i fjalës është me sukun dhe dëshiron


të fillosh prej aty, atëherë duhet ta sjellësh një


hemze ( ء ) të cilën e vokalizon e pastaj e fillon me të,


sepse në gjuhën arabe nuk fillohet me sukun. P.sh.


اِهْدِنَا kjo hemze nuk është pjesë e fjalës, por


përderisa fjala هْدِنَا fillon me sukun, atëherë


detyrimisht duhet ta shtojmë një hemze اِ në


mënyrë që të mund t’i lexojmë ato duke filluar me


vokal, e kjo hemze quhet hemzetul-vasli, që do të


thotë hemzeja lidhëse, e cila kur ta lidhësh me fjalën


që ka para, bie, nuk lexohet fare,p.sh


قََالُوا ابْنُوا لَهُبُنْيَاناً nëse e lexojmë krejt fjalinë atëherë


hemzetul-vaslin nuk e lexojmë fare.


Por nëse e fillojmë me fjalën ابْنُوا لَهُ duhet ta


lexojmë patjetër.


Është me rëndësi të veçantë ta kuptojmë se kur kjo


hemze lexohet me “i” dhe kur me “u”. Pikërisht për


këtë arsye themi se: kjo varet prej shkronjës së tretë


të foljes në kohën e tashme فِعْلُ الْمُضَارِعُ pra:


Dr.Shefqet Krasniqi


32


1-Nëse shkronja e tretë e foljes në kohën e tashme


është me kesre apo me fet’ha, atëherë hemzetulvaslin


e lexon me “i” ِ kesre, p.sh:


اِرْجِعْ، اِرْآَبْ، اِهْدِنَا


2 – Në këtë grup hyjnë edhe folje të tilla si p.sh:


اِسْتَطَاعُوا،اِسْطَاعُوا،اِنْشَقَّتْ،اِثَّاقَلْتُم،اِدَّارَآُوا، اِطَّيَرْنَا etj.


Sepse pas një vështrimi e gjen se shkronja e tretë e


këtyre foljeve në kohën e tashme është me kesre apo


me fet’ha.


3 - Nëse shkronja e tretë e kohës së tashme është me


damme “u” ُ , atëherë hamzetul-vaslin e lexon me


damme “u” ُ p.sh:


اُسْتُضْعِفُوا، اُضْطُرَّ، اُؤْتُمِنَ، اُجْتُثَّتْ،اُسْتُهْزِئَ،


اُتْلُ ،اُقْتُلُوا


4- Kur vjen me emra fillon me kesre “i” ِ e që ka


ardhur në shtatë emra, e ata janë:


اِبْنٌ) ) p.sh اِبْنَةٌ).اِبْنُ مَرْيَمَ )p.sh .اِبْنَتَ عِمْرَان


اِمْرِئٌ) )p.sh اِمْرَاََةٌ) .اِمْرِئٍ مِنْهُمْ ) p.sh . اِمْرَأَتَ نُوُحٍ


اِثْنَيْنِ) ) p.sh: . ولاَ تَتَّخِذُوا إلهَيْنِ اِثْنَيْنِ


اِثْنَتَيْنِ ) ) p.sh: . آَانَتَا اِثْنَتَيْنِِ


اِسْمٌ ) ) p.sh: اِسْمُ رَبِّكَ


5 - Kur vjen në paskajore ( masdar) fillon me kesre ِ


“i” p.sh. إِخْرَاجٌ، اِنْطِلاقٌ، اِسْتِغْفَارٌ , etj.


6 - Kur vjen para “Lamut-tarifit” (Lami i shquarsisë) أَلْ


اللامُ التَّعْريفُ - fillon gjithherë me fet’ha َ e,


p.sh اَلرَّحِيمُ،اَلرَّحْمَانُ،اَلْعَالَمِينُ،اَلْحَمْدُ لِلهِ


Texhvidi i preferuar Kur’an për të lexuar