IRANI, A THUA SA ËSHTË ISLAMIK؟


Të dhëna të përgjithshme


Emri i plotë: Republika Islamike e Iranit.


Kryeqyteti: Teheran.


Sipërfaqja: 1.648,195 km2.


Banorët deri më 2009 : 74,196,000


Përqindja vjetore e rritjes së banorëve (2000 - 2005): 1.4%


Përqindja e muslimanëve: 96.%


Gjuha : Persiane.


Monedha : Rijal (IRR)


Themelimi i parë: 1906


Deklarimi si republikë Islamike: 1 Prill 1979


Anëtar i Kombeve të Bashkuara: 14 Dhjetor 1955


Anëtar i Konferencës Islamike: 1969


 Ana Gjeografike


Republika “Islamike” e Iranit është njëri ndër shtetet e vendosur në


perëndim të Azisë. Emri i saj Iran është përdorur qysh nga periudha e


Sasanidëve, por është zyrtarizuar në vitin 1935. Emri “Persi” është


përdorur për të treguar aspektin kulturor, ndërsa emri “Iran” është


përdorur më tepër për përfaqësim zyrtar. Irani është vendi i


tetëmbëdhjetë në botë për nga sipërfaqja, si dhe ka një pozitë të


rëndësishme gjeostrategjike për shkak të vendndodhjes së saj qendrore


në Euroazi.


Irani kufizohet në veri nga Armenia, Azerbajxhani dhe Turkmenia. Irani gjithashtu ka dalje në detin Kaspik. Kazakistani dhe Rusia janë


4 4


edhe fqinjët e drejtpërdrejtë të Iranit në veri. Irani kufizohet në lindje


nga Afganistani dhe Pakistani, në jug me Gjirin Persik dhe Gjirin e


Omanit, në perëndim nga Iraku, dhe në veriperëndim nga Turqia.


Irani përbëhet nga rrafshnaltat iraniane me përjashtim të brigjeve të


Detit Kaspik dhe kufirit me Kazakistanin. Ky është një nga vendet më


malorë të botës, peizazhi i tij dominohet nga vargjet malore, të cilat


ndajnë basenet e veçanta dhe rrafshnaltat e ndryshme nga njëra-tjetra.


Pika më e lartë e Iranit është mali Damavand që arrin 5.610 m, i cili


nuk është vetëm maja më e lartë e vendit, por edhe pika më e lartë


malore në tokën Euro-Aziatike, në perëndim të vargmaleve të larta


Hindu Kush.


 Ana Historike


Historia e kulturës iraniane kthehet mbrapsht në kohë para më


shumë se dy mijë viteve, atëherë kur fiset beduine endacake ariane


(persiane dhe kurde) u përqendruan në Iranin e sotëm. Irani nuk


njohu asnjëherë në këtë periudhë unitetin dhe sigurinë, por u zhyt në


luftëra fisnore. Pushtetet e ndryshme, të cilat ndërroheshin njëra pas


tjetrit cilësoheshin si tiranike. Në këtë periudhë besimi i popullit ishte


Zeradetishtja.


Në vitin 559 para erës sonë Kurshi i Madh themeloi perandorinë e


parë persiane, ku bashkoi në të Medianitët, Kaldeasit dhe Ledianët.


Pas vdekjes së tij pushtetin e mori djali i tij Kumbuzi, i cili futi nën


pushtetin e tij Egjiptin e vjetër dhe kufijtë e perandorisë së tij arritën


deri në Maqedoninë e vjetër. Pas tij pushtetin e mori djali i tij Dari i


Parë, ku nën udhëheqjen e tij perandoria persiane përfundimisht u bë


më e fuqishmja në botë. Më pas vazhduan luftërat me grekët dhe


romakët, ku persianët u dobësuan mjaft, por në vitin 226 p.e.s. mbreti


Erdeshir i parë themeloi perandorinë sasanide persiane, e cila qëndroi


në këmbë, derisa e rrëzuan muslimanët me çlirimet e tyre të mëdha në


shekullin e shtatë.


Muslimanët gjatë udhëheqjes së Omer b. Hatabit dhe nën komandën e Sad b. Ebi Vekasit arritën t’i mposhtin persianët në betejën e njohur të Kadisijes dhe kjo hapi rrugën për depërtimin e islamit në Persi. Pas çlirimit nga muslimanët Irani u bë vatër e dijes dhe pikënisje e çlirimeve të tjera islame, edhe pse mbeti në anën tjetër burim trazirash dhe orientimesh të ndryshme fetare dhe filozofike, për shkak të natyrës së tij gjeografike, si dhe historisë së tij të pasur me


 5


kultura dhe besime të ndryshme. Iranin e kanë udhëhequr një numër i


madh familjesh mbretërore duke filluar nga: El Muadhafferije, Et


Tejmurije, Es Saffurije, pastaj El Kaxharijje dhe në fund El Dehlevije, të


cilën e pati themeluar Rida Shah Ed Dehleviu në vitin 1925.


 Ana politike (Rregullimi shtetëror):


Më pas në vitin 1979 revolucioni i udhëhequr nga Homeini, lideri


fetar shiit korri sukses dhe përfundoi me rrëzimin e regjimit të Shahut


dhe Irani u shpall Republikë Islamike. Udhëheqës suprem në Iran


konsiderohet El Velijjul Fakih, i cili tashti për tashti udhëhiqet nga Ali


Hamenei. Ky institucion është themeluar për të garantuar orientimin


shiit të Iranit. Ai udhëhiqet nga Komisioni i Ekspertëve të Udhëheqjes


dhe jo nëpërmjet votimit të drejtpërdrejtë. Pas tij vjen kryetari, i cili


zgjidhet çdo katër vjet dhe ka të drejtë të rizgjidhet vetëm një herë.


Vendimet e tij dhe sistemi iranian në përgjithësi i nënshtrohet


Komisionit për mbrojtjen e Kushtetutës. Gjithashtu Irani ka Mexhlisin


Shura në të cilin përfaqësohen të gjitha grupet brenda Iranit.


 Politika Iraniane dhe zgjerimi shiit:


Kur flasim për Iranin dhe sistemin e tij na duhet patjetër të flasim


edhe për drejtimin Shiit. Shiizmi si drejtim i ka fillet e veta tek


Abdullah b. Sebe, i cili ka qenë një çifut, që pranoi Islamin me qëllim


që ta shkatërronte nga brenda, sikurse veproi Pali me Krishterimin. Ai


shfrytëzoi konfliktin rreth udhëheqjes mes muslimanëve dhe fillimisht


duke e paraqitur mendimin e tij si politik vazhdoi gjersa pretendoi se


Aliu ishte Zoti. Shiitët pas tij u ndanë në shumë grupe dhe orientime,


por ajo që i bashkon është lufta e tyre për ta çrrënjosur Islamin e


vërtetë dhe muslimanët. Grupi i “Ithna Asherijje” është grupi më i


përhapur shiit, mbi parimet e të cilit është ngritur sot Republika


“Islamike” e Iranit.


- Ndër parimet e tyre më të rëndësishme janë:


1. Imamati: Ku pretendojnë se udhëheqja është e përkufizuar në


pasardhësit e Aliut dhe se pas fshehjes së imamit të dymbëdhjetë atë e


zëvendëson El Velijj El Fekih. Dymbëdhjetë imamëve iu veshin


atribute, që nuk i meriton askush pos Allahut të Lartësuar, si: njohja e


të fshehtës e të tjera. Besojnë se kur të dalë imami i tyre i dymbëdhjetë


do t’i ndëshkojë kundërshtarët e shiave e që sipas librave të tyre janë


muslimanët.


6 6


2. Et Tekije: Fshehja e fesë dhe gënjeshtra (shtirja), të cilën e


konsiderojnë si një prej parimeve bazë të drejtimit të tyre. Prandaj


edhe sot e kësaj dite është vështirë të debatohet me ta, ngase e


përdorin gënjeshtrën dhe mashtrimin dhe çfarë është më e çuditshmja


ata dhe pasuesit e tyre krenohen me të.


3. Mus’hafi i Fatimes: Ata pretendojnë se ekziston një kopje tjetër e


Kuranit, të cilën e kishte Fatimja dhe është në zotërimin e tyre. Edhe


pse gjatë gjithë historisë ka mbetur thjesht një pretendim dijetarët e


tyre e pohojnë vazhdimisht këtë nëpër librat e tyre, prandaj nuk i


duhet vënë veshi atyre që e mohojnë këtë, sepse përdorin tekijen.


4. Qëndrimi i tyre ndaj Sahabëve të Pejgamberit (paqja dhe mëshira


e Allahut qofshin mbi të), ku besojnë se shumica e tyre janë renegatë


dhe librat e tyre janë të mbushur plot shpifje dhe intriga ndaj tyre.


5. El Mut’a: që ka si qëllim martesën e përkohshme. Kjo është e lejuar


tek ata, dhe kështu i ka hapur derën amoralitetit masiv, dhe është një


ndër armët e tyre për mashtrimin e muslimanëve të tjerë.


Këto ishin disa nga dallimet mes tyre dhe muslimanëve të tjerë, të


cilat i bëjnë të kenë dallime thelbësore në besim dhe jo vetëm në disa


çështje të fikhut, siç kanë pretenduar më parë shumë prej atyre, që


ftojnë për bashkim mes shiave dhe muslimanëve.


 Shiizmi, Irani dhe historia bashkëkohore:


Irani duke qenë i udhëhequr nga drejtimi shiit luan një rol


shkatërrimtar në rimëkëmbjen e umetit. Duke u fshehur nën


ombrellën e Islamit dhe mbrojtjes së tij ata kanë arritur të mashtrojnë


shumë muslimanë anekënd botës. Ndërsa realisht ata nuk janë asgjë


tjetër më shumë se dora e djathtë e çdokujt që ia do të keqen Islamit


dhe muslimanëve. Mjafton për këtë të shihen lëvizjet e tyre të fundit


në Irak, Afganistan, trazirat e shënuara në shumë shtete islame,


shtypja ndaj sunitëve në Iran dhe mund të kuptohet lehtësisht, se të


gjitha ato mbesin parulla propagandistike, që përdoren për


mashtrimin e muslimanëve të thjeshtë.


Shembujt për këtë janë të shumtë, por mjafton të përmendet se ata pretendojnë se mospajtimi mes tyre dhe Perëndimit është i lidhur në qëndrimin e tyre pozitiv ndaj çështjes palestineze, ndërsa realisht ata vranë me mijëra palestinezë në Liban gjatë luftës civile dhe vranë me qindra sosh dhe persekutuan në Irak, edhe pse statusi i tyre është


7 7


statusi i refugjatit dhe e tëra kjo është një pjesë e vogël e historisë sonë


bashkëkohore.


Gjithashtu Shiitët nuk kanë qenë asnjëherë partnerë të denjë të


muslimanëve në rrugëtimin e tyre dhe pjesëmarrja e tyre në kongreset


për afrimin me muslimanët nuk është asgjë tjetër vetëm se mashtrim


dhe përfitim në kohë për zbatimin e protokolleve të tyre.


 Sunitët në Iran:


Informacionet për përqindjen e sunitëve në Iran janë të ndryshme.


Sipas statistikave zyrtare ata përbëjnë 10%, por ajo që është më e saktë


është se ata përbëjnë rreth 20% të popullsisë. Ata ndahen në tri


nacionalitete: Kurdë, Beluçi dhe Turkmenë.


Gjatë revolucionit të Homeinit edhe sunitët morën pjesë dhe


ndihmuan në realizimin e tij, mirëpo pas tij ata u privuan nga të


drejtat e tyre themelore. Edhe pse përbëjnë një të pestën e banorëve


ata nuk përfaqësohen në qeveri dhe pushtet konform përqindjes së


tyre. Ata jo vetëm që janë të privuar nga postet e larta, por edhe prej të


drejtave themelore, si xhamitë p.sh., ku Teherani llogaritet të jetë


kryeqyteti i vetëm në të cilin nuk ka xhami dhe sunitët detyrohen të


falen në hapësirat e ambasadës saudite dhe pakistaneze. Kjo flet mjaft


për gjendjen e mjerueshme të sunitëve në Iran.


 Shqiptarët dhe Irani:


Shiizmi paraqet edhe një sfidë tjetër për muslimanët shqiptarë. Edhe pse gjeografikisht larg Iranit dhe ndikimit të tij prapë se prapë shqiptarët janë sfiduar nga regjimi i Iranit dhe drejtimi i tij Shiit. Fillimisht duke përmirësuar imazhin e tyre dhe duke iu shmangur realitetit nëpërmjet literaturës së llojllojshme që kanë shpërndarë dhe për këtë shfrytëzuan edhe mendimin e mirë për ta nga ana e “Vëllezërve Muslimanë” mes shqiptarëve. Por në denoncimin e mendimeve dhe orientimit të tyre pas Allahut të Lartësuar rol të madh luajtën Bashkësitë Islame dhe fryma e vetëdijesimit për rolin e Kuranit dhe Sunetit në trojet shqiptare, të cilat ishin të vëmendshme ndaj rolit shkatërrimtar shiit dhe nuk pranuan t’iu nënshtroheshin ofertave të tyre tërheqëse. Shpresojmë se kjo lloj rezistence do të vazhdojë edhe më tej dhe sidomos kur në kohët e fundit e tërë bota islame është sensibilizuar ndaj veprimeve qëllimkëqija të Iranit në shumë sfera, dhe


8 8


se në këtë spektri islam shqiptar duhet të jetë i bashkuar dhe i një


fjale.


 Ekonomia Iraniane:


Ekonomia e Iranit është e dominuar nga eksportet e naftës dhe


gazit, të cilat përbëjnë 50-70% të ardhurave të qeverisë dhe 80% të


ardhurave të eksportit ndërmjet 2006 dhe 2008. Gjithashtu ekonomia


në masë të madhe i takon sektorit publik, me rreth 60% të ekonomisë


së kontrolluar direkt nga qendra dhe të planifikuara nga shteti. Një


tipar unik i ekonomisë së Iranit është fryrja e madhe e buxhetit për


fondacionet fetare, buxhetet e të cilave së bashku janë sa gjysma e atij


të qeverisë qendrore. Rritja e çmimeve të naftës i ka lejuar Iranit të


mbledhë një shumë të madhe rezervash, megjithatë kjo nuk ka arritur


të lehtësojë vështirësitë ekonomike, të cilat përfshijnë dy sfera atë të


papunësisë dhe të inflacionit. Shumë iranianë detyrohen të largohen


nga vendi, për shkak të gjendjes së rënduar ekonomike. Industria


iraniane mbështetet kryesisht në fushat, si: prodhimi i makinave,


materialeve të ndërtimit, pajisjeve shtëpiake, ushqimeve dhe mallra


bujqësore, armatimet, farmaceutikë, si dhe në energji dhe materiale


petrokimie. Irani llogaritet për nga rezervat e naftës si vendi i katërt në


botë, ndërsa i dyti për nga rezervat e gazit natyror. Gjithashtu ai


zotëron edhe një pasuri të madhe në bagëti.