ADHURIMI JONË GJATË DIMRIT


Jemi në dimër dhe moti ndryshon, ndërsa ne sërish duhet të


vazhdojmë rrugëtimin tonë drejt mëshirës dhe xhenetit të Allahut,


duke e adhuruar Atë, të Vetmin me sinqeritet dhe në formën si na


ka mësuar i Dërguari i Tij, salAllahu alejhi ue selem. Një gjë të tillë


kemi mundësi ta bëjmë shumë lehtë gjatë dimrit, për shkak të


kohës së lirë që mund ta gjejmë në këto ditë. Meqë gjurmët e


adhurimit ndaj Allahut vërehen në çdo gjë dhe ato gjëra


ndryshojnë nga vera në dimër, atëherë le t’i mësojmë çështjet më të


rëndësishme që kanë të bëjnë me ibadetin tonë ndaj Allahut gjatë


dimrit...


Rreth pastërtisë dhe abdesit


Allahu i Madhëruar thotë: “...dhe nga qielli zbritëm ujë të pastër”.


Imam Begaviu sqaron: “I pastër në vete dhe pastrues për tjetrin”,


d.m.th., nuk ka asnjë pengesë që të merret abdes me atë ujë, qoftë


shi apo borë. Marrja e abdesit në këtë gjendje ka edhe shpërblimin


e dalluar, Resulullahu, salAllahu alejhi ue selem, ka thënë: “...dhe


tri gjëra që shlyejnë mëkatet – ku mes tjerash përmendi – përkryerja e


abdesit kur bën ftohtë”. Ta përkryejmë abdesin jemi të urdhëruar


ndërsa në raste dimri dhe vështirësie shpërblimi shtohet. T’i lash të


gjitha pjesët e abdesit mirë e mirë, madje t’i lash më shumë sesa je i


detyruar, kjo quhet përkryerje e abdesit. Me këtë rast dua të


përmend tre çështje:


a. Gjatë ditëve të ftohta, disa njerëz lëre që nuk përkryejnë


abdesin, ata madje nuk i lajnë as ato që janë të domosdoshme, saqë


bëjnë vetëm fërkimin e pjesëve me duar të lagura. Kjo nuk lejohet


në asnjë mënyrë, madje mund të quhet edhe prej prishësve të


abdesit. Disa të tjerë nuk i ngrenë mëngët deri mbi bërryla, që t’i





lajnë krahët me gjithë bërryla, edhe kjo është haram dhe në këtë


mënyrë abdesi nuk është i vlefshëm.


b. Disa njerëz ngurrojnë të ngrohin ujin për abdes, ndërsa për


këtë gjë nuk kanë asnjë argument nge Feja. Megjithëse ka hadithe


që lëvdojnë përkryerjen e abdesit gjatë vështirësive dhe të ftohtit,


dijetari El Ubej thotë: “Ngrohja e ujit për abdes, që pastaj të kryhet me


lehtësi adhurimi, nuk pengon arritjen e atyre shpërblimeve”.


c. Disa njerëz ngurrojnë të fshijnë ujin e abdesit nëpër gjymtyrë,


duke menduar se do bëjnë gjynah, por kjo nuk ka bazë,


përkundrazi është vërtetuar se Resulullahu, salAllahu alejhi ue


selem, kishte një pëlhurë me të cilën thante gjymtyrët pas abdesit.


Gjatë dimrit gjithashtu shtohen shirat dhe lloçi, të cilat shpesh i


përlyejnë rrobat dhe një gjë e tillë mund të jetë problem për dikë,


por atyre u themi: Nuk ka nevojë t’i lash ato rroba që janë përlyer


me lagështi apo copa lloçi, sepse ai është i pastër, si dhe është


vërtetuar nga një numër i madh tabiinësh, se ata zhyteshin në shi e


lloç dhe pastaj hynin në xhami. E njëjta gjë vlen edhe nëse ndonjë


pikë lagështie bie në rroba dhe njeriu nuk e di: a është e pastër apo


jo? Ai nuk detyrohet të pyesë se çfarë është, sepse kjo gjë vetëm se


ia shton vesvesen atij. Përveç nëse ka bindje se në të ka ndyrësi,


atëherë detyrohet ta lajë pjesën e përlyer.


Tejemumi


Ai që nuk gjen ujë apo nuk ka mundësi ta përdorë atë për shkak


të largësisë apo të ftohtit të madh dhe nuk ka mundësi ta ngrohë,


atëherë i lejohet të merr tejemum dhe të falet, duke mos e


përsëritur namazin pasi të gjejë ujin.


Tejemumi merret duke prekur tokën një herë me të dy duart


dhe duke e fërkuar fytyrën dhe pastaj duart. Në thelb duart duhet


të prekin dheun, nëse jo, atëherë mundet edhe gurin, zallin dhe të


ngjashme.





Mes’hu (fërkimi) mbi këpucë apo çorape


Prej lehtësimeve fetare është se në vend që të lahen këmbët gjatë


abdesit, të mjaftohemi vetëm me fërkimin e këpucëve, mesteve


apo çorapeve. Ibën Dekik el-Idi thotë: “Te dijetarët e sheriatit është i


njohur lejimi për mes’hun mbi këpucë, madje ajo është bërë simbol i Ehli


Sunetit, ndërsa mohimi i kësaj është bërë simbol i shiave”. Dijetari


Muhamed Xhemaludin Kasimi i tuboi hadithet që flasin për


mes’hun mbi çorape në një libër që e quajti “Mes’hu mbi çorape”.


Rreth mes’hut mbi meste, këpucë apo çorape duhet të dimë:


- Çorapet dihet çfarë janë, gjithçka pra, që vishet në këmbë dhe


nuk është prej lëkure, pavarësisht janë të holla apo të trasha quhet


çorap. Mbi të gjitha këto lejohet të jepet mes’h. Nëse janë të


shqyera gjithashtu lejohet të jepet mes’h mbi to, përveç nëse janë të


shqyera aq shumë, saqë nuk mund të quhen çorape dhe nuk mund


të ecet me to, atëherë nuk lejohet. Pjesë-pjesë ishin të shqyera edhe


këpucët e muhaxhirëve dhe ensarëve, për shkak të varfërisë që


kishin, e sikur shqyerja të ishte pengesë për mes’hun, këtë do t’ua


bënte të qartë i Dërguari, salAllahu alejhi ue selem.


- Çorapet, mestet apo këpucët mbi të cilat vlen të merret mes’h


janë ato, të cilat vishen duke pasur abdes.


- Kohëzgjatja e mes’hut për vendasin është një ditë e një natë


ndërsa për udhëtarin tre ditë e tri net. Numërimi i kohëzgjatjes


fillon që nga mes’hu (fërkimi) i parë.


- Zbathja e çorapeve, mesteve apo këpucëve nuk e prish


abdesin, por e humb të drejtën e fërkimit të sërishëm të tyre.


Gjithashtu abdesin nuk e prish edhe mbarimi i kohëzgjatjes së


mes’hut.


Ezani


Në një ditë me shi, Ibën Abasi, radijAllahu anhuma, i kishte


thënë muezinit: pasi të thërrasësh: “ue eshhedu enne


muhammeden resulullah – dhe dëshmoj se Muhamedi është i


dërguar i Allahut” mos thërrit “hajj ales salah – ejani në namaz”,





por thërrit: “sal’lu fi bujutikum – faluni në shtëpitë tuaja”. Një


veprim i tillë nuk u pëlqeu njerëzve, ndërsa ai tha: Kështu ka


vepruar ai që ishte më i mirë se unë...” ; gjithashtu Ibën Omeri, në


një natë të ftohtë në Daxhnan thërriti ezanin, pastaj tha: Faluni aty


ku jeni, dhe na lajmëroi se i Dërguari, salAllahu alejhi ue selem,


gjatë netëve të ftohta dhe ato me shi, në udhëtim, urdhëronte një


muezin të thërriste ezanin, i cili në fund do të shtonte: Faluni aty


ku jeni.


Nga këto hadithe mësojmë lehtësimin e jo-pranisë në namazin


me xhemat me arsye. Kurtubiu ka thënë: “Shihet qartë se lejohet të


mos jesh i pranishëm në xhemat, për shkak të vështirësisë së shiut, erës, të


ftohtit dhe të ngjashmeve që shkaktojnë vështirësi, qoftë kur je vendas apo


në udhëtim”.


Mësojmë se në vend të fjalisë: “Hajje ales salah” duhet thënë:


“Sal’lu fi rihalikum”, por nëse nuk e thotë, nuk prish gjë. Të falesh


në shtëpi apo aty ku je në këso rastesh është e lejuar dhe jo detyrim


(vaxhib), prandaj nëse dikush shkon që të falet me xhemat në këso


rastesh, ai nuk ka bërë asnjë gabim, përkundrazi ai shpërblehet për


këtë. Por edhe ai që nuk shkon në xhami nuk ka bërë gabim, sepse


ka shfrytëzuar një nga lehtësimet e kësaj Feje.


Namazi


- Bashkimi i namazeve


Ibën Abasi ka thënë: “Resulullahu, salAllahu alejhi ue selem, fali


të bashkuara drekën dhe iqindinë, si dhe akshamin me jacinë pa pasur


shi apo ndonjë frikë. E pyetën: Pse veproi ashtu? Që të mos ia


vështirësojë Umetit – u përgjigj ai”.


Abdullah b. Shekiku rrëfen: Një ditë pas iqindisë Abdullah b.


Abasi na ligjëroi derisa perëndoi dielli dhe filluan të shihen yjet.


Njerëzit tregonin shqetësim: Namazi! Namazi! Pastaj, iu afrua një


njeri nga fisi Beni Temim dhe i tha: Namazin! Namazin! Ibën


Abasi ia ktheu: Mjerë nëna që të ka, ti dëshiron t’ma mësosh


Sunetin?! E kam parë të Dërguarin, salAllahu alejhi ue selem,


bashkoi drekën me iqindinë dhe akshamin me jacinë. Abdullah b.





Shekiku shtoi: Nuk isha i qetë në shpirt, ndaj shkova ta pyes për


këtë Ebu Hurejren dhe ai e vërtetoi të njëjtin veprim.


Duke u bazuar në këtë hadith Imam Shafiu arsyeton bashkimin


e drekës me iqindinë dhe akshamin me jacinë me xhemat në rast


shiu, por edhe bore. Imam Maliku dhe Imam Ahmedi e lejojnë


këtë për aksham dhe jaci, por jo edhe për drekë dhe iqindi. Në këtë


çështje më i rreptë është Imam Ebu Hanife, i cili nuk e lejon


bashkimin e namazeve në asnjë mënyrë. Por mendimi më i saktë


është ai që është në pajtim me fjalët e Ibën Abasit. Allahu e di më


së miri.


Gjatë këtij bashkimi të namazeve duhet thirrur një ezan dhe


pastaj për secilin namaz nga një ikamet.


Ndërsa sunetet e këtyre namazeve duhen falur pas faljes së


farzeve tërësisht. P.sh.: Thirret ezani për kohën e akshamit, pastaj


ikameti, falet farzi i akshamit, pastaj thirret ikameti për jacinë, falet


farzi i jacisë e pastaj falen sunetet e akshamit, sunetet e jacisë dhe


namazi i vitrit, edhe pse akoma s’ka hyrë koha e jacisë.


Dispozita të tjera rreth namazit


- mbulimi i gojës dhe mbulimi i duarve gjatë namazit.


I Dërguari, salAllahu alejhi ue selem, ka ndaluar mbulimin e


duarve gjatë namazit dhe mbulimin e gojës. Këto gjëra mund të


ndodhin më shpesh gjatë dimrit, duke mbështjellë gojën me shall,


ose duke hedhur një batanije mbi shpatulla, me të cilat do t’i


mbulojë edhe duart. Ndaj po tërheqim vërejtjen duke treguar se


këto veprime janë të ndaluara, përveç në raste kur i ftohti është i


padurueshëm.


- mbajtja e dorezave.


Disa mendojnë se mbajtja e dorezave është sikurse mbulimi i


duarve me batanije dhe kështu e ndalojnë edhe mbajtjen e


dorezave, por kjo nuk është e vërtetë. Pra, mbajtja e dorezave nuk


prish punë.





- falja e namazit përballë zjarrit.


Gjatë ditëve të dimrit shtohet përdorimi i aparateve të nxehjes


të ndryshme dhe shpeshherë ato janë në drejtim të kibles dhe


shkëlqejnë para syve të falësve kur ata falen. Kjo gjë nuk lejohet,


sepse është përngjasim me adhuruesit e zjarrit, ndërsa i Dërguari,


salAllahu alejhi ue selem, ka thënë: “Kush i ngjan një populli, ai


është prej tyre”. Gjithashtu ka ndaluar që falësi të jetë përballë


gjithçkaje, që do t’ia prishte përqendrimin dhe përuljen gjatë


namazit.


- falja e namazit në veturë apo autobus nga frika e dëmtimit.


Ibën Kudame në librin “el-Mugni” ka thënë: “Nëse dëmtohet nga


të bërit sexhde, ose nuk dëshiron t’i përlyejë duart dhe rrobat në baltë dhe


lagështi, atëherë mund të falet mbi kafshën e tij dhe bën shenjë për


sexhden”. Ibën Tejmije ka thënë: “Të falësh namazin farz i hipur mbi


kafshë nga frika se do t’i ikin bashkudhëtarët, apo nga frika se do të


dëmtohet nëse zbret, është veprim i saktë”.


Xhamitë


- ndërprerja e safeve për shkak të aparateve të nxehjes


Albani duke folur për çështjen e namazit mes shtyllave dhe


këputjes së safeve ka thënë: E ngjashme me shtyllat është edhe


vendosja e aparateve nxehëse nëpër disa xhami në atë mënyrë që i


ndërpresin safet. Ky është një gabim që ndoshta nuk e vëren, as


imami, as ndonjëri prej falësve. Kjo ndodh sepse shumë njerëz nuk


i dinë ligjet e Fesë, por edhe për shkak se pak njerëzve u intereson


nëse bëjnë gabim apo jo.


- poterja për shkak të (jo)bashkimit të namazeve


Kjo ndodh shpesh dhe në shumë xhami, saqë thuhen shumë


fjalë të pahijshme dhe bëhet potere e hatashme, me shumë


injorancë dhe me pak dije. Njëri thotë: Të bashkuara duhet t’i


falim! Jo, ende nuk duhet – ia kthen tjetri. Ndërsa i treti e ndihmon


të dytin, i katërti të parin e kështu me radhë. Që kjo mesele të jetë e


qartë, po përkujtojmë dy gjëra:


    


a. imami i xhamisë është i ngarkuari që merr vendimin dhe ai


mban përgjegjësinë e atij vendimi mes tij dhe Zotit. I Dërguari,


salAllahu alejhi ue selem, ka thënë: “Imami është garanci, nëse


vepron mirë ka shpërblim ai dhe ata, e nëse gabon, ai mban


përgjegjësinë, ndërsa ata kanë shpërblim”. Kush i bindet vendimit


të imamit është më mirë, por ai që nuk pajtohet le të falet me


imamin me nijet për namaz vullnetar dhe pastaj le të shkojë i qetë


dhe pa bërë asnjë potere.


b. xhamitë kanë pozitën, nderin dhe karizmin e tyre, ndaj nuk


lejohet të nëpërkëmben ato. Omeri, radijAllahu anhu, i kishte parë


dy njerëz në xhami dhe i kishte thirrur për t’i pyetur: Prej nga jeni


ju? Nga Taifi – u përgjigjën. Sikur të ishit nga Medina do t’ju kisha


rrahur, si mund të ngrini zërin në xhaminë e Resulullahut,


salAllahu alejhi ue selem?


Disa lutje


- Duaja me rastin e erës


“Allahumme inni es`eluke hajreha ue hajre ma fiha, ue hajre ma


ursilet bihi, ue eudhu bike min sherriha ue sherri ma fiha, ue sherri


ma ursilet bihi.” – “O Zot, kërkoj nga Ti të mirën e saj, të mirën që


del prej saj, të mirën që është dërguar me të, më mbro prej të keqes


së saj, të keqes që del prej saj dhe prej të keqes që është dërguar me


të.”


- Duaja kur murmuron (bubullin)


“Subhanel ledhi jusebbihur ra’du bi hamdihi uel melaiketu min


hifetihi” – “I Lartmadhëruar qoftë Ai, që e madhëron murmurima


(bubullima), me falënderimin e Tij, e edhe melaiket (e madhërojnë)


prej frikës ndaj Tij.”


- Duatë për kërkimin e shiut apo borës (ISTISKA)


“Allahumme eskina gajthen mugithen, merien meri’an, nafian gajre


darr, axhilen gajre axhil.” – “O Zot, të lutem na lësho shi ndihmues,


të lehtë dhe frytdhënës, të dobishëm e jo të dëmshëm, të


menjëhershëm e jo të vonuar.”

- Duaja kur bie shi apo borë


“Allahumme sajjiben nafian” – “O Zot, kërkoj shi të madh, të


dobishëm.”


- Duaja pasi bie shi apo borë


“Mutirna bi fadlilahi ue rahmetihi” – “U furnizuam me shi nga


mirësia dhe mëshira e Allahut.”


- Duaja kundër vërshimit


“Allahumme havalejna la alejna. Allahumme alel akami uedh dhirabi,


ue butunil eudijeti, ue menabitish shexher.” – “O Zot, rreth nesh e jo


mbi ne. O Zot, ktheje kodrave dhe kodrinave, luginave dhe


pyjeve.”


(Shumica e mësimeve në këtë shkrim janë të përfituara nga libri


“Ahkamu Shita fi Sunetil Mutahhere” të dijetarit Ali b. Hasen Halebit.


Këtu i kam sjellë në formë të shkurtuar dhe me ca shtesa të dobishme.)