Ο Ηράκλειος καλεί τους υπηκόους του


Η δημόσια ανάγνωση του γράμματος


Αφού ο Ηράκλειος είχε επιβεβαιώσει ότι πίστευε πως ο Μωχάμμαντ  ήταν Προφήτης, είπε:


«Αυτές είναι πράγματι οι περιγραφές του Προφήτη, ο οποίος γνώριζα [από τις προηγούμενες γραφές] ότι θα εμφανιστεί, μα δεν νόμιζα ότι θα προέρχεται από εσάς. Αν ό,τι λες είναι αληθινό, πολύ σύντομα θα κατακτήσει τη γη κάτω από τα πόδια μου, και αν δεν ήμουν τόσο απασχολημένος με το βασίλειό μου, θα έτρεχα να τον συναντήσω· και αν ήμουν μαζί του, τότε σίγουρα θα του έπλενα τα πόδια.’».


Αυτό συνάδει με την ιστορία πριν, την αναφορά του ιμπν Αν-Νατούρ για την προσπάθεια του Ηράκλειου να δει το μέλλον με αστρολογική πρόβλεψη. Είναι φανερό ότι «Γνώριζε», ή τουλάχιστον υποπτευόταν, ότι ένας ισχυρός προφήτης είχε αναδειχθεί από τον Αραβικό λαό. Σ’ αυτό το σημείο ζήτησε το γράμμα του Αγγελιαφόρου του Αλλάχ, το οποίο διαβάστηκε.


Ο Αμπου Σουφυάν ανέφερε:


19


«Όταν ο Ηράκλειος τελείωσε το λόγο του, οχλαγωγία και κραυγές επικράτησαν από τους Βυζαντινούς αξιωματούχους που τον περιέβαλλαν, και υπήρχε τόσος θόρυβος που δεν καταλάβαινα τι έλεγαν. Έτσι, διαταχθήκαμε να φύγουμε από το παλάτι.»


«Όταν βγήκα έξω μαζί με τους συντρόφους μου και βρεθήκαμε μόνοι, τους είπα, ‘Στ’ αλήθεια, το θέμα του Ιμπν Άμπι Καμπσά (δηλ. του Προφήτη ) έλαβε δύναμη. Ο Βασιλιάς των Ρωμαίων τον φοβάται.’»


Είπε, επίσης:


«Μα Τον Αλλάχ, ήμουν θλιμμένος και πιο σίγουρος ότι η θρησκεία του Μωχάμμαντ θα κατέληγε νικήτρια, αλλά αφότου ο Αλλά(χ) εισήγαγε το Ισλάμ στην καρδιά μου έπαψα να είμαι θλιμμένος.»


Ο Ηράκλειος στην Έμεσα (Χομς)


Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με την αφήγηση του ιμπν Αν-Νατούρ, ο Ηράκλειος είχε γράψει μια επιστολή σε έναν φίλο του στη Ρώμη σχετικά με το γράμμα που είχε λάβει. Έπειτα έφυγε από την Ιερουσαλήμ για την Έμεσα της Συρίας, όπου περίμενε την απάντηση.


«Όταν έλαβε την απάντηση από το φίλο του, είδε ότι ο άνδρας συμφωνούσε ότι τα σημάδια προοιώνιζαν την εμφάνιση ενός νέου ηγέτη, και ότι ο ηγέτης ήταν ο αναμενόμενος Προφήτης. Τότε, ο Ηράκλειος κάλεσε τους


20


Συμβούλους του Βυζαντίου να συγκεντρωθούν στο παλάτι του στην Έμεσα.»


«Όταν οι Σύμβουλοι είχαν συγκεντρωθεί, διέταξε να κλειστούν όλες οι θύρες του παλατιού. Έπειτα βγήκε και είπε: ‘Ω, Βυζαντινοί! Αν η επιτυχία είναι η επιθυμία σας και αν επιζητάτε την ορθή καθοδήγηση και θέλετε να παραμείνει η Αυτοκρατορία σας, τότε δώστε υπόσχεση αφοσίωσης και υποταγής στον νέο Προφήτη!’»


«Ακούγοντας την πρόσκλησή του, οι Σύμβουλοι της Εκκλησίας έτρεξαν προς τις θύρες του παλατιού, μα βρήκαν τις θύρες κλειστές. Ο Ηράκλειος, συνειδητοποιώντας το μίσος τους για το Ισλάμ, έχασε κάθε ελπίδα ότι υπήρχε περίπτωση να ασπαστούν το Ισλάμ, και διέταξε να τους φέρουν πίσω στην αίθουσα. Αφού επέστρεψαν, είπε: ‘Ό,τι μόλις είπα το είπα απλώς για να δοκιμάσω τη δύναμη του φρονήματός σας, και το διαπίστωσα.’»


«Οι άνθρωποι γονάτισαν εμπρός του και ευχαριστήθηκαν μαζί του, και ο Ηράκλειος αποστράφηκε από την πίστη.»


Ένας θρύλος άρχισε να διαμορφώνεται γύρω από τα γεγονότα στην Έμεσα. Λέγεται ότι πρώτα ο Ηράκλειος πρότεινε οι επίσκοποι να ασπαστούν το Ισλάμ, μα όταν εκείνοι αρνήθηκαν, πρότεινε η αυτοκρατορία να τιμήσει τον Προφήτη. Όταν αρνήθηκαν και αυτό, πρότεινε να κάνουν ειρήνη με τους Μουσουλμάνους και να


21


συμφωνήσουν σε μη εμπόλεμη κατάσταση. Όταν αρνήθηκαν και αυτό, ο Ηράκλειος έφυγε από τη Συρία για το Βυζάντιο, και άφησε κάθε ενδιαφέρον να κρατήσει την αυτοκρατορία νότια και ανατολικά της Αντιόχειας - χωρίς να εναντιώνεται προσωπικά στους Μουσουλμάνους, και στέλνοντας ανίκανους στρατηγούς για να αμυνθούν στις γαίες του στη Μέση Ανατολή. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αντιμετώπισε το γράμμα και τον ισχυρισμό για Προφητική Αποστολή πολύ σοβαρά, και έκανε μεγάλη προσπάθεια να μεταπείσει τους ανθρώπους πριν τελικά να τα παρατήσει.


Το κειμήλιο


Ο ιστορικός Αλ-Σουχάιλι ήταν η πηγή δύο ακόμα ιστοριών σχετικά με το γράμμα προς τον Ηράκλειο, και τις οποίες ο Ιμπν Χάτζαρ συμπεριέλαβε στο σχολιασμό των δύο προαναφερθέντων ιστοριών. 1 Σχολίασε ότι ο Αλ-Σουχάιλι ανέφερε ότι είχε ακούσει για ένα γράμμα που φυλασσόταν σε μια διαμαντένια κοσμηματοθήκη, κάτι που έδειχνε την υψηλή θέση του ιδιοκτήτη του, και το οποίο είχε αφεθεί ως κειμήλιο μέχρι και εκείνη την ημέρα, και είχε φτάσει στα χέρια του Βασιλιά της Φράντζα.2 Οι απόγονοί του πίστευαν


1 Φατχ-Αλ-Μπάρι του Ιμπν Χάτζαρ Αλ-‘Ακσαλλάνι.


2 «Φράντζα» είναι η ισπανική λέξη για τα παράκτια βασίλεια της Ιβηρικής Χερσονήσου. Σ’ αυτήν την ιστορία οι Βασιλείς της Φράντζα είναι από τις δυναστίες Jiminez και Burgundy της Αστουρίας, της Γαλικίας και της Καστίγια (οι οποίες χωρίστηκαν από τη Λεόν). Η Λεόν δημιουργήθηκε όταν το βασίλειο της Αστουρίας χωρίστηκε στα τρία το 910. Βλ. (http://www.tacitus.nu/historical-atlas/regents/iberian/leon.htm).


22


ότι είχε έλθει στην κατοχή του κατά τη διάρκεια της κατάκτησης του Τολέδο1, και ο διοικητής του Μουσουλμανικού στρατού, ‘Αμπντ Αλ-Μάλικ μπιν Σάαντ έμαθε γι’ αυτό μέσω ενός από αυτούς τους απογόνους2 το 12ο αιώνα. Κάποιοι από τους συντρόφους του ‘Αμπντ Αλ-Μάλικ αφηγήθηκαν ότι ο Διοικητής του Μουσουλμανικού στρατού κάθισε μαζί με τον Βασιλιά της Φράντζα3, ο οποίος έβγαλε το γράμμα από την κοσμηματοθήκη του. Όταν το είδε ο ‘Αμπντ Αλ-Μάλικ συνειδητοποίησε από τον πάπυρο, ότι ήταν πολύ παλαιός, και ρώτησε αν μπορούσε να φιλήσει το μεγάλης αξίας κειμήλιο. Ωστόσο, ο Βασιλιάς της Φράντζα αρνήθηκε.


Ο Αλ-Σουχάιλι είπε, ακόμα, ότι του είχαν πει περισσότερες από μία πηγές πως ο νομικός Νουρ Αντ-Ντίν ιμπν Σάιγ Αντ-Ντιμίσκι είπε ότι είχε ακούσει ότι ο Σαϋφ Αντ-Ντίν Αλ-Μανσούρι είχε σταλεί με ένα δώρο από τον Βασιλιά Αλ-Μανσούρ Καλαούν4 στον Βασιλιά του Μαρόκο,5 ο οποίος έπειτα έστειλε το δώρο στον Βασιλιά της Φράντζα6 ως αντάλλαγμα για μια χάρη που δεν αναφέρεται.


1 Από τον Αλφόνσο VI, 1085 μ.Χ, ή 478 Χίτζρα


2 Οι βασιλείς της Λεόν από τον Οίκο της Βουργουνδίας.


3 Αν και δεν αναφέρεται, μάλλον ήταν ο Αλφόνσο VII ‘Ο Αυτοκράτορας’ ή ο Φερδινάνδος II της Καστίγια και της Λεόν.


4 Μάλλον τον Αιγύπτιο Βασιλιά της δυναστείας Μαμούκ, που κυβέρνησε την Αίγυπτο από το 1278-90 μ.Χ.


5 Πολύ πιθανόν ο Άμπου Γιουσούφ Γιακούμπ από τη Δυναστεία των Μερινίδων, που κυβέρνησε από το 1259-86 μ.Χ.


6 Κατά πάσα πιθανότητα, τον Αλφόνσο X, Βασιλέα της Καστίγια και της Λεόν (1252-84 μ.Χ.). Είχε τον τίτλο Rex Romanorum (Βασιλιάς των


23


Ο Βασιλιάς της Φράντζα κάλεσε τον αγγελιαφόρο να μείνει για λίγο στο βασίλειό του, μα τελικά εκείνος αρνήθηκε. Πριν φύγει, ωστόσο, ο βασιλιάς ρώτησε τον Σαϋφ Αντ-Ντίν αν θα ήθελε να δει ένα πολύτιμο αντικείμενο το οποίο ίσως να τον ενδιέφερε (ως Μουσουλμάνο). Έπειτα άνοιξε ένα μπαούλο γεμάτο με υποτμήματα, καθένα από τα οποία ήταν γεμάτο με θησαυρούς.


Από ένα από τα υποτμήματα έβγαλε ένα μακρύ, λεπτό κουτί, επιστρωμένο από διαμάντι (που περισσότερο έμοιαζε με μολυβοθήκη). Το άνοιξε και έβγαλε έναν πάπυρο. Το αρχαίο χαρτί της περγαμηνής δεν ήταν σε ακέραια κατάσταση και τα γράμματα ήταν κάπως ξεθωριασμένα, μα το μεγαλύτερο μέρος του είχε διατηρηθεί, αφού το είχαν τυλίξει με δυο μεταξένια υφάσματα, όταν το τύλιγαν για αποθήκευση. Ο Βασιλιάς της Φράντζα είπε: «Αυτό είναι το γράμμα που ο πρόγονός μου, ο Καίσαρας, είχε λάβει από τον Προφήτη σας, το οποίο έφτασε στα χέρια μου ως κειμήλιο. Ο πρόγονός μας άφησε πίσω διαθήκη που επέτασσε οι απόγονοί του να κρατήσουν αυτό το κειμήλιο αν επιθυμούσαν να κρατήσουν τη Βασιλεία. Αυτό μας


Ρωμαίων – Βλ.: http://www.masterliness.com/s/Rex.Romanorum.htm), στον οποίον εξελέγη, αφού η οικογένειά του ήταν μια απ’ αυτές που μπορούσαν να ισχυριστούν ότι ήταν απογονοι του Καρλομάγνου. Βλ.:(http://www.masterliness.com/a/Alfonso.X.of.Castile.htm).


24


προστατεύει όσο το μεταχειριζόμαστε με σεβασμό, και το κρατάμε κρυφό. Έτσι ήλθε σε μας η Βασιλεία.»1


Το κατά πόσο ο ισχυρισμός ότι η Βασιλεία του Ηρακλείου (ο οποίος ήταν ο επίσημος Καίσαρ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας) είχε έλθει σ’ αυτόν είναι αμφισβητήσιμος, καθώς η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρχε ακόμα στην ανατολή, και θα συνέχιζε για ακόμα 150 χρόνια. Ωστόσο, ο Ηράκλειος θα μπορούσε να είχε στείλει το γράμμα στη Ρώμη, όπως προαναφέρθηκε, και το γράμμα θα μπορούσε να έχει μείνει εκεί και να περάσει στη γραμμή των Βησιγότθων Αυτοκρατόρων, όταν ο Καρλομάγνος στέφθηκε αυτοκράτορας στη Ρώμη από τον Πάπα Λέοντα τον ΙΙΙ το 800 μ.Χ.


Δε μπορούμε να πούμε κατηγορηματικά ότι το γράμμα διασώθηκε ανά τους αιώνες, αν και υπάρχουν ιστορίες που επισημαίνουν αυτήν την πιθανότητα. Ένα από τα γράμματα του Προφήτη  υπάρχει ακόμα στη πρωτότυπη περγαμηνή του και φυλάσσεται στο μουσείο του Τοπ Καπί.


Επίλογος


Πολλοί μπορεί να πιστεύουν ότι ο Ηράκλειος έγινε κρυφά Μουσουλμάνος, επειδή έψαξε να επιβεβαιώσει αν ο


1 Ο Αφόνσο VII, πρόγονός του, ήταν Γνωστός ως «Ο Αυτοκράτορας» γιατί παραδοσιακά οι Βασιλείς της Λεόν και της Αστουρίας, όντας απόγονοι της Ιερής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας των Βησιγότθων, θεωρούνταν υποκριτές για την Αυτοκρατορία της Ιβηρίας.


25


ισχυρισμός του Μωχάμμαντ  ότι ήταν Προφήτης ήταν αληθινός, ερευνώντας το υπόβαθρό του, τα κίνητρά του, και τις επιπτώσεις στο λαό του, τον χαρακτήρα του, τα επιτεύγματά του, και το μήνυμά του. Κρίνοντας από την απάντησή του στον Άμπου Σουφυάν και το κάλεσμα στους πυλώνες του στην Έμεσα, μοιάζει να είχε πειστεί ότι ο Μωχάμμαντ  ήταν αληθής. Ίσως η καρδιά του να έκλινε προς το Μονοθεϊσμό που περιέγραφε ο Μωχάμμαντ  στο γράμμα του, και σίγουρα προσπάθησε να ακολουθήσει τη συμβουλή του και να αποφύγει την αμαρτία της εσφαλμένης καθοδήγησης και παραπλάνησης των υπηκόων του. Ωστόσο, αυτά που ζητούσε αποδείχτηκαν πολύ ισχυρά με την απόρριψή τους, και συνθηκολόγησε λόγω της πίεσης που του ασκήθηκε, μην καταφέρνοντας να υποταχθεί σ’ αυτήν τη νέα πίστη, φοβούμενος πως ο λαός του θα επαναστατούσε. Γι’ αυτόν το λόγο, όπως και ο θείος του Προφήτη, Άμπου Τάλιμπ, που πίστευε ότι ο Μωχάμμαντ  ήταν Προφήτης και τον προστάτευε καθ’ όλη τη διάρκεια του τελευταίου μέρους της ζωής του μέχρι το θάνατό του, δεν ασπάστηκε το Ισλάμ λόγω της ντροπής την οποία θα του έφερνε όταν οι άνθρωποι θα έλεγαν ότι ακολούθησε τον ανηψιό του, ο Ηράκλειος πέθανε ως άπιστος στο Ισλάμ και στον Προφήτη του Θεού.