มนุษย์นั้นมีองค์ประกอบใหญ่ๆ สามประการ คือ ร่างกาย จิตใจ และสติปัญญา องค์ประกอบทั้งสามประการนี้ล้วนมีความสำคัญต่อมนุษย์ด้วยกันทั้งสิ้น จำเป็นที่จะต้องได้รับการดูแลเอาใจใส่ไม่ให้ส่วนใดส่วนหนึ่งเสียหาย เพราะทั้งสามองค์ประกอบนี้ต้องมีการพึ่งพาอาศัยกันเพื่อให้มนุษย์สามารถใช้ชีวิตได้อย่างถูกต้องสมบูรณ์

แต่ทั้งนี้องค์ประกอบที่สำคัญที่สุดในตัวมนุษย์ก็คือจิตใจนั่นเอง ดังเช่นที่ท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮฺ อะลัยฮิ วะสัลลัม ได้อธิบายไว้มีใจความว่า “พึงรู้เถิดว่า ในร่างกายนั้นมีก้อนเนื้ออยู่ก้อนหนึ่ง ซึ่งถ้ามันดีแล้ว อวัยวะส่วนอื่นในร่างกายก็จะดีตามไปด้วยทั้งหมด แต่หากมันเลวแล้ว อวัยวะอื่นทั้งหมดในร่างกายก็จะเลวตามไปด้วย พึงรู้เถิดว่ามันคือหัวใจ” (รายงานโดย อัล-  บุคอรีย์ และมุสลิม)

จากหะดีษข้างต้นแสดงให้เห็นว่า หัวใจหรือจิตใจ คือส่วนสำคัญที่มีหน้าที่ควบคุมพฤติกรรมและการกระทำทั้งหมดของมนุษย์ เสมือนกับว่ามันเป็นเครื่องยนต์หลักที่คอยขับเคลื่อนให้มนุษย์กระทำการอย่างหนึ่งอย่างใด ซึ่งแน่นอนว่า ถ้าหากมนุษย์มีหัวใจที่ดี มีจิตสำนึกที่ดีงาม เขาก็จะประพฤติแต่สิ่งที่ดี ในทางกลับกันถ้าหากหัวใจของเขามีแต่สิ่งที่ไม่ดี การกระทำที่แสดงออกมาก็จะมีแต่สิ่งที่เลวร้ายเท่านั้น

การทำให้หัวใจมีแต่สิ่งดีนั้นทำได้ด้วยการเสริมความศรัทธาหรือ     อีมานเข้าไป เพราะหัวใจคือสถานที่สถิตอยู่ของอีมาน อีมานจะเป็นตัวคอยควบคุมหัวใจอีกทีหนึ่งเพื่อคอยสั่งให้มนุษย์ประพฤติแต่สิ่งที่ดี และคอยเป็นภูมิคุ้มกันไม่ให้มนุษย์ทำชั่ว โดยที่คนที่ประพฤติความผิดบาปนั้นก็คือคนที่ไม่มีอีมานอยู่ในหัวใจ หรือมีอีมานอยู่น้อยจนไม่สามารถต้านทานความรู้สึกของอารมณ์ใฝ่ต่ำในขณะที่เขาทำบาปอยู่นั้น ดังเช่นที่ท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮฺ อะลัยฮิ วะสัลลัม ได้กล่าวไว้มีความว่า “ไม่มีผู้ผิดประเวณีที่กระทำการนั้นในขณะที่มีอีมานอยู่ ผู้ใดจะไม่ขโมยทั้งๆที่เขามีอีมานอยู่ และใครก็ตามจะไม่ดื่มสุราในขณะที่เขาเป็นผู้ที่มีอีมานอยู่ หลังจากนั้นการอภัยโทษจะถูกนำมาเสนอแก่เขา” (รายงานโดย อัล-บุคอรีย์ และมุสลิม)

มุสลิมทุกคนจึงต้องรักษาอีมานให้อยู่ในใจเสมอ ด้วยการหมั่นทำความดี เช่นศาสนกิจต่างๆ การอ่านอัลกุรอาน การกล่าวรำลึกถึงอัลลอฮฺ ฯลฯ และต้องห่างไกลจากอบายมุขต่างๆ ความผิดบาป ความชั่ว และสิ่งไม่ดีทั้งหมด เพราะความผิดบาปเหล่านั้นจะมีผลกระทบต่อความเข้มแข็งของอีมานในหัวใจ ส่งผลให้หัวใจอ่อนแอและไม่สามารถควบคุมร่างกายให้ปลอดภัยจากการยั่วยวนของชัยฏอนและอารมณ์ใฝ่ต่ำได้

ทุกครั้งที่มนุษย์ทำบาปก็จะเกิดจุดดำในหัวใจขึ้น จุดดำนั้นจะค่อยๆ ขยายมากขึ้นเรื่อยๆ ถ้าหากเขาไม่เลิกทำบาป และไม่ขออภัยโทษจากอัลลอฮฺ ในที่สุดก็จะปิดหัวใจจนมืดบอดไม่เหลือความดีงามใดๆ ไว้อีกเลย

ท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮฺ อะลัยฮิ วะสัลลัม กล่าวไว้มีความว่า “แท้จริงเมื่อบ่าวผู้หนึ่งทำความผิดใดๆ ประการหนึ่ง ก็จะมีจุดดำขึ้นจุดหนึ่งในใจของเขา เมื่อเขาหยุดทำความผิดและขออภัยโทษ จุดดำในหัวใจของเขาก็จะถูกลบ และหากเขาทำผิดอีกครั้ง จุดดำก็จะเกิดเพิ่มขึ้นอีกจนกระทั่งมันเต็มบนหัวใจเขา” (รายงานโดย อัต-ติรมิซีย์)

- ข้อคิดที่ได้รับจากบทเรียน

1.      หัวใจหรือจิตใจของมนุษย์คือองค์ประกอบที่สำคัญที่สุด ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมพฤติกรรมทั้งหมดของเขา  

2.      หัวใจที่ดีงามจะสั่งให้มนุษย์ประพฤติสิ่งที่ดีงาม หัวใจที่เลวทรามจะสั่งให้มนุษย์ทำแต่สิ่งที่ชั่วร้าย

3.      สิ่งที่คอยควบคุมหัวใจให้เข้มแข็งและปกป้องหัวใจจากสิ่งที่ชั่วร้าย คืออีมานหรือความศรัทธานั่นเอง

4.      มนุษย์ต้องรักษาอีมานในใจให้เข้มแข็งอยู่เสมอเพื่อต่อต้านความเลวร้ายต่างๆ ที่คอยคุกคามจิตใจ

5.      ผู้ที่กระทำผิดคือผู้ที่ไม่มีอีมานอยู่ในใจขณะที่ทำผิด หรือมีอีมานอยู่น้อยจนไม่สามารถต้านทานความรู้สึกด้านชั่วนั้นได้

6.   เมื่อทำผิดจะเกิดจุดดำขึ้นในใจของมนุษย์ และเขาจำเป็นต้องรีบลบล้างความผิดนั้นด้วยการทำดีและกล่าวอภัยโทษ เพื่อไม่ให้จุดดำในใจลุกลามมากขึ้น

- คำถามหลังบทเรียน

1.      ท่านคิดว่าหัวใจมีความสำคัญต่อมนุษย์อย่างไรบ้าง?

2.      ท่านเห็นด้วยหรือไม่ว่าหัวใจคือที่ควบคุมพฤติกรรมทั้งด้านดีและชั่วของมนุษย์? กรุณาอธิบายตามที่ท่านเข้าใจ

3.      ท่านคิดว่ามีวิธีการอย่างไรเพื่อรักษาจิตใจให้มีอีมานที่เข้มแข็งอยู่ตลอดเวลา?

4.      ท่านคิดว่าการทำความผิดบาปมีผลกระทบต่อจิตใจอย่างไรบ้าง? กรุณายกตัวอย่าง