BETIMET – RREGULLA DHE SQARIME


Betimi ose të bërit be nënkupton përmendjen e një emri apo


cilësie të Allahut për ta siguruar dikë se themi të vërtetën, ose se


do të kryejmë një veprim patjetër. Në gjuhën arabe bëhet me


pjesëzat: “uav”, “ba” dhe “ta” që i përshtaten parafjalëve të gjuhës


shqipe: “për” dhe “pash”. Arabisht thuhet: vallahi, bilahi, tallahi


që do të thotë: pasha ose për Allahun. Si shembull betimi, duke


përmendur një cilësi të Zotit mund të sjellim një pjesë të hadithit,


ku thuhet: “Zjarri vazhdimisht do të përsëris: A ka më (njerëz për të


hyrë në të), derisa Zoti Krenar të vendosë këmbën e Tij në të e atëherë


do të thotë: pasha krenarinë Tënde, mjaft, mjaft”123


Sipas pikëpamjes së besimit islam ndalohet rreptësisht betimi te


dikush tjetër pos Allahut pa marrë parasysh, sa i shtrenjtë është ai


në të cilin betohemi, ngase i madhëruari i vetëm i denjë është


Allahu, kurse krijesat nuk mund të madhërohen deri në atë shkallë


saqë të betohemi në to. Mu për këtë i Dërguari i Allahut ka thënë:


“Ka bërë kufër ose shirk ai që betohet në dikë tjetër pos Allahut”143.


Nga kjo kuptojmë se të gjitha betimet që i dëgjojmë aty-këtu, si:


për kokë të nënës, apo babait, apo fëmijëve, për besë, pasha


flamurin, për nderin e fraza tjera të shumta janë gabime që duhet


t’i mënjanojmë. Betim mëkatar apo i gabuar gjykohet edhe kur


përmendim një frazë pa pasur qëllim betimin, siç bëjnë disa njerëz,


të cilët shpeshherë betohen në Qabenë, Profetin, ndonjë të dashur


të tyre, edhe pse ai mund të mos ketë për qëllim betimin. Për të


kuptuar sa mëkat i madh është betimi në dikë tjetër pos Allahut do


të përmendim fjalën e Abdullah ibën Mesudit, që ka thënë: “Për


mua më e dashur është të betohem në Allahun rrejshëm, se sa në


dikë tjetër me sinqeritet.”193 :jo thënie e tij na tregon shumë,


sidomos nëse marrim parasysh se betimi në Allahun rrejshëm


është mëkat i madh. Përmendja e Allahut apo e ndonjë cilësie të Tij


i jep peshë betimit dhe për hir të kësaj duhet që të pranohet fjala e





shoqëruar me betim, sidomos kur argumentet mungojnë dhe


betimi vjen nga një njeri i drejtë. Buhariu dhe Muslimi na përcjellin


se Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Isai i biri i


Merjemes kishte parë një njeri teksa po vidhte. I kishte thënë atij: A po


vjedh? Jo, pasha Atë pos të cilit zot të vërtetë nuk ka - ishte përgjigjur


ai. Isai i tha: Unë i besova Allahut dhe përgënjeshtrova syrin tim.”



Llojet e betimit:


Betimet janë tre lloje:


a) betimi i paqëllimtë (el-jemin el-legu),


b) betimi fundosës (el-jemin el-gamus)


c) betimi i plotfuqishëm (el-jemin el-mun’akide)


 Betimi i paqëllimtë:


Më lart përmendëm se: nëse dikush betohet te dikush tjetër pos


Allahut, mirëpo pa pasur si qëllim betimin, kjo fjalë e tij gjykohet si


një mëkat që duhet mënjanuar. Tani kemi një situatë tjetër dhe


bëhet fjalë për atë shprehje që ka formën e betimit (në Allahun apo


në ndonjë cilësi të Tij), mirëpo nuk thuhet për t’u betuar, por


thjesht një fjalë goje me të cilën është mësuar gjuha. Ky betim nuk


sjell pasoja dhe detyrime ndryshe nga betimet e tjera, të cilat sipas


Legjislacionit Islam në raste kur ato shprehen bëhen detyra që


duhet kryer. Këtë do ta sqarojmë më poshtë, kur do të flasim për


dy llojet e betimeve, atë fundosës dhe të plotfuqishëm.


Betimi i paqëllimtë është i falur nga Allahu i Madhëruar. Ai në


Kuranin e Tij thotë: “Allahu nuk ju merr në përgjegjësi për betimet


tuaja të paqëllimta, por ju merr për ato që i bëni qëllimisht me gjithë


zemër. Allahu është i butë dhe fal shumë.”
“Allahu nuk ju merr në


përgjegjësi për betimet e juaja të paqëllimta (për betim), por ju merr


për ato që jeni betuar qëllimisht”1=3 Aishja, rad>allahu anha, thotë:





fjala e Allahut: “Allahu nuk ju merr në përgjegjësi…” ka zbritur për


fjalët: vallahi jo, vallahi po…1?3.


 Betimi fundosës (ose betimi i rremë):


Është betimi i rrejshëm, i cili nëpërkëmb të drejtat e njerëzve,


betim me të cilin synohet mëkati dhe tradhtia. Quhet “fundosës”,


ngase e fundos në mëkat pastaj në zjarr atë që e thotë.


Konsiderohet prej mëkateve më të mëdha dhe nuk ka shpagim të


caktuar, ngase nuk hyn në fuqi. Allahu i Madhëruar thotë: “Mos i


përdorni betimet tuaja për dredhi mes jush, e të rrëshqitni pas


forcimit, e ta shijoni të keqen (e dredhisë), për shkak se penguat (të


tjerët) nga rruga e Allahut, e ju do të keni dënim të madh.”1A3 Imam


Taberiu duke komentuar këtë ajet mes të tjerash thotë: “Mos i bëni


betimet e juaja derë për mashtrim e tradhti, duke u munduar ta siguroni


palën tjetër, e në fakt fshihni mashtrimin.”[B3 )ë lidhje me këtë bu


Hurejra na përcjell se Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ue selem ka


thënë: “-esë gjëra nuk ka shpagim për to./0 shirku, rasja pa të


drejtë, shpifja mbi besimtarin, ikja nga fronti dhe betimi që


domosdoshmërish ia merr pasurinë tjetrit pa të drejtë.”12C3


 Betimi i plotfuqishëm:


Është betimi i drejtë që bëhet me këmbëngulje për të vërtetuar


veprimin apo mosveprimin e diçkaje. )ëse e çon në vend betimin


e tij, atëherë s’ka gjë për të, në të kundërtën ai detyrohet me


shpagim. Allahu i Madhëruar thotë: “Allahu nuk ju merr në


përgjegjësi për betimet tuaja të paqëllimta, por ju merr për ato që i


bëni qëllimisht me gjithë zemër…”1223 hpagimi për thyerjen e


betimit është i përcaktuar në Kuranin Famëlartë. Allahu thotë:


“Allahu nuk ju merr në përgjegjësi për betimet e juaja të paqëllimta


(për betim), por ju merr për ato që jeni zotuar qëllimisht. E shpagimi i


tij (i betimit të bërë) është duke i ushqyer dhjetë të arfër me ushqim


mesatar që ushqeni familjen tuaj, ose duke i eshur ata (të dhjetë),


ose duke liruar një rob. E kush nuk ka mundësi t’i bëjë këto, le të





agjërojë tri ditë. Ky është shpagim për betimet tuaja kur i thyeni ato.


Ruani betimet tuaja. Kështu Allahu ju sqaron dispozitat e eta, ashtu


që të jeni mirënjohës.”1243


D.m.th. kush thyen betimin e tij ai zgjedh mes tre shpagimeve:


 . ushqimi i dhjetë të ngratëve


". veshja e tyre


$. lirimi i një robi


)ëse nuk mund t’i bëjë këto, atëherë ai agjëron tre ditë, pra,


pika e katërt mund të zgjidhet vetëm nëse nuk mund të bëjë


asnjërën prej tri të parave.



Disa rregulla:


2. Betimi vlerësohet në bazë të n>etit të at> që betohet, d.m.th.


kush betohet për diçka, mirëpo dëgjuesi kupton diçka tjetër,


vlerësimi bëhet në bazë të nijetit të atij që është betuar, nëse nuk


cenon të drejtën e dikujt, përndryshe rregulli themelor është se


betimi vlerësohet në bazë të asaj që kupton kërkuesi i betimit, siç


ka thënë Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ue selem: “Betimi merret në


bazë të nijetit të atij që e kërkon atë.”1293 Argument për të parën


është rasti që na përcjell uvejd ibën Handhali, i cili thotë: U nisëm


për tek i Dërguari i Allahut e me ne ishte Vail ibën Huxhri, të cilin e


rrëmbeu një armik. Unë u betova se ai ishte vëllai im dhe e lëshuan,


ndërkohë që të tjerët ngurruan (sepse në fakt nuk ishte vëllai i tij). Kur u


takuam me të Dërguarin e Allahut dhe i treguam për ngurrimin e tyre


dhe se unë isha betuar se e kam vëlla, më tha: “Ke thënë të drejtën,


muslimani është ëlla i muslimanit.”12E3


4. Është i falur ai që e thyen betimin e t> gabimisht ose në


harresë, Allahu i madhëruar thotë: “Zoti ynë, mos na dëno nëse


harrojmë ose gabojmë”.12=3





9. )ëse ndonjëri gjatë betimit bën përjashtimin, duke thënë


“inshaAllah – nëse do Allahu”, për të nuk ka thyerje betimi.


Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ue selem, ka thënë: “Kush betohet për


diçka duke thënë “nëse do Allahu” është i lirë ta përmbushë betimin


apo ta lërë atë.”12?3


E. “Kush betohet për një gjë, pastaj sheh diçka më të mirë, le ta bëjë


më të mirën dhe le të shpaguaj betimin e tij të parë.”12A3


=. Kush betohet se do t’ia ndalojë vetvetes diçka që e ka të


lejuar, ajo gjë nuk i ndalohet dhe betuesi ngarkohet me shpagim.